Achter de magie van kunstmatige intelligentie (AI) schuilt keiharde arbeid: duizenden Afrikaanse datawerkers betalen de prijs voor ons gemak. Wie AI gebruikt, draagt verantwoordelijkheid voor hun welzijn, schrijft Jos Hummelen.
Bij de regels die Europa opstelt voor AI, en de miljarden die bedrijven investeren in taalmodellen, blijft één vraag onderbelicht: wie maakt al deze technologie mogelijk?
Iedere kantoorridder gebruikt AI alsof het een gebod van boven is. Het Westen geniet van de vruchten van kunstmatige intelligentie: de vlotte antwoorden, de handige vertalingen en algoritmische aanbevelingen. Wat zich aan het oog onttrekt, is de noeste arbeid die moet worden verricht om AI te ontwikkelen. Ergens in Nairobi of Kampala knakt een jonge vrouw onder het gewicht van onze digitale hebzucht. Onzichtbaar en onderbetaald.
Wie AI gebruikt, heeft verantwoordelijkheid: stel vragen, eis transparantie, en besef dat iemand een prijs betaalt voor jou gemak.
AI is geen magie, het is arbeid
AI is niet intelligent en niet volledig self learning. Zij moet worden getraind. Dat komt neer op eindeloos klikken, categoriseren en filteren door duizenden onderbetaalde datawerkers. Techbedrijven als OpenAI, Meta en Google hebben dit werk verplaatst naar Afrika, waar arbeiders het voor een hongerloon uitvoeren, inclusief alle gruwelijkheden: geweld, haat, seksueel misbruik. Zonder deze mensen zou AI niet bestaan. Maar hun namen blijven onzichtbaar, hun stemmen ongehoord.
Mercy Anita, een Keniaanse datawerker, vertelde aan The Guardian hoe ze maandenlang grafische beelden van kindermisbruik moest labelen voor een AI-model. Ze kreeg geen psychologische hulp, slechts een schamel loon en geen enkele zekerheid. Haar verhaal is geen uitzondering, maar regel. Zoals Mercy zijn er honderdduizenden, want het beest dat moet worden gevoed is groot en groeit gestaag door.
In Nairobi bestaat inmiddels een kleine vakbond van datawerkers die betere voorwaarden eisen. ‘Wij maken deze technologie mogelijk, maar niemand kent ons,’ zei oprichter Brian Ouko in een interview met een lokaal radiostation.
De werkvloer van de algoritmische economie
Onderzoek van nieuwssite The Conversation toont aan dat Afrikaanse datawerkers vaak worden misleid met vage contracten, zonder al te veel arbeidsrechten. Ze werken in zogenaamde click farms, waar ze worden ingezet als menselijke robots. In Oeganda verdienen datawerkers soms minder dan 2 dollar per dag – een fractie van wat een Amerikaanse of Europese werknemer voor hetzelfde werk zou krijgen.
Volgens het Oxford Internet Institute werkt eenderde van deze datawerkers meer dan 10 uur per dag, vaak zonder te weten voor welk bedrijf ze dat doen. Slechts 14 procent zegt te begrijpen wat er met hun werk gebeurt nadat het is opgeleverd. Techbedrijven besparen kosten, Afrika draagt de lasten. Het kolonialisme heeft een nieuw jasje aangetrokken onder de naam feeding the beast.
Wat jij kunt doen: druk uitoefenen op Big Tech
Zoals gezegd: ook de westerse gebruiker moet verantwoordelijkheid nemen voor verbetering, en dan kan op verschillende manieren. Allereerst: eis transparantie. Vraag bedrijven waar hun data vandaan komen, wie die heeft geannoteerd en onder welke omstandigheden. Techgiganten opereren nu in een waas van geheimzinnigheid. Zolang consumenten, journalisten en beleidsmakers geen scherpe vragen stellen, blijft de uitbuiting onzichtbaar.
Ten tweede: steun regulering. Overheden moeten ingrijpen om fatsoenlijke arbeidsvoorwaarden af te dwingen, ook in de digitale toeleveringsketen. Nu profiteren techbedrijven van een wildwestmarkt waar alles draait om snelheid en uitgaven beperken – ten koste van kwetsbare werknemers in het mondiale Zuiden. Internationale arbeidsnormen, bindende audits en boetes voor bedrijven die mensen uitmelken onder het mom van ‘innovatie’ zijn geen luxe, maar noodzaak.
Onze keuzes vormen de digitale toekomst
Tot slot: wees kritisch. Vergeet niet dat achter elke chatbot, elk aanbevelingsalgoritme, elke ‘magische’ AI-tool een leger van onderbetaalde arbeiders schuilgaat. Gebruik deze technologie niet klakkeloos, maar vraag je af: wil ik hieraan meedoen?
En als jouw keuzes uitbuiting inhouden, dan moet jij, de gebruiker, je daarvan bewust zijn en daarnaar handelen.
Want uiteindelijk gaat het niet alleen om AI. Het gaat om welke wereld we willen bouwen – en voor wie. Het beest moet worden gevoed, ja. Maar niet zo.