Tom Sauer

‘Akkoord Iran voorkomt zoveelste oorlog in Midden-Oosten’

Tom Sauer Professor Internationale Politiek (UA) en auteur

‘Het nucleair akkoord met Iran voorkomt een zoveelste oorlog in het Midden-Oosten’, schrijft professor Tom Sauer. ‘We kunnen ons de vraag stellen wanneer ook de andere staten die rond de onderhandelingstafel zaten werk gaan maken van het verder afbouwen van de aantallen en de rol van kernwapens in hun defensiepolitiek.’

Komkommertijd ? Gisteren een oplossing voor Griekenland, vandaag voor Iran. De diplomatie draait op volle toeren, en met succes. Als het goed gaat, mag het ook onderstreept worden. Deze deal voorkomt niet alleen dat Iran op korte tijd kernwapens kan aanmaken. Het akkoord voorkomt tevens een zoveelste oorlog in het Midden-Oosten. Bombardementen op Iran kan de wereld missen als kiespijn.

Velen, vooral in de VS (waaronder McCain), hebben indertijd opgeroepen om na Irak buurland Iran aan te vallen. Die optie is nu definitief van de baan, tenminste als Iran zich aan de afspraken houdt. Sceptici wijzen (terecht) op het verschil tussen woord en daad, en op het feit dat de achterban van de onderhandelaars het akkoord nog moeten goedkeuren. Zeker in de VS wordt dat nog spannend. Nog even afwachten dus, maar de kansen zijn reëel dat dit akkoord ook intern wordt afgeklokt en niet afgeblokt.

Verregaande controles

Akkoord Iran voorkomt zoveelste oorlog in Midden-Oosten

In dat geval kan deze overeenkomst tussen de VS, het VK, Frankrijk, Rusland, China en Duitsland enerzijds en Iran anderzijds het predicaat historisch opgeleefd worden. Wat houdt het akkoord in grote lijnen in ? Iran belooft om haar nucleair programma, dat volgens haar altijd civiel is geweest, terug te schroeven zodat het moeilijker zal worden – lees langer zal duren – vooraleer het kernwapens kan aanmaken, mocht Teheran in de toekomst alsnog beslissen dat daaraan nood zou zijn.

Kernwapens aanmaken is enkel mogelijk met splijtbaar materiaal, ofwel hoogverrijkt uranium ofwel plutonium, en beide producten groeien niet aan de bomen. Uranium moet worden verrijkt en plutonium dient te worden opgewerkt uit gebruikte civiele brandstof voor nucleaire reactoren. Beide processen zijn omslachtig en tijdrovend. Iran had de afgelopen jaren vooral op vlak van uraniumverrijking serieuze stappen vooruit gezet in die mate dat Iran op enkele maanden tijd over voldoende splijtbaar materiaal zou kunnen beschikken voor één kernbom.

Dit akkoord brengt het aantal centrifuges gevoelig naar beneden alsook de stock van verrijkt uranium waardoor de zogenaamde break-out time – de tijd die nodig is om genoeg hoogverrijkt uranium voor één kernbom te produceren – wordt verlengd van een drietal maanden tot een jaar. Met andere woorden, in het geval dat Iran in de toekomst alsnog zou beslissen om kernwapens aan te maken, dan zal de internationale gemeenschap een jaar de tijd hebben om dit te ontdekken en hierop gepast te reageren. Iran belooft alvast verregaande controles door het Internationaal Atoomenergie Agentschap toe te laten, inclusief in militaire installaties.

80 miljoen consumenten

In ruil beloven de permanente leden van de Veiligheidsraad om de VN resoluties met economische sancties af te schaffen. Ook de meer verregaande unilaterale economische sancties door de VS en de EU zullen zoveel mogelijk worden geëlimineerd. “Zoveel mogelijk” omdat sommige Amerikaanse sancties tegen Iran werden ingevoerd omwille van andere redenen dan proliferatie, ondermeer mensenrechtenschendingen. Die blijven behouden. Sancties ingevoerd door het Amerikaans Congres kunnen ook enkel door het Congres teruggeschroefd worden.

'Akkoord Iran voorkomt zoveelste oorlog in Midden-Oosten'
© Robbe Vandegehuchte

Datzelfde Congres heeft ook de mogelijkheid om het geheel akkoord in de prullenmaand te gooien. Een gewone meerderheid hiervoor volstaat, en gezien de kritische uitlatingen van de Republikeinen is deze kans reëel. President Obama heeft dan de mogelijkheid om zijn veto te gebruiken, dat op zijn beurt enkel met een tweederde meerderheid in het Congres overruled kan worden. Ook dat laatste scenario is niet volledig uit te sluiten, maar het zou een kaakslag zijn voor de Obama administratie en de rest van de wereld, vergelijkbaar met het niet ratificeren van het Verdrag van Versailles in 1919 en het niet ratificeren van het Nucleair Test Stop Verdrag in 1999. Laten we vooralsnog uitgaan dat de overeenkomst standhoudt.

Veel Westerse bedrijven zullen zich ook reeds in de handen wrijven nu dat er opnieuw handel kan gedreven worden met een land met 80 miljoen consumenten. Teheran zal zich kunnen opmaken voor het ontvangen van vliegtuigladingen business men. De Iraanse en wereldeconomie kan er enkel goed bij varen.

Verliezers

Zijn er dan geen verliezers ? Toch wel. Het soennitische Saudi-Arabië zal met lede ogen aanzien dat de (sjiitische) invloed van Iran in de regio enkel verder zal toenemen. Het zal tevens moeten leren leven met het idee dat Iran weet hoe kernwapens te vervaardigen.

Ook Israël zal dit akkoord wantrouwen. Israël blijft nu het enige land met kernwapens in de regio, en kan nu nog meer druk van de Arabische staten verwachten om haar kernwapens op te geven. Waarbij meteen kan worden toegevoegd dat dit niet snel zal gebeuren. Daarvoor is een algehele verbetering van het politiek klimaat in het Midden-Oosten en meer bepaald tussen de Arabische staten en Israël nodig.

Republikeinen jaloers toekijken

Al bij al doet Iran een goede zaak: 100 miljard dollar geblokkeerde rekeningen worden opnieuw beschikbaar gemaakt, het kan opnieuw pindanoten en olie en gas verhandelen, en het heeft uitzicht op een betere integratie in de wereld dan ooit het geval is geweest sinds de Iraanse Revolutie

Voorts zijn er de interne verliezers. In de VS zullen de Republikeinen jaloers toekijken hoe President Obama deze pluim op zijn hoed kan steken. En in Iran zal de Revolutionaire Garde heel wat van haar economische privileges dankzij de economische sancties verliezen.

Al bij al doet Iran een goede zaak: 100 miljard dollar geblokkeerde rekeningen worden opnieuw beschikbaar gemaakt, het kan opnieuw pindanoten en olie en gas verhandelen, en het heeft uitzicht op een betere integratie in de wereld dan ooit het geval is geweest sinds de Iraanse Revolutie. Bovendien heeft het de kennis opgebouwd om kernwapens te vervaardigen. Had President Bush de diplomatieke weg van Obama bewandeld, dan was het misschien niet zo ver kunnen komen. Maar counterfactuals hebben in de internationale politiek slechts een beperkte waarde. Die kennis kunnen ze nu alvast niet meer afnemen, zelfs niet met bombardementen. En Iran heeft kunnen bedingen om niet enkel haar civiel nucleair energie programma veilig te stellen, maar ook het principe van verrijking, zij het in beperkte mate.

Verbetering relatie Rusland?

Netanyahu, op 27 september 2012 voor de VN met een alarmerende boodschap over Iran
Netanyahu, op 27 september 2012 voor de VN met een alarmerende boodschap over Iran© REUTERS

Concluderend kan gesteld dat het geduldige werk van de diplomatie, het niet-gebruik van geweld, het gehaald heeft. Laat dit een voorbeeld zijn voor andere conflicten in de wereld. Verder kunnen we ons de vraag stellen wanneer ook de andere staten die rond de onderhandelingstafel zaten werk gaan maken van het verder afbouwen van de aantallen en de rol van kernwapens in hun defensiepolitiek. Dat dit een aansporing mogen zijn.

De enige reden voor de installatie van het Amerikaans raketschild in Europa is altijd Iran geweest. De logica is om die antiraketsystemen niet verder te installeren en de bestaande te verwijderen. Dat zou meteen een geste zijn ten aanzien van Rusland dat van die systemen al langer een punt maakt van het nucleaire gevaar. Wie weet zit er dan ook een verbetering van de relaties met Rusland in ?

Tot slot een welgemeende proficiat aan de EU die in 2003 (in den beginnen beperkt tot Duitsland, Frankrijk en het VK) de moed had om de diplomatieke handschoen op te nemen, ook als statement ten aanzien van de Bush administratie die toen op alles schoot wat bewoog.

Tom Sauer doceert Internationale Politiek aan de Universiteit Antwerpen, en is auteur van ‘Moeten kernwapens gewoon verboden worden ?’ (MO* paper, april 2015)

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content