Kwetsbare nieuwkomers dreigen de dupe te worden van het strengere beleid van de banken tegen witwasserij.
Dorien Straetmans is als sociaal werkster verbonden aan de vzw PIN, die mensen met een migratieachtergrond helpt bij hun integratie. Ze is ook voogd van drie niet-begeleide minderjarige asielzoekers. De drie hebben elk een bankrekening, waarop de kinderbijslag gestort worden. Dat verliep probleemloos, tot een van de jongeren zijn bankkaart kwijtraakte. ‘Voor een nieuwe bankkaart was plots een identiteitsbewijs van het land van herkomst nodig’, zegt Straetmans. ‘Maar asielzoekers hebben die zelden.’ Gevolg: de rekening blijft geblokkeerd en de asielzoeker kan geen geld meer afhalen.
‘Ook heel wat meerderjarige asielzoekers en zelfs erkende vluchtelingen hebben moeite om een rekening te openen of een bankkaart te vernieuwen’, stelt Alexandra Büchler, die voor het Federaal Migratiecentrum (Myria) het dossier opvolgt. ‘Banken zijn niet erg transparant over welke documenten ze willen. De ene keer is een paspoort van het land van herkomst nodig, de andere keer willen ze een elektronische verblijfskaart.’
Iedereen die legaal in de Europese Unie verblijft, heeft recht op een basisbankrekening. Daarmee kun je geld overschrijven en afhalen, maar niet onder nul gaan. Zo’n rekening kost de klant maximaal 16,34 euro per jaar en elke bank moet die dienst aanbieden. Maar door identiteitsdocumenten zoals een buitenlands paspoort te eisen, wordt dat recht uitgehold.
Banken zijn niet erg transparant over welke documenten ze willen. De ene keer is een paspoort van het land van herkomst nodig, de andere keer willen ze een elektronische verblijfskaart.
‘Het probleem speelt bij alle banken maar hangt af van filiaal tot filiaal’, zegt Büchler. ‘De hoofdkantoren verwijzen steevast door naar de filialen, maar daar krijgen we te horen dat ze instructies krijgen van het hoofdkantoor om zo weinig mogelijk basisbankrekeningen te openen, omdat die commercieel niet interessant zijn. De tijdrovende verificatie van identiteitsdocumenten staat niet in verhouding tot wat zo’n bankbasisrekening opbrengt.’
Witwasserij
Die identiteitscontrole bij nieuwe klanten is veel strenger geworden nu Europa zware boetes oplegt als er sprake is van witwasserij. Zo moest de bank ABN Amro in Nederland recent 480 miljoen euro betalen omdat ze het witwassen niet doortastend genoeg had aangepakt. Van dat beleid dreigen nu ook asielzoekers, die vaak niet over alle gevraagde identiteitsbewijzen beschikken, het slachtoffer van te worden.
Volgens Febelfin, de Belgische Federatie van de Financiële Sector, is het probleem niet zo groot. ‘We hebben geen reden om aan te nemen dat banken geen basisbankdienstrekening willen openen voor niet-Belgen’, zegt woordvoerder Isabelle Marchand. ‘Er werden in 2020 ongeveer 9500 basisbankdienstrekeningen geopend, en er waren nauwelijks klachten daarover bij Ombudsfin, de bemiddelingsdienst voor banken.’
Dat er weinig klachten waren, kan volgens Büchler ook liggen aan de hoogdrempelige procedure, waarbij een klacht schriftelijk moet worden ingediend.
Zowel het Rode Kruis als het Federaal agentschap voor de opvang van asielzoekers Fedasil bevestigt dat het de laatste tijd moeilijker is geworden voor asielzoekers om een bankrekening te openen. Terwijl zij door de aantrekkende economie net vlot de weg vinden naar de arbeidsmarkt en nu zeker een bankrekening nodig hebben.
Dat lijkt de politiek nu ook te hebben wakker geschud. Federaal minister voor Werk en Economie Pierre-Yves Dermagne (PS) heeft de verenigingen op het terrein geraadpleegd en bekijkt nu welke mogelijkheden er zijn om de situatie te verbeteren.
