Vijf scenario’s voor Cyprus

Vijf mogelijke scenario’s voor de Cypriotische crisis. Welke richting het ook uit gaat, de reputatieschade voor de leiders van de eurozone is nu al niet meer te overzien.

De Cypriotische president Nicos Anastasiades was te midden de chaos in Nicosia net voor de stemming in Cypriotische parlement over het reddingsplan vrij duidelijk: Cyprus, aldus Anastasiades, zal ook “andere plannen” in overweging nemen. Dat zegt iets en niets. Wat zijn concreet de mogelijkheden om de crisis in Cyprus de komende dagen en weken onder controle te brengen? We onderscheiden vijf mogelijke scenario’s met dien verstande dat diverse mixages van twee of meer van die scenario’s ook denkbaar zijn.

Eén: Europa geeft toe. Het idee van een depositotaks verdwijnt compleet van tafel. Europa komt op diverse manieren met 17 miljard euro over de brug. Herkapitalisering van de Cypriotische banken verloopt via het Europese stabiliteitsfonds ESM. Voor de terugbetaling van deze lening krijgt Europa een voorrecht op de inkomsten uit de aanzienlijke gasopbrengsten die het eiland in de komende jaren zal gaan realiseren.

–> De kans op dit scenario is vrij klein daar het een enorm gezichtsverlies zou zijn voor de Duitse kanselier Merkel die alzo haar herverkiezing later op het jaar hypothekeert. Ook landen als Nederland, Oostenrijk en zeker Finland zouden zich fors tegen dit scenario verzetten.

Twee: Politiek Europa geeft niet toe maar de ECB bindt in. Dit is puur een scenario om tijd te winnen. De Europese Centrale Bank (ECB) blijft de Cypriotische banken voorzien van euro’s zodat deze laatste snel terug kunnen heropenen. De ECB komt in dit scenario terug op haar strakke houding van de voorbije dagen. Diverse ECB-mensen lieten er niet de minste twijfel over bestaan dat de bank haar limieten ten aanzien van wat ze voor Cyprus kan doen bereikt heeft (en eigenlijk al wat overschreden heeft).

–> Alhoewel ECB-voorzitter Draghi vorig jaar heel de wereld op het hart drukte dat hij altijd al het nodige zou doen om de eurozone te redden, zou dit scenario een enorme klap betekenen voor de geloofwaardigheid van de ECB. Geldcreatie waar geen geloofwaardig herstelprogramma tegenover staat, is vloeken in de ECB-kerk. De Duitse weerstand tegen deze gang van zaken zal gegarandeerd indrukwekkend zijn. Toch weerklinken nu geluiden uit de ECB die de waarschijnlijkheid van dit scenario vergroten.

Drie: verdere aanpassingen aan het weggestemde hulpprogramma. De eerste gedachten gaan bij dit scenario uit naar een verdere optrekking van het vrijgesteld minimumbedrag voor de depositotaks, bijvoorbeeld van 20 000 euro naar 50 000 euro of zelfs 100 000 euro.

–> De grote vraag die rond dit scenario rijst, is hoe groot de angst van de Cypriotische politici is voor de eigen bevolking respectievelijk de buitenlandse beleggers (vooral de Russen). Overweegt het eerste dan maakt dit scenario kans, overweegt de tweede angst dan maakt welke vorm van depositotaks ook geen kans. Er zal bij verhoogde vrijstellingslimiet voor de depositotaks hoe dan ook minder opbrengst zijn dan de 5,8 miljard euro die Europa eist. Compensatie hiervoor kan van Europa komen (moeilijk, zie scenario 1) of tijdelijk van de ECB (ook moeilijk, zie scenario 2)

Vier: Mother Russia. Voor Moskou presenteert de Cypriotische crisis zich als een geweldige opportuniteit. Helpt Rusland het noodlijdende eiland uit de nood – Moskou beschikt daartoe zeker over de nodige middelen – dan kan het zich op verschillende vlakken behoorlijk versterken. Er zullen immers stevige condities verbonden worden aan financiële hulpverlening. Zo zal Gazprom zonder twijfel een dikke vinger krijgen in de ontginning van de grote gasvoorraden waar Cyprus over beschikt. Moskou krijgt dan ook inzicht in wie er allemaal met in totaal iets van een 20 miljard euro aan Russisch geld op Cyprus zit. Dat zijn niet allemaal vrienden van Putin & Co. Bovendien zit het er in dit scenario dik in dat Rusland op termijn zijn militaire basis van Tartus in Syrië overbrengt naar Cyprus. Zo zit Rusland dan gebeiteld in de Middellandse Zee, geopolitiek en militair-strategisch een erg belangrijke troef.

–> Als het van Rusland afhangt, heeft dit scenario veel kans op slagen. Veel Cyprioten beseffen echter dat dit een afwending van Europa is die op termijn verregaande gevolgen zal en kan hebben. In Washington huivert men van dit scenario.

Vijf: snelle exit uit de eurozone. Dit is het apocalyps-scenario. Er komt geen oplossing aansluitend op één of meer van de bovengaande scenario’s. De banken blijven dicht, de onrust neemt gewelddadige vormen aan en de economie dreigt compleet te verschrompelen. Er rest de Cypriotische autoriteiten, of wat daar van overblijft, geen andere keuze dan zelf geld te beginnen drukken om zo de grootste chaos toch nog in te dammen. Zulk een scenario leidt hoe dan ook tot grote economische en politieke wanorde en bijna zeker ook tot hyperinflatie.

–> Naarmate andere oplossingen voor deze crisis niet mogelijk blijken, zal men haast onvermijdelijk in dit scenario terecht komen.

Als managementconsultants naar een sprekende case study zoeken om extreme vormen van mismanagement te illustreren, dan kunnen ze echt niet voorbij aan de manier waarop de Europese instanties er in slaagden om op goed vier dagen tijd een complete janboel te maken van de situatie in en rond Cyprus. Een eiland met 1 miljoen mensen, een economie die amper 0,2% van het BBP van de eurozone vertegenwoordigt en een banksector gelijk aan 70 miljard euro (opnieuw een relatieve peulschil) zorgt voor een crisis die nog maar eens de eurozone op haar grondvesten doet daveren. Hoe deze crisis uiteindelijk ook beslecht zal worden, de geloofwaardigheid van de euroleiders kreeg de voorbije dagen een oplawaai van jewelste.

Door te tornen aan het principe van de depositogarantie tot 100 000 euro openden de euroleiders een doos van pandora. Bij elke toekomstige crisissituatie zullen de ingezeten van de betrokken landen zonder twijfel voor ogen houden dat een aanslag op de banktegoeden al minstens één keer ernstig in overweging genomen is. Stille, pro-actieve actie vanuit diverse landen zit er sowieso al aan te komen. Belangrijke figuren als Europees president Herman Van Rompuy, de Duitse minister van Financiën Wolfgang Schäuble en de Nederlandse voorzitter van de eurogroep van ministers van Financiën Jeroen Dijsselbloem stellen heel uitdrukkelijk dat Cyprus een heel speciaal geval is en dat een dergelijke depositotaks nooit in andere situaties zal overwogen worden. Iedereen neemt akte van die verklaringen en denkt er het zijne van.

Het besmettingsgevaar ook naar de verdere toekomst toe van de overweging om tot een depositotaks over te gaan (laat staan van een effectieve toepassing daarvan) is zeer reëel. Iemand die dit gevaar zeer scherp onderkent, is de Luxemburgse minister van Financiën Luc Frieden. Hij vindt dat de verantwoordelijken voor de eurozone “zo snel als mogelijk” een nieuw voorstel moeten in elkaar steken om de Cypriotische toestand terug onder controle te krijgen.

De reden waarom net hij zo aandringt op nieuwe initiatieven is niet ver te zoeken. De Cypriotische banksector is acht keer zo groot als de Cypriotische economie. In Luxemburg ligt die verhouding op … 21 (zie grafiek boven het artikel). Relatief gezien is de banksector in Luxemburg nog 2,5 keer groter dan nu het geval is in Cyprus. Er kan rustig van uitgegaan worden dat de Luxemburgse banksector veel beter gerund en ook gecontroleerd wordt dan de Cypriotische. Bovendien is er binnen de Luxemburgse banksector ook vrij veel asset management wat de gevoeligheid voor snelle kapitaalbeweging vermindert. Maar de verhoudingen zijn wat ze zijn. Als er echt onrust ontstaat, is ook Luxemburg kwetsbaar, zeker tegen de achtergrond van een falend beleid binnen het geheel van de eurozone.

Johan Van Overtveldt