Vanaf november toert Micha Wertheim door Vlaanderen. De Nederlandse cabaretier brengt met Micha Wertheim voor zichzelf een briljante voorstelling over het onvermogen om de wereld te begrijpen. ‘Niets is zo eng als een grap.’
Hoe belandt iemand die zijn opleiding cultuurwetenschappen afrondde met een doctoraalscriptie over Franz Kafka in de comedy?
MICHA WERTHEIM: Ik ben zwaar dyslectisch. Een carrière als journalist op een redactie zat er dus niet in. Zo kwam ik bij de radio terecht. Maar daar is er steeds minder ruimte om een lang verhaal te vertellen en je zin te doen. Op een podium kan dat wel. Vandaar. Comedy was nooit mijn doel. Maar hoe hard ik ook probeer, als ik een verhaal vertel, sluipen daar grappen in. Humor is mijn zwaktepunt.
Dat moet u uitleggen.
WERTHEIM: De humor ontstaat omdat ik steeds met mezelf van mening verschil. Dat is de kracht van humor: hij toont hoe complex de waarheid is. Daarom is voor fundamentalisten niets zo eng als een grap. Het enige wat zeker is, is dat we de wereld niet begrijpen en dat we maar wat aanmodderen. Ik vertel over en vanuit dat onvermogen. Dat is mijn enige manier om te leven en te overleven.
Is het ook een manier om na te denken over de samenleving?
WERTHEIM: Ik denk vooral na over wat me overkomt. Toen ik Micha Wertheim voor zichzelf maakte,vroeg ik me af waarom sommige kunstenaars beweren dat ze kunst maken voor zichzelf. Bestaat autonome kunst? De relatie tussen het publiek en de maker is problematisch en dus grappig. Vaak wil het publiek iets wat je niet kunt geven: de zaal wordt een groep die een leider zoekt. Het publiek vertrouwt je zo graag dat het bereid is te vergeten dat je slechts een goochelaar bent, die doet alsof.
Het conflict over bosbeleid tussen Wouter Deprez en Vlaams minister van Milieu Joke Schauvliege (CD&V) toont hoe een cabaretier ook naast het podium veel vertrouwen geniet.
WERTHEIM: Wat Deprez doet, is erg bijzonder – en de taak van elke burger – maar een politicus is gedoemd om het vertrouwen te beschamen omdat hij niet altijd de waarheid kan zeggen. Zoals Willem Elsschot het in Het huwelijk verwoordt: tussen droom en daad staan wetten en praktische bezwaren. Daar heb je als kunstenaar minder last van. Daarom geloof ik in de strikte scheiding tussen de wereld van de cabaretier en die van de politicus. Ik wantrouw politici die met oneliners de conferencier uithangen of – omgekeerd – kunstenaars die op de bühne zeggen hoe we moeten leven. Dan neigt kunst naar religie.
Hoe staat u als zoon uit een Joods gezin tegenover een culturele boycot van Israël, waartoe Alain Platel vorige week nog opriep?
WERTHEIM: Dan stop je met communiceren. Dat moet je nooit doen. Daar gaat het net mis in de wereld. Ik ben jaloers op mensen die geloven dat Israël het grootste probleem in het Midden-Oosten is en die ook weten hoe dat probleem opgelost kan worden. Ik raad Platel aan zich te verdiepen in de geschiedenis van Europa en zich de vraag te stellen waarom hij hier wél nog wil optreden.
U volgt liever het voorbeeld van The Moth.
WERTHEIM: Die Amerikaanse podcast laat mensen verhalen vertellen die ze zelf beleefden. Zij organiseren binnenkort een avond met Israëlische kolonisten en Palestijnen. Het zal meer teweegbrengen dan Platels populistische gemakzucht. In 2008 richtten Paulien Cornelisse en ik Echt Gebeurd op. Tijdens die middagen vertellen mensen persoonlijke verhalen. Géén mening. Elkaar verhalen vertellen en naar elkaar luisteren, dat is de beste manier om elkaar te leren accepteren.
Micha Wertheim voor zichzelf is vanaf 4/11 te zien in onder meer Turnhout, Roeselare, Antwerpen, Gent, Aalst en Hasselt.
www.michawertheim.nl, www.echtgebeurd.net en www.bunkertheaterzaken.nl
Els Van Steenberghe
