‘De VS hebben enorme offers gebracht, in een land waar het reservoir van verzetsstrijders eindeloos bleek’, schrijft Jonathan Holslag (VUB). ‘Maar de westerse aanwezigheid zal in die historie niet meer dan een kort interludium blijken.’
‘Een tactische terugtrekking’, zo beschreef een Afghaanse generaal wat er onlangs is gebeurd in Paktika, een provincie op de grens met Pakistan. Nog geen dag nadat de Afghaanse regeringstroepen zich hadden teruggetrokken, stonden talibanstrijders in Sjaran, de belangrijkste stad van de provincie. De val van Paktika geeft treffend weer welk lot Afghanistan beschoren is. Goed vijf jaar geleden trokken de Amerikanen zich uit de provincie terug. In hun plaats kwam het Afghaanse leger. Nu is het Afghaanse leger weg en nemen de taliban de plaats in. Een nederlaag in drie stappen.
De Amerikanen willen spoedig helemaal weg uit Afghanistan. In Washington maken ze de berekening dat er weinig te winnen valt in het land. De VS hopen met de taliban een akkoord uit de brand te slepen waarbij de gewapende groep belooft geen vrijgeleide meer te geven aan internationale terroristen en de Afghaanse regering minstens de schijn van gedeeltelijke controle te laten ophouden. De taliban zitten in Qatar om de tafel met de VS, maar terwijl er in de Golfstaat wordt gepraat, gaat de strijd in Afghanistan voort. In juli vielen daarbij ongeveer 500 doden. De taliban controleren zo’n 12 procent van het Afghaanse territorium, maar ze bekampen het regeringsleger nu op bijna de helft van het grondgebied. De voorbije jaren hebben ze voortdurend terrein gewonnen.
Afghanistan zal opnieuw zijn eigen verhaal schrijven, zoals het al eeuwen heeft gedaan.
Wat Qatar ook oplevert, voor de taliban is het uiteraard beter te onderhandelen vanuit een machtspositie. Ze rekruteren weer volop en zouden nu tussen de 60.000 en 80.000 strijders tellen. Bij gevechten de voorbije jaren werden aanzienlijk wat wapens van soldaten uit het regeringsleger afhandig gemaakt. De bevoorradingslijnen naar de buurlanden zijn versterkt. Heffingen op de handel en smokkel van drugs, mineralen en hout leveren de taliban jaarlijks minstens 3 miljard dollar op.
De taliban proberen met kleinschalige operaties de moraal van de Amerikanen verder te ondergraven. De acties doen voldoende pijn om de Amerikanen te laten beseffen dat de strijd tevergeefs is en zijn beperkt genoeg om geen grote vergeldingsmaatregelen uit te lokken. Maar wat is het einddoel? De taliban willen economisch blijven floreren. Hun smokkelnetwerken zullen sowieso intact blijven, maar wellicht beogen ze ook een deel van de overheidsmiddelen én een sterke positie om ooit mee te profiteren van Chinese investeringen. Ze hebben zich bijvoorbeeld ingegraven op verschillende plaatsen in Faryab, waar de Chinezen honderden miljoenen investeerden in een olieveld.
Veel waarnemers stellen zich de vraag of China misschien wel voor elkaar krijgt wat de VS nooit is gelukt: stabiliteit creëren, niet door militaire machtsvertoon maar door economische kansen te bieden. China koopt Afghanistan, hoor je dan. Peking zou ook meer invloed hebben op het Pakistaanse leger, dat bij de taliban een flinke vinger in de pap houdt. De taliban zijn evenwel geen bedrijf met een raad van bestuur en een ceo, maar een verzameling van clans en stammen. Nu hebben die een gezamenlijke vijand, maar wat als de Amerikanen vertrekken? Barst dan een interne strijd los om macht en gewin? Er lopen bovendien grote breuklijnen tussen de Pasjtoen en bijvoorbeeld de Tadzjieken, Turkmenen en Oezbeken.
Veel waarnemers stellen zich de vraag of China misschien wel voor elkaar krijgt wat de VS nooit is gelukt: stabiliteit creëren.
In Peking hebben ze dat risico door. China investeert in contacten met tal van belangengroepen in Afghanistan en bakent zijn engagement duidelijk af. Waar het risico te groot is, kijkt het de kat uit de boom of neemt het gas terug. Dat is bijvoorbeeld het geval met de kopermijn Mes Aynak. China aarzelt om Afghanistan op te nemen in de nieuwe Zijderoute, bekend als Belt and Road. Zoals het er nu naar uitziet, proberen het vooral zijn grenzen met Afghanistan goed te bewaken en zich te concentreren op het naburige Pakistan. Het wil eerst zeker zijn van de veiligheid rondom Afghanistan, alvorens zich daar verder te profileren.
In ieder geval bevestigt de Amerikaanse terugtocht en het pragmatisme tegenover de taliban dat de VS sinds 2001 enorme offers hebben gebracht zonder een duidelijke strategie, een soort van telegeleide operatie in een land waar het reservoir van verzetsstrijders eindeloos bleek. Afghanistan zal opnieuw vooral zijn eigen verhaal schrijven, zoals het al eeuwen heeft gedaan. De westerse aanwezigheid zal in die historie niet meer dan een kort interludium blijken.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
