Stelt u zich wel eens de vraag hoe het vlees op uw bord terechtkwam? ‘Omdat boeren niet weten aan wie ze hun vlees verkopen, worden alle dieren gemakshalve zonder verdoving geslacht’, meent Dirk Lips (Raad voor Dierenwelzijn). ‘En zonder verdoving is niet noodzakelijk halal.’
Europa laat slachten zonder verdoving om religieuze redenen toe, maar enkel als dat in een erkend slachthuis gebeurt. Ondanks die regelgeving, blijkt het aantal dieren dat zonder verdoving geslacht wordt, veel hoger te liggen dan de vraag van de religieuze slagerijen.
‘De wetgeving maakt inderdaad een uitzondering voor rituele slachtingen’, legt Esther Peeters van de Raad voor Dierenwelzijn uit. ‘Maar in die wetgeving wordt niet verduidelijkt hoeveel dieren op die manier geslacht mogen worden. Daarom is het voor veel boeren makkelijker om in het algemeen zonder verdoving te slachten. Op die manier kunnen ze namelijk met het surplus nog terecht op alle markten: islamitische, joodse en conventionele.’
De boer kan de islamitische of joodse afzetmarkt niet helemaal inschatten en de modale Belg zou zich volgens Dirk Lips, voorzitter van de Raad voor Dierenwelzijn, maar weinig vragen stellen bij de slachtwijze van het vlees op zijn bord. ‘De veehandelaar vergroot zijn afzetmarkt door zonder verdoving te slachten’, bevestigt hij.
Zonder verdoving is niet noodzakelijk halal
Toch wordt niet enkel de niet-religieuze vleeseter door de gemakzucht van de veehandelaars bedot. Een dier zonder verdoving slachten, is slechts één aspect van het islamitisch of joodse ritueel.
Volgens de islamitische en joodse regels moet een dier bij slachting namelijk volledig leegbloeden. Iets wat ongeveer twee tot drie minuten duurt. Komt daarbij dat het dier in België niet met de poten mag worden opgehangen voordat het helemaal buiten bewustzijn is en u komt tot de conclusie dat slechts zo’n 20 dieren per uur kunnen worden geslacht. Een te laag cijfer om rendabel te zijn.
Bovendien mogen de dieren volgens de islamitische voorschriften elkaar niet zien, moeten ze met hun kop naar Mekka gericht zijn en moeten er gebeden worden voorgelezen bij de slachting.
‘De voorschriften om dhabiha te slachten, worden niet nageleefd in de Belgische slachthuizen’, zegt Lips. ‘De enige regel waar rekening mee wordt gehouden, is het slachten zonder verdoving. Als een schaap in een slachthuis naar Mekka gericht staat, is dat louter toeval.’
Toch wordt volgens antropoloog en theoloog Jonas Slaats in de praktijk veel halal-vlees al jarenlang gewoon verdoofd geslacht. ‘Het belangrijkste bij de rituele slachting is namelijk dat het dier volledig uitbloedt. Sommige instanties en geleerden staan daarom ook toe dat het dier verdoofd is. Als maar verzekerd wordt dat het uitbloeden correct verloopt. Anderen nemen een iets strenger standpunt in.’
Aantal slachtingen zonder verdoving niet geteld
Uiteindelijk blijkt het een moeilijke klus om na te gaan hoeveel dieren nu precies zonder verdoving worden geslacht. In België wordt geschat dat zo’n 40 procent lammeren en 92 procent schapen zonder verdoving geslacht worden.
Het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV) staat in voor de controle van de slachthuizen. ‘De controleurs maken gebruik van een checklist, maar ze tellen niet hoeveel dieren zonder verdoving geslacht worden. De overheid heeft trouwens niemand in dienst om het aantal rituele slachtingen in elk slachthuis na te gaan’, zegt Lips.
‘Het is nochtans illegaal om dieren zonder verdoving te slachten als de koper daar niet van op de hoogte is. Maar controleurs knijpen al snel een oogje dicht als blijkt dat een groot aantal dieren zonder verdoving geslacht wordt. Een wetenschappelijk bachelorsdiploma is voldoende om te mogen keuren.’
Geen prioriteit overheid
Volgens Peeters is er nood aan een duidelijke nationale wetgeving. ‘Anders zal de overvloed aan slachtingen zonder verdoving niet ophouden’, klinkt het. ‘Maar sinds mijn dossier over de kwestie in 2007 verscheen, is er niets veranderd. Het werd op een zijspoor gezet en is duidelijk geen prioriteit voor de regering.’
Dierenwelzijn is tegenwoordig niet langer een federale, maar gewestelijke bevoegdheid. Minister van Dierenwelzijn Ben Weyts (N-VA) heeft wel al enige verandering aangekondigd voor 2015. Vanaf dan zal het verboden zijn om dieren zonder verdoving te slachten op tijdelijke werkvloeren.
Zonder verdoving slachten illegaal? Problematisch voor jodendom, niet voor islam
In België zijn er twee grote geloofsgroepen die ritueel slachten, namelijk de islam en het jodendom. De regels daarvoor werden voor beide godsdiensten lang geleden vastgelegd. De voorschriften moesten de voedselveiligheid en het welzijn van de mens waarborgen in een periode waar nog geen geautomatiseerde verdovingen, bedwelmingsboxen en grote slachthuizen bestonden.
De islam slacht ‘dhabiha’. Het dier moet naar Mekka gericht zijn, mag geen andere dieren zien en het mes moet ritueel gewassen worden. Daarnaast mag het dier niet sterven vooraleer het leeggebloed is. Net daar zit het discussiepunt: is verdoofd slachten dan toegelaten? Er zijn geleerden die verkiezen om de rites van het slachten op te volgen zoals die ruim duizend jaar geleden werden vastgelegd. Toch is slachten met verdoving niet verboden. Er staat nergens dat het dier bij bewustzijn moet blijven wanneer het de keel wordt overgesneden. Indien er een verbod op slachten zonder verdoving komt, zal de moslimgemeenschap zich neerleggen bij dat verbod. België zou overigens niet het eerste land zijn dat slachten zonder verdoving zou bannen. In Zwitserland, Zweden, Noorwegen en IJsland is dat al verboden. Ook in Maleisië waar meer dan de helft van de inwoners islamitisch is, wordt verdoving bij rituele slachting aanvaard.
Voor de joodse gemeenschap ligt het moeilijker. ‘Sjechita’ houdt in dat een dier niet bedwelmd mag zijn tot het volledig is leeggebloed, anders zou het onrein zijn. Binnen het jodendom mag dan ook absoluut geen bloed geconsumeerd worden. Als België een verbod op slachten zonder verdoving zou inroepen, zal de joodse gemeenschap geen Belgisch vlees meer eten, maar het importeren uit die landen waar slachten zonder verdoving wel toegelaten is.
Julie Boone, Louise O’Connor en Liesse Van den Velden