‘Het kan niet dat er straks miljarden worden weggesneden in de sociale zekerheid, maar gestolen miljoenen blijven vloeien naar de politiek’, schrijft Jan Wostyn van Vista.
Na maanden gênante stilte en getreuzel bereikten de Vlaamse en federale regeringen finaal een akkoord over Gaza. Het blijft onvoldoende bijtend voor de onmenselijke poging tot etnische zuivering die Israël momenteel doorvoert, maar blijkbaar is het akkoord wel het hoogst haalbare. Intussen verschuift de aandacht weer naar onze rampzalige financiën: een tekort van 35 miljard, of 5,5% van het BBP. En dat terwijl leger, justitie, gevangenissen en infrastructuur schreeuwen om extra middelen.
Om de begroting recht te trekken zal onvermijdelijk naar de grootste uitgavenposten gekeken worden. Zolang onze tewerkstellingsgraad significant lager blijft dan efficiëntere landen in het Noorden van Europa, kunnen wij ons hun superieure welvaartsstaat helaas niet permitteren. Toch is er ook een ander groot verschil met Nederland en Scandinavië: de bereidheid om ook op de kleintjes te letten.
Zolang onze regeringen de evidente besparingen op het eigen functioneren links laten liggen, zullen zij geen begrip krijgen van de bevolking voor de grote ingrepen. We moeten ons zelf de vraag stellen: vanaf welk punt wordt een particratie eigenlijk een kleptocratie?
Op de kleintjes letten
De lijst van die zogenaamde “kleintjes” in de politiek is en blijft in België én Vlaanderen best wel indrukwekkend: de partijfinanciering blijft te hoog, de grote kabinetten blijven een vorm van verspilling die iedereen normaal lijkt te vinden, de Senaat zal nog 4 jaar blijven draaien om niets te doen, de provincies blijven bestaan (en dus ook de provinciale opcentiemen), de royale onkostenvergoeding voor parlementsleden blijft bestaan, net als de extra´s voor nutteloze functies in het parlement, de royale ontslagvergoedingen zijn nog steeds niet vervangen door een werkloosheidsstatuut, etc… Vertrouwen in de politiek moet je verdienen en met zo´n waslijst aan aberraties lukt dat niet.
Maar ook in de eerste concentrische cirkel rond de politiek blijft heel veel vet op de soep zitten. Als je even kijkt wie zich in ons land allemaal bezighoudt met het becijferen en controleren van ons tekort, kan je je daar toch ook vragen bij stellen: we hebben een Federaal Planbureau, de Nationale Bank van België publiceert zelf ook allerlei studies, er is het Rekenhof, maar is er ook de FOD Financiën zélf met de Hoge Raad van Financiën die op haar beurt ook nog eens advies geeft.
Daarnaast hebben we nog allerlei instanties die statistieken publiceren zoals Statbel, maar uiteraard ook één extra instituut per regio met Statistiek Vlaanderen, IWEPS en BISA. Misschien krijgen onze politici zoveel advies en cijfers dat ze die nauwelijks allemaal gelezen krijgen en zo niet meer aan besparingen toekomen? Zou in dit kluwen van instanties toch ook niet een beetje rationalisatie mogelijk zijn?
De volgende concentrische cirkel is die van het zogenaamde middenveld. Vakbonden zijn belangrijke en noodzakelijke spelers om de rechten van werknemers te verdedigen, maar dat ze vandaag nog steeds de werkloosheidsuitkeringen betalen die eigenlijk door de RVA worden toegekend blijft een absurditeit. De claim dat vakbonden dit efficiënter zouden doen dan één centrale instantie lijkt moeilijk hard te maken. Ook bij de ziekenfondsen moet een grote rationalisatie mogelijk zijn nu steeds meer terugbetalingen gewoon automatisch worden doorgevoerd. Ook hier mag toch wel de vraag gesteld worden of één centrale overheidsinstantie die taken niet efficiënter zou kunnen uitvoeren.
Nog een cirkel verder komen we bij het indrukwekkende leger aan vzw´s allerhande die quasi puur en alleen draaien op overheidssubsidies. Vaak met zeer lovenswaardige intenties, maar even vaak ook hopeloos dubbelop en naast elkaar, waarbij elk zichzelf uiteraard volkomen onmisbaar vindt. Zou het niet mooi zijn indien vanuit die sector zelf ook een voorstel tot besparingen komt? Welke vzw´s kunnen samenwerken of zelfs fuseren om zo pakweg 10% op de totale werkingsmiddelen te besparen, als deel van een globale inspanning over het hele land in alle concentrische cirkels?
Kerntaken
Ook bij de VRT (en de RTBF!) zijn ongetwijfeld nog besparingen mogelijk. De kerntaken zijn informeren, controleren en amuseren. Wie het zendschema van de VRT bekijkt ziet waar de focus overduidelijk ligt: eindeloos vertier dat net zo goed op de commerciële zenders wordt gebracht.
Toch bewees de VRT met de Pano over De Crem in Aalter net met verve welke belangrijke rol ze kan spelen als vierde macht. De controle door de wetgevende en uitvoerende macht faalde pijnlijk door de giftige tentakels van de particratie, maar dankzij de VRT en De Morgen moest De Crem finaal toch opstappen. De strijd om de kijkcijfers met dure schermgezichten zou beter afgebouwd worden zodat de schaarse middelen meer ingezet worden op het controleren van de politiek en het versterken van onze democratie.
Dat laatste brengt ons bij wat mij volgens mij de sleutel is: België is en blijft een zeer zwakke democratie, wat ook bevestigd wordt door de jaarlijkse ranking van de Economist waar we op plaats 34 prijken als een “gebrekkige democratie”, nog maar net boven de “hybride regimes” waar we toch stilaan naar afdalen. Dat geldt evenzeer voor Vlaanderen dat alle Belgische kwalen feilloos naar het eigen niveau gekopieerd heeft. Die gebrekkige democratie uit zich ook in weinig betrokken burgers die te weinig transparantie eisen van hun politieke klasse en zich nogal mak neerleggen bij het systeem. Een protestmars met 100.000 deelnemers tegen de geldverslindende particratie lijkt niet meteen voor morgen.
Als individuele burger staat men ook vrij machteloos tegen dat grote apparaat dat overal geld uitdeelt aan bevriende connecties (het brood) en tegelijkertijd de geesten bedwelmt met eindeloos vertier (de spelen). Politiek van onderuit is ook lastig wanneer uitgerekend de openbare omroep, met een raad van bestuur vol politici, vindt dat in een stemtest alleen partijen thuishoren die al in het parlement zitten. Zo blijft alles uiteraard bij het oude.
‘Politiek personeel’
Toch is er altijd wel iets dat men kan proberen. Een kleine, symbolische daad om de groteske afwending van overheidsmiddelen aan te klagen. Daarom dienen wij met Vista een verzoekschrift in bij de Senaat. Elk jaar wordt daar nog steeds 13,4 miljoen euro besteed aan “politiek personeel”, terwijl er jaarlijks maar zo´n 20 uur plenair wordt vergaderd, evenveel als in de gemeenteraad van Kaprijke.
Het is een publiek geheim dat dat politiek personeel niet werkt voor de Senatoren, maar wel voor de partijen zelf. Dat is echter een laakbare vorm van diefstal. Wij eisen volledige transparantie hierover en publicatie van de volledige lijst van zogenaamde senaatsmedewerkers.
Omdat we niet kunnen toestaan dat er straks miljarden worden weggesneden in de sociale zekerheid, maar gestolen miljoenen blijven vloeien naar de politiek.
Jan Wostyn is voorzitter van Vista, een politieke beweging die een Vlaams sociaal-liberaal alternatief voorstaat, dat de particratie doorbreekt en de band tussen Brussel en Vlaanderen versterkt.