Harper Lee niet aanwezig bij uitreiking National Medal of Arts

Lee zou worden geëerd voor haar bijdrage aan de Amerikaanse letteren en cultuur met haar enige roman ‘To kill a mockingbird’ maar daagde niet op in het Witte Huis.

De National Medal of Arts wordt sinds 1985 elk jaar toegekend door de Amerikaanse overheid aan kunstenaars en auteurs die een buitengewone bijdrage leveren aan de kunsten in de meest ruime betekenis, van beeldende kunst tot stadsplanning. Voor het jaar 2010 was de mediaschuwe schrijfster Harper Lee aan de beurt omwille van de “krachtige uiting van de strijd om gelijkheid in Amerika” die ‘To kill a mockingbird’ sinds 1960 is geworden. Maar, nadat ze deze zomer nog het zilveren jubileum van die klassieker aan zich liet voorbijgaan, was ze ook op het Witte Huis de grote afwezige.

‘To kill a mockingbird’ werd niettemin bij monde van president Obama, die de medailles plechtig mocht overhandigen, geprezen met de retorische vraag “hoeveel jonge mensen hebben door de ogen van het meisje Scout niet ingezien dat racisme zinloos en wreed is?”. Geen beter compliment voor een controversiële roman die in de jaren ’60, in het van segregatie doordrongen zuiden van de VS, de verhoudingen tussen blank en zwart ter discussie durfde te stellen. Een eerbetoon ook dat nog meer glans kreeg omdat het werd uitgesproken door de eerste zwarte president van de Verenigde Staten. Alleen was Lee er dus niet om de eer persoonlijk in ontvangst te nemen. Maar Obama garandeerde dat ze nog iets tegoed heeft.

Voor ‘To kill a mockingbird’ werd Lee in 1961 al beloond met de Pulitzerprijs voor fictie en in 2007 kreeg ze van Obama’s voorganger George W. Bush de Presidential Medal of Freedom voor “een bijzonder verdienstelijke bijdrage tot het verdedigen van de nationale belangen van de Verenigde Staten, de wereldvrede, culturele of andere betekenisvolle publieke of private betrachtingen”. En ook al komt dat niet uit de mond van de eerste zwarte president van de VS, dat klinkt bepaald niet minnetjes.

Naast de National Medal of Arts werd ook de National Humanities Medal uitgereikt. Die lauwert sinds 1997 eveneens schrijvers en kunstenaars, maar dan om hun bijdrage tot de kwaliteit van de menswetenschappen. De schrijver wordt in deze categorie meer geprezen als maatschappijcriticus dan als verhalenverteller. Kwaliteiten die de 78-jarige veelschrijver Philip Roth zitten als gegoten. De Amerikaans-Joodse auteur houdt immers geen blad voor de mond en is ook niet bang om aan zelfkritiek te doen.

In zijn romans verkent hij vaak de positie van Amerikaanse Joden ten aanzien van hun wortels en verbeeldt hij niet zelden hun seksuele uitspattingen als een zoektocht naar de eigen identiteit. Dat ontlokte Obama de op hilariteit onthaalde bedenking “hoeveel jonge mensen hebben niet leren denken door de exploten van Portnoy en zijn klachten?” Een impliciete verwijzing naar de expliciete, seksueel getinte identiteitscrisis van Alexander Portnoy, het hoofdpersonage uit ‘Portnoy’s Complaint’, Roths ophefmakende klassieker uit 1969.

Roth is zonder meer een controversieel auteur, die met zijn alternatieve geschiedenis ‘Het complot tegen Amerika’ uit 2004 ook tegen de schenen van blank, christelijk Amerika schopte. Hij hield de zogenaamde WASP’s (White Anglo-Saxon Protestants) een niets verhullende, zij het hypothetische spiegel voor. In ‘Het complot tegen Amerika’ kiezen de Amerikanen voor luchtvaartpionier en nazisympathisant Charles Lindbergh als president in plaats van zich onder Franklin D. Roosevelt op te maken voor deelname aan de Tweede Wereldoorlog.

Philip Roth nam zijn medaille wel persoonlijk in ontvangst en vertoefde daarbij in goed gezelschap. Onder meer componist/producer Quincy Jones en jazzlegende Sonny Rollins stonden aan te schuiven voor hun National Medal of Arts, en schrijfster Joyce Carol Oates kreeg een National Humanities Medal om de hals. Waren er net als Harper Lee, maar wellicht om andere redenen niet bij: Daniel Aaron, de medeoprichter van de Library of America, en actrice Meryl Streep.

Jeroen Bert