In een land dat niet kan splitsen kun je niet anders dan de deelentiteiten zoveel mogelijk hefbomen voor een eigen sociaal beleid geven, aldus Bea Cantillon.
We leven in ‘een land dat in vele opzichten sterk verdeeld is, maar niet kán splitsen’, zeggen academici van het Forum Federalisme van de Universiteit Antwerpen. Dus moet er voor een beter socialebeschermingsbeleid anders worden nagedacht over de verdeling van de bevoegdheden.
Volgens het Vlaamse regeerakkoord zal de regering-Peeters II uitpakken met een basisdecreet over ‘een Vlaamse sociale bescherming’, met onder meer ‘een Vlaamse hospitalisatieverzekering’ en ‘een financiële ondersteuning voor kinderen’.
De Vlaamse drang om dat te doen náást de federale sociale zekerheid doet vragen rijzen: is dit werkelijk de beste manier om in een vergrijzend Vlaanderen mensen te beschermen tegen zorg- en andere sociale risico’s?
Uit een nieuw boek, De gelaagde welvaartsstaat, dat aan de Universiteit Antwerpen is gemaakt onder redactie van professor sociaal beleid Bea Cantillon, hoogleraar publiek recht Patricia Popelier en sociaal onderzoekster Ninke Mussche, blijkt ook dat die drang botst tegen de grenzen van de Belgische bevoegdheidsverdeling en de Europees regelgeving.
‘In alle moderne welvaartsstaten krijgen de sociale zekerheid en het sociaal beleid niet alleen gestalte op een nationaal niveau. Er is ook de context van het Europees recht. En er is een evolutie in de diepte met regionale entiteiten en lokale besturen, die investeren in bijvoorbeeld welzijns- en gezondheidszorg, of in de activering van werkzoekenden. In België is dat niet anders’, aldus Cantillon.
‘Belangrijk is dat het niet gaat om lagen die zomaar op elkaar gestapeld zijn. De gelaagdheid verwijst naar een onvermijdelijke verwevenheid van beleidsvelden, naar verschillende bestuurlijke niveaus die elk een rol en een verantwoordelijkheid in een groter geheel hebben.’
In uw boek wordt een evolutie in de richting van meer Vlaams sociaal beleid wel bestempeld als ‘onontwijkbaar’ en ‘onafwendbaar’.
Bea Cantillon: De Vlaamse ontvoogdingsstrijd zet zich door met als motief dat de sociaaleconomische noden in het noorden en zuiden van het land andere beleidsaccenten in Vlaanderen en Wallonië vereisen. Voor sommige terreinen, zoals de arbeidsmarkt, klopt dat. Maar dat mag niet overdreven worden.
Toch stuwt onze institutionele inrichting dat proces steeds verder. We leven ondertussen in een land dat cultureel, sociaal en economisch heel sterk verdeeld is, maar niet kán splitsen. In dat kader kun je niet anders dan de deelentiteiten zoveel mogelijk hefbomen voor een eigen sociaal beleid geven.
U ziet in elk geval redenen om de sociale zekerheid federaal te houden.
Cantillon: Ten eerste is er een ethisch argument: het is een kenmerk van beschaving dat solidariteitskringen niet kleiner maar groter worden. Voorts is er een economisch argument: grote solidariteitsstromen zoals pensioenen, werkloosheidsuitkeringen, kinderbijslagen en de terugbetaling van medische zorg worden beter op een zo hoog mogelijk niveau georganiseerd.
Een derde reden voor ons land is dat Brussel een splitsing van de belangrijkste solidariteitsstromen onmogelijk maakt. De solidariteit met gepensioneerden, werklozen of zieken steunt op duidelijke criteria: wie draagt bij, wie is sociaal verzekerd, geen onderscheid tussen goede en slechte sociale risico’s enzovoort.
Voor Brussel hebben we geen criteria om te bepalen wie tot de Vlaamse of Waalse sociale zekerheid zou moeten behoren. We kennen immers geen subnationaliteiten.
Dat sluit een eigen sociaal beleid van de gemeenschappen niet uit?
Cantillon: Nee. Ook daarvoor zijn er goede redenen. Vernieuwende sociale investeringen in bijvoorbeeld een activeringsbeleid of in de zorgsector worden beter op een regionaal of lokaal niveau gedaan. De Scandinavische landen zijn de meest performante welvaartsstaten. Ze kennen een uitgesproken decentralisering van het sociaal beleid.
Patrick Martens