“Een halfhalfidentiteit is ook een hele” (Joke van Leeuwen)

Soms is het een voordeel Nederbelg te zijn. Joke van Leeuwen hield bij het aanvaarden van de Gouden Ganzenveer gisterenavond een pleidooi voor het opheffen van grenzen.

Guy Verhofstadt, het gloednieuwe lid van de Academie De Gouden Ganzenveer, moest op het laatste moment afzeggen. Andere beroemdheden uit de wereld van politiek en cultuur, inclusief ambassadeur Luc Carbonez in Den Haag, waren gisteren wel aanwezig in het Amsterdamse hotel The Grand. Joke van Leeuwen kreeg daar de eerbiedwaardige Gouden Ganzenveer vanwege haar inzet voor het geschreven en gedrukte woord in een multimediale samenleving.

In haar dankwoord pleitte Van Leeuwen voor het opheffen van grenzen. De grens tussen kinderboeken en literatuur voor volwassenen – “zelf heb ik altijd gezocht naar vormen die zowel kinderen als volwassenen zouden kunnen aanspreken”. En de grens tussen Nederland en Vlaanderen – zelf heeft ze er altijd baat bij gehad dat ze haar leven in beide landen is opgegroeid. De dubbele invloed heeft geleid tot een dubbele betrokkenheid. En: ‘een halfhalfidentiteit is ook een hele.’

In haar werk heeft ze veel weerstand ontmoet toen ze ook voor volwassenen ging schrijven. “Bij het verschijnen van mijn eerste dichtbundel voor volwassenen waren er, in de media en elders, die meenden dat ik eindelijk iets serieus had geschreven, en die, toen mijn roman ‘Alles Nieuw’ op de toplijst van de AKO Literatuurprijs terecht kwam, vonden dat mijn geschrijf voor kinderen een vorm van literaire tijdverspilling was.”

Andersom wordt haar soms moeilijk geachte werk voor kinderen bedreigd door nivellering en commercialisering. Terwijl zij ‘ontroerende’ reacties kreeg over haar werk, overal waar zij voorleest: “In volksbuurten in Brussel en Den Haag of in dorpjes op de Antillen (…) kwamen en komen er weleens volwassenen tegenover me staan die beweren dat mijn boeken niets voor kinderen zijn en bepaalde nu populaire serieboeken wel.”

Dan is het “soms een voordeel Nederbelg te zijn”. In Nederland is de trend om boeken te promoten met amusement. Bij de opening van de Kinderboekenweek over eten werd het thema vormgegeven met een standbeeld waaruit anaal chocolademelk vloeide en met spruitjes werd gegooid. Boeken waren afwezig. De opening van de Vlaamse jeugdboekenweek had gelukkig een ander karakter: ontmoetingen met schrijvers en discussies over boeken stonden centraal.

Ook als mens vond ze het ‘bijzonder leerzaam’ om in haar jeugd een minderheid te zijn die van ergens anders komt. “Om te merken hoe het is als je etiketten krijgt opgeplakt waarmee een heel volk wordt getypeerd, zonder dat je de indruk hebt aan die etiketten te voldoen.” Of “om met verbazing te zien hoe sommige andere Nederlandse medeleerlingen op Koninginnedag met in je ogen overdreven oranje strikken op je Vlaamse school hun Nederlanderschap wilden ventileren.”

Er is veel bekrompenheid: “Ik herinner me nog de verontwaardiging bij mijn vader toen, ergens eind jaren zestig, een Nederlandse journalist die in België had gewoond in een interview beweerde dat met 75 procent van de Vlamingen geen goed gesprek viel te voeren.” In Antwerpen merkt ze daar gelukkig niets van. Iedereen die zich Antwerpenaar voelt kan stadsdichter worden. “In de afgelopen twee jaar, toen ik die functie mocht vervullen, heb ik ook maar zelden last gehad van vooroordelen vanwege mijn achtergrond.”

Ook de Nederlandse literatuur zouden we moeten benaderen als een eenheid, vindt Van Leeuwen. “Het valt me bijvoorbeeld op dat de media in Vlaanderen telkens als kop of belangrijkste mededeling bij elke longlist of shortlist het aantal Vlamingen tellen dat erop staat, waarbij zo’n halve als ik ben blijkbaar weer helemaal Nederlandse moet zijn.”

Maarten Dessing