Bij een hervorming van het secundair onderwijs moeten leerlingen zo lang mogelijk een algemene vorming krijgen en pas met 15 of 16 jaar een meer gerichte studiekeuze maken. Tenminste, dat advies geeft de Leuvense denktank Metaforum.
In het onderwijs zelf is er veel scepsis over de timing, maar Vlaams minister van Onderwijs Pascal Smet (SP.A) denkt nog altijd in 2014 klaar te zijn met een plan om het secundair onderwijs grondig te hervormen. ‘Met een zo complex systeem als het onderwijs zal dat niet in een handomdraai lukken. Een hervorming moet dan ook op een slimme, stapsgewijze en realistische manier doorgevoerd worden’, meent Metaforum, een interdisciplinaire denktank van de KU Leuven.
Al in oktober 2010 stelde Smet zijn oriëntatienota over het secundair onderwijs voor. Doelstellingen van Smet zijn onder meer het terugdringen van de ongelijke onderwijskansen en het afblokken van het zogenaamde watervalsysteem, waarbij ouders voor hun kinderen bij het begin van het secundair onderwijs vaak ‘hoog mikken’ om daarna ‘af te zakken’ naar een technische of beroepsrichting. De minister bestemt de eerste graad voor algemene vorming. De opdeling in ASO, TSO, KSO en BSO – of algemeen, technisch, kunst- en beroepssecundair onderwijs – maakt plaats voor ‘belangstellingsgebieden’ (bijvoorbeeld taal- en letterkunde, techniek en wetenschappen, welzijn en sociale wetenschappen). De leerprogramma’s zijn gericht op doorstroming naar het hoger onderwijs of de arbeidsmarkt.
Een alternatieve visietekst van Metaforum is kritisch voor Smet, en laat uitschijnen dat de minister meer en dieper moet nadenken voordat hij aan een ingrijpende hervorming van het secundair onderwijs begint. Metaforum pleit voor een gemeenschappelijke en brede vorming tot in het derde of vierde jaar, ook voor leerlingen die geen hoog abstract niveau aankunnen. Zij mogen niet gedwongen worden te kiezen voor een technische of beroepsgerichte opleiding. Daarom ook moeten B-attesten (die toelaten om over te gaan naar een volgend jaar, maar enkel in een andere richting) in de eerste drie jaar verdwijnen. ‘B-attesten maken het scholen nu gemakkelijk om leerlingen niet extra te hoeven begeleiden’, luidt het. Technologie moet ook veel meer aandacht krijgen. Het gaat dan meer over het kunnen combineren en toepassen van wetenschappelijke inzichten dan over technische handvaardigheden. De huidige drie graden van telkens twee jaar worden volgens Metaforum beter vervangen door twee blokken van drie jaar. Een meer gerichte studiekeuze maakt een leerling in dat model pas met 15 of 16 jaar.
Om misvattingen te voorkomen, zegt Metaforum dat het niet aanstuurt op ‘ASO voor iedereen’ en evenmin op een ‘nivellering naar beneden’. In de tekst van de denktank is er ruimte voor keuzevakken, extra prikkels voor getalenteerde leerlingen en ondersteuning op maat van leerlingen die het moeilijker hebben. Een cruciale taak is daarbij volgens Metaforum weggelegd voor de leerkrachten. Hun opleiding, begeleiding door mentoren en permanente bijscholing moeten daarop afgestemd zijn. En extra verantwoordelijkheid moet ook resulteren in extra loon.
DOOR PATRICK MARTENS
