Megaroman Arno Schmidt eindelijk gedrukt

Een experimentele roman van meer dan 1500 bladzijden: de eerste gedrukte uitgave van Arno Schmidts roman ‘Zettel’s Traum’ is dan toch verschenen.

Arno Schmidt (1914-1979) zal altijd een outsider blijven in de Duitse literatuur. Zelfs passionele lezers zijn het erover eens dat zijn werk onleesbaar is. Er is dus geen enkele reden om de Frankfurter Allgemeine Zeitung tegen te spreken als deze krant beweert dat er ruimschoots voldoende redenen zijn om ‘Zettel’s Traum’ niet te lezen. Het boek telt meer dan 1500 bladzijden, de lectuur neemt weken en zelfs maanden in beslag en behalve een aanslag op de tijd, is het ook een overval op de portemonnee. ‘Zettel’s Traum’ kost net geen 200 euro. Bovendien zijn vele critici van mening dat Schmidt helemaal achterhaald is. Veel van wat hij schreef, is belegen. ‘Zettel’s Traum’ is daarvan vaak genoeg een illustratie. Een criticus noemde deze roman ooit een imitatie van ‘Finnegans Wake’ en ‘Ulysses’ van James Joyce.

Waarom dan verder aandacht besteden aan dit boek uit 1970? Omdat met dit deel de uitgave van Schmidts verzameld werk, de zogenaamde Bargfelder Ausgabe (naar de plaats waar de schrijver tot aan zijn dood woonde), is voltooid. Ten tweede omdat ‘Zettel’s Traum’ tot nu toe enkel als facsimilé van het getypte manuscript bestond, incluis de met de hand en potlood aangebrachte correcties van de auteur. De roman had de reputatie ‘onzetbaar’ te zijn, omdat het verhaal, dat zich op drie niveaus afspeelt, ook in drie kolommen was getypt. Dat kenmerk bevorderde de leesbaarheid niet. Nu hebben ‘zetter’ en uitgever (Suhrkamp) dat karwei geklaard, en wat onmogelijk is, is geschied: ‘Zettel’s Traum’ maakt niet langer de indruk van een work in progress, maar is een echt boek geworden. Dat wordt nu als een unicum in de Duitse letteren gevierd.

Een experimenteel, een avant-gardistisch boek? Zeker, alleen al door de eigengereide orthografie die de schrijver hanteert. Maar dat experimentele geldt veel minder voor de inhoud: het verhaal is een relaas van 24 zomeruren. Een ex-schrijver en geleerde krijgt het bezoek van een man en een vrouw, getrouwd, beiden vertalers. Ze vertalen Poe in het Duits. De geleerde probeert de vertalers ervan te overtuigen van zijn ‘Etym’-theorie, die erop neerkomt dat er in elk woord een geheime betekenis schuilt. De mannelijke vertaler is aan de drank, een vlucht voor zijn dominante echtgenote die niet ophoudt haar dochter te vernederen. De geleerde ontfermt zich over het wicht. Dat is het zowat.

Schmidt was een groot kenner van de Duitse letteren uit de 18de en 19de eeuw. In zijn talrijke essays diepte hij het werk van vergeten schrijvers op. Breed had hij het niet. Kort voor zijn dood vond hij een mecenas in de multimiljonair Jan Philipp Reemtsma die hem in 1977 een bedrag van 350.000 Duitse mark schonk, even veel als de Nobelprijs.

Piet de Moor