De Democraten moeten bewijzen dat ze sterk genoeg zijn om de Amerikanen tegen terroristen en ander schorremorrie in bescherming te nemen. Volgens Bill Clinton is dat de enige manier om weer een Democratische president in het zadel te hijsen.

Copyright: The American Prospect/Knack. Vertaling en bewerking: Ann Peuteman

‘We moeten vechten en we moeten de indruk geven dat we nog van de strijd genieten ook’, zegt Bill Clinton. ‘Ik wil niet dat wij de Republikeinen ooit zo persoonlijk en met zoveel verachting aanvallen als zij met Hillary, mij en Al Gore hebben gedaan. Dat is nergens voor nodig. Wel moeten we argumenteren en weerwerk bieden om te vermijden dat ze ons weer platwalsen zoals in 2002.’

Sinds de voormalige Amerikaanse president het Witte Huis twee jaar geleden aan George W. Bush liet, houdt hij zich vooral bezig met boeken schrijven, meer dan met goedbetaalde actes de présence en zijn Clinton Stichting, die aidsmedicijnen naar Afrika en de Caraïben exporteert. Maar het is niet omdat zijn vrouw nu het meest ambitieuze gezinslid is, dat Clinton zich ver van het politieke toneel houdt. Nu de Verenigde Staten zich opmaken voor de presidentiële voorverkiezingen en de kandidaten in het Democratische en in het Republikeinse kamp zich warmlopen, wil hij zijn partijgenoten wakker schudden zodat ze straks niet weer door de Republikeinse Blitzkrieg worden verrast.

Karl Rove, de topadviseur van president George W. Bush, wil een koerswijziging doorvoeren die even ver gaat als Roosevelts New Deal. Dat zou de klok op verschillende vlakken zestig jaar terugdraaien en veel van uw werk ongedaan maken. Gelooft u dat Amerika inderdaad voor een keerpunt staat?

BILL CLINTON: De Republikeinse partij, die steeds conservatiever wordt, zet alles op alles om de Verenigde Staten helemaal in te palmen. Ze hebben een gedachtegoed en beleid uitgetekend om de middenklasse te lokken, en eigenen zich conservatieve sociale standpunten toe in de hoop dat economische overwegingen dan niet meer de enige reden zijn om voor hen te kiezen. Daarnaast hebben ze hun greep op de mainstream-pers weten te vergroten en zijn ze erin geslaagd om de rechtse media verder uit te bouwen. Door karikaturen te maken van de Democraten, proberen ze kiezers aan te trekken die anders niet op hen zouden stemmen. Daarbij komt nog dat ze veel geld weten los te krijgen bij mensen die financieel voordeel halen uit het regeringsbeleid. Sommigen vragen zich af hoe Bush erin slaagt om 200 of 300 miljoen dollar in te zamelen. Simpel: dat is nog geen tiende, nog geen honderdste van wat de belastingverlagingen die mensen opleveren. De Republikeinen halen een grote return uit hun investeringen. Met die strategie hopen ze een beleid te kunnen voeren dat veel rechtser is dan het gros van de Amerikanen.

Maar als we al een andere richting inslaan, dan beter die waarin ik het land stuurde. Toen ik uit het Witte Huis vertrok, stond tweederde van de bevolking achter mijn beleid. Daarom hebben de Republikeinen mij zo vaak persoonlijk aangevallen en schilderden ze Al Gore als een oneerlijk man af. Belachelijk, als je hem met George W. Bush vergelijkt! Maar ondertussen komen ze er toch goed mee weg.

Hoe komt dat?

CLINTON: 11 september 2001 heeft het hele land getraumatiseerd, ook de pers en de oppositie. Door de aanslagen, die ons allemaal woedend hebben gemaakt, snakten we naar samenhorigheid en hebben we onze kritische geest een tijdlang in het vriesvak gestopt. Eigenlijk hadden de Republikeinen van die situatie gebruik kunnen maken om hun grote ommekeer te realiseren. Maar in plaats daarvan hebben ze hun macht willen consolideren, is het gebrek aan openheid bij de overheid nog toegenomen en schoof het hele land een eind naar rechts op. Geen enkele democratie kan echter erg lang zonder debat. Dus was het onvermijdelijk dat de Amerikanen één voor één hun hersenen uit het vriesvak opdiepten en weer begonnen na te denken. Dát is wat er vandaag gebeurt.

Hebben ook de Democraten niet veel te lang gezwegen?

CLINTON: Niemand wist goed hoe het na 11 september verder moest en veel Democraten waren nogal geïntimideerd door de populariteit van de president. Daardoor hebben we niet duidelijk genoeg gewezen op wat de Republikeinen aan het doen waren. Zeven, acht maanden lang hadden die zich verzet tegen een wetsvoorstel over de binnenlandse veiligheid, en plots waren ze ervoor. Ik kan me zo voorstellen dat Rove zei: ‘We kunnen op het vlak van veiligheid geen stemmen bij de Democraten weghalen, want in verband met Afghanistan staan die allemaal achter ons en tweederde ziet de interventie in Irak zitten. Dus hebben we dringend een geschilpunt nodig. Weet je wat? Laten we dat wetsvoorstel aanvaarden waartegen we ons zolang hebben gekant, en we noemen iedereen die ertegen is een verrader. Dat zal de Democraten in elk geval doen twijfelen.’

Dat manoeuvre is de grootste oplichterij uit de recente geschiedenis van Amerika. Toch mogen we er niet over klagen: het is de taak van de Republikeinen om ons te verslaan, zoals het onze taak is om hen te verslaan. Als ze iets op het getouw zetten waarvan we denken dat het niet koosjer is, moeten wij maar zo slim zijn om dat aan de kaak te stellen. Ik ben dus niet boos op hen.

Binnen de Democratische Partij is er een schisma ontstaan: de progressieve en de gematigde strekkingen spreken heel neerbuigend over elkaar.

CLINTON: Dat klopt en het is een grote vergissing. Er zijn inderdaad meningsverschillen, al worden die ook vaak overdreven. Maar niemand wordt er beter van als de verschillende Democratische kandidaten elkaar publiekelijk op de kop zitten. In de aanloop naar de voorverkiezingen heb ik er geen enkel probleem mee dat de ene kandidaat zegt dat hij ergens voor is en de andere repliceert dat hij ertegen is. Maar het is niet goed dat de ene beweert: ‘Ik ben een échte democraat en die ander niet.’ Dat is veel te simplistisch.

Ik geloof dat de bevolking misschien wel conservatief lijkt, maar er in wezen veel progressievere ideeën op na houdt. Als de mensen bijvoorbeeld echt geloven dat je voorzichtig met hun belastinggeld omspringt, een verantwoord beleid voert en de burgers op hun verantwoordelijkheden aanspreekt, zullen ze de besteding van dat geld welwillender bekijken. Hetzelfde geldt voor de binnenlandse veiligheid: als ze geloven dat die bij de Democraten in goede handen is en dat wij het land tegen terrorisme en massavernietigingswapens kunnen beschermen, zullen ze ook met een meer open geest tegen andere kwesties aankijken.

Het is dus contraproductief om energie te steken in het onderscheiden van de verschillende vleugels binnen onze partij of om de hele tijd kritiek te spuien op mensen die tot een andere strekking behoren. We zullen geen stemmen bijwinnen als we ons te progressief opstellen, maar tezelfdertijd kunnen we onze eigen achterban niet motiveren als we niet duidelijk stellen waar we voor staan. De truc is dus om die groepen allebei te overtuigen.

Hoe wilt u dat doen?

CLINTON: De Democraten kunnen het best beginnen met een paar van mijn realisaties te verzilveren. Ze zouden moeten zeggen: ‘Onze partij heeft de sociale zorgvoorzieningen op een verantwoorde manier hervormd, een wettelijk kader gecreëerd voor fiscale verantwoordelijkheid en zowel lage rentevoeten als een grote economische groei bewerkstelligd. Bovendien zijn wij verantwoordelijk voor de wapensystemen en de trainingsprogramma’s waarmee we in Irak en Afghanistan hebben gewonnen.’

De Republikeinen van hun kant zullen beweren: ‘Wij hebben onze beloftes gehouden. We hebben beloofd om de belastingen voor de rijken zoveel mogelijk te verlagen, en dat hebben we gedaan. We hebben beloofd om de milieuregels soepeler te maken, en dat hebben we gedaan. We hebben beloofd om de arbeidsreglementering af te bouwen, minder geld in de veiligheid van werknemers te steken en meer vertegenwoordigers van onze rechtervleugel naar voren te schuiven, en dat hebben we zoveel mogelijk gedaan. We hebben beloofd om ons van Saddam Hoessein te ontdoen, en dat is gebeurd. We hebben beloofd alles ongedaan te maken wat Bill Clinton heeft bereikt en ook op dat vlak hebben we veel gerealiseerd.’ De beloftes aan hun achterban hebben ze dus ingelost. De enige die ze totnogtoe hebben gebroken zijn die aan hun zwevende kiezers. Bush moet zich dus afvragen hoe hij die stemmen weer kan binnenhalen. Waarschijnlijk zal hij dat op dezelfde manier doen als in 2002: door de mensen ervan te overtuigen dat ze de nationale veiligheid niet aan de Democraten kunnen overlaten. Wij moeten dus bewijzen dat we op dat vlak wel degelijk goed werk kunnen leveren. Als het Amerikaanse leger ergens moet vechten, zal het net zoals in Afghanistan en Irak winnen dankzij de trainingsprogramma’s en wapensystemen die tijdens mijn regeerperiode zijn ontwikkeld. Een goede president heb je niet nodig om een oorlog te winnen, maar wel voor een goed binnenlands beleid en degelijke diplomatie.

Wat zijn de kwetsbaarste plekken van de huidige regering?

CLINTON: De economie, het feit dat we in een groot deel van de wereld niet meer worden vertrouwd en de aanslag die op ons milieu is gepleegd. De regering heeft mijn belastingen verlaagd, maar tegelijkertijd ook 8 miljoen werknemers hun overuren afgenomen. In Irak zullen we 87 miljard dollar uitgeven, de rijkste 400 Amerikanen krijgen een belastingvermindering van gemiddeld 8,5 miljoen dollar, en dat is nog maar het begin. Ondertussen proberen ze het ziekteverzekeringsprogramma voor kinderen af te schaffen: de ziekteverzekering van 5 miljoen kinderen! Die boodschap moeten de Democraten aan de man brengen. Als dát ons niet lukt, kunnen we beter een andere job zoeken.

Bush’ motto ‘it’s your money, you deserve it back’, klinkt wel aantrekkelijk.

CLINTON: Dat is zo.

Hoe kun je zo’n oneliner counteren?

CLINTON: Door te zeggen: Het is uw geld. En de overheid zou dat alleen mogen gebruiken voor dingen die we als gemeenschap moeten organiseren, voor dingen die de privé-sector niet wil en liefdadigheid niet kan aanbieden. Met andere woorden: nationale veiligheid, basisinfrastructuur, ordehandhaving, milieubescherming, onderwijs en gezondheidszorg voor mensen die er normaal geen toegang toe hebben zoals bejaarden, arme kinderen en gehandicapten. Dat zou al een begin zijn. Want onze overheid int belastingen omdat we geloven dat we samen sterk staan en omdat we willen leven in een land waar iedereen het recht heeft om zijn dromen waar te maken.

Zo’n oneliner is niet meer dan een demagogische uitspraak die net zo goed uit de mond van een Democraat zou kunnen komen. Natúúrlijk is dat het geld van de burgers. De vraag is wie er wat mee doet. De huidige regering heeft beslist om er mijn belastingen mee te verlagen en tegelijk duizenden kinderen uit de naschoolse projecten te gooien. Nochtans vindt niemand die een inkomen heeft zoals het mijne, Democraat of Republikein, dat wij een bonus verdienen terwijl die kinderen een schop krijgen. Niemand! Eigenlijk moeten we de mensen duidelijk maken dat het hun geld en hun land is, en ze dan vragen wat voor land ze willen.

We moeten hen er ook op wijzen dat de regering hun geld ondertussen wel degelijk uitgeeft. Want het is één grote leugen: ze verlagen de belastingen en drukken ondertussen geld bij om de facturen te kunnen betalen. Na 11 september heb ik geen bezwaren gemaakt tegen de kastekorten van de regering. Zij had die situatie nu eenmaal niet gecreëerd, maar ze is wél verantwoordelijk voor de manier waarop ermee omgegaan werd. En het was niet verantwoord om de belastingen in 2001 te verlagen voor we zicht hadden op de inkomsten, de kosten en de crisisuitgaven na de aanslagen. Dit jaar zijn de belastingen opnieuw verlaagd. Wie in een put zit, stopt normaal gezien met graven, maar uit ideologische overwegingen vragen sommigen net een grotere schop. En die laatste belastingverlaging was zo’n grotere schop.

Klopt het volgens u, zoals sommige onderzoekers beweren, dat conservatieven hun boodschap makkelijker kunnen overbrengen omdat ze in autoriteit geloven en de dingen zwart-wit zien, terwijl progressieven de neiging hebben om te nuanceren en daardoor moeilijker overeind blijven in de mediale maatschappij?

CLINTON: Ik denk het wel. Daarom moeten wij de mensen tonen dat we even vurig voor onze overtuigingen gaan als de Republikeinen. Dan zullen de mensen vanzelf aanvoelen dat wij sterk genoeg zijn om het land te beschermen. Alleen zullen wij de Republikeinen nooit demoniseren zoals zij ons. Wij zullen nooit geruchten over hen de wereld in sturen waarvan we eigenlijk niet weten of ze wel waar zijn. Zo zijn wij niet. Maar dat betekent niet dat we het gevecht niet aangaan. Wij willen vechten voor de toekomst van de mensen. Met een vurig, toegewijd, strijdvaardig discours moeten we het voor het gewone volk opnemen zonder ons tot kwaadaardige aanvallen te verlagen.

Michael Tomasky