Kan je in de wereld van vandaag onder de radar blijven met enkel de natuur als hulpmiddel zoals de Nederlandse moordverdachte en ervaren bushcrafter Jos Brech tot voor kort van plan was? ‘Iedereen kan in de wildernis leven, maar je moet er wel voor uit je comfortzone treden.’
Toen een internationaal opsporingsbevel werd uitgevaardigd voor de 55-jarige Nederlander Jos Brech, de man die verdacht wordt van de moord op de 11-jarige Nicky Verstappen in 1998, was het helemaal niet zo zeker dat de man ook ooit gevonden zou worden. Brech is namelijk een ervaren bushcrafter die vaak maanden verdwijnt in de bossen van Europa, Tibet en Nepal. Toen hij vorige week in Spanje werd opgepakt, verbleef hij in een hangmat tussen twee bomen in het uitgestrekte woud rond La Encantada in centraal Catalonië, vlakbij een commune. Hij had enkel een rugzak bij met visgerei, boeken over eetbare en medicinale planten en wat gedroogd voedsel. Veel meer heeft een bushcrafter niet nodig om in zijn basisbehoeften te voorzien.
Maar kan iemand zich echt maanden of zelfs jaren schuilhouden in de natuur met alleen een hangmat, wat planten als voedsel en een zelfgemaakt vuurtje – ook als het nat is – om zich warm te houden? ‘Dat is best wel makkelijk’, zegt de Vlaamse bushcrafter Mike De Roover, die met zijn outdoorbedrijfje Rewilding regelmatig expedities begeleidt. ‘Onze voorouders hebben het altijd gedaan. Ook nu nog zijn er gemeenschappen die volledig zelfvoorzienend zijn en leven van wat de natuur hen te bieden heeft. Neem nu de Sami, de rendierhouders uit het noorden van Scandinavië. Die hebben een gsm, maar gaan niet naar de supermarkt, want die is er simpelweg niet.’
‘Vandaag de dag met een bijl het bos ingaan, valt gewoonweg niet meer te rijmen met onze tijdsgeest.’
Bushcraft mag dan wel makkelijk zijn, vanzelfsprekend is het voor de chronisch consumerende moderne mens allesbehalve. Volgens De Roover moet je als bushcrafter van jongs af toch een zekere vorm van taaiheid hebben meegekregen. Het is bijvoorbeeld niet altijd mogelijk om dagelijks een volwaardige maaltijd bijeen te scharrelen in het bos. De bossen vereisen dan ook een heel andere manier van leven en je moet over bepaalde vaardigheden beschikken. Terwijl onze voorouders de technieken nog van generatie op generatie doorgaven, moeten de huidige bushcrafters hun kennis uit boeken halen die ze dan dankzij veel oefenen in de vingers proberen te krijgen. ‘Daarom dat bushcraft bij voorkeur in groep wordt gedaan’, verduidelijkt De Roover. ‘ Zo kan je elkaars talenten maximaal inzetten. De ene kan bijvoorbeeld beter touw maken dan de andere. Bovendien hebben de meeste mensen op een gegeven moment nood aan sociale contacten en zal hij niet jarenlang alleen in een bos blijven zitten. Op dat vlak is Jos Brech misschien een uitzondering.’
Bushcraft vs survival
Bushcraft wordt omschreven als de ‘kunst van het thuis zijn in de wildernis’ met behulp van oeroude, prehistorische technieken zoals vuur maken, spoorzoeken, jagen, vissen, een schuilplaats bouwen, navigeren op natuurlijke wijze, touw maken, het gebruik van gereedschap zoals messen en bijlen en planten verzamelen. Het fenomeen bestaat al zolang de mens bestaat, maar de term ‘bushcraft’ is voor het eerst terug te vinden in het Australië en Zuid-Afrika van de jaren 1800, twee regio’s waar naar de wildernis verwezen wordt als ‘bush country’. Een echte bushcraft-beweging kwam pas op gang in 1945, na de publicatie van het boek ‘Wildwood Wisdom’, waarin de Amerikaan Ellsworth Jaeger technieken beschrijft die de Amerikaanse inheemse volkeren en de kolonisten hielpen om van de natuur te leven.
Vertaald naar het Nederlands klinkt bushcraft heel wat minder sexy: ‘natuurvaardigheden’, maar dat is wel degelijk de essentie: het leren van de technieken en de kennis om in een natuurlijke omgeving te vertoeven. Een belangrijk element in de bushcraft-filosofie is de appreciatie voor de natuur. ‘Als ik met een groep kinderen het bos intrek, brengt ieder van ons een stuk afval dat we er vinden, terug mee naar de bewoonde wereld’, aldus De Roover. ‘Zo laten we het bos properder achter dan ervoor. Als we met hout werken, dan zorg ik voor snoeihout van buiten af. Vandaag de dag met een bijl het bos ingaan, valt gewoonweg niet meer te rijmen met onze tijdsgeest. Daarom doden we ook geen dieren. Als je dat doet, dan is dat omdat je dreigt om te komen van de honger en dan zitten we op het gebied van de survival’, verklaart De Roover. ‘Dat is iets anders dan bushcraft. Bushcrafters hebben eerbied voor de natuur. Als we vissen, dan zetten we de vangst terug. Eten we toch vis, dan vangen we voor consumptie gekweekte vissen, anders zou ik met mijn honderden deelnemers op jaarbasis écht wel een ecosysteem kunnen kapotmaken.’
‘Kinderen en sommige volwassenen vinden het vaak een brug te ver wanneer ze zien hoe ik een vis doodklop om als avondeten te dienen. Maar als ze thuis een stukje vlees eten, wordt dat dier toch ook gedood?’
Bij survivaltechnieken, die onder meer door de bekende avonturier Bear Grylls worden toegepast, is het doel om zo lang mogelijk in leven te blijven tot men de bewoonde wereld heeft bereikt, bushcrafters tillen het overleven naar een hoger niveau en willen iets creëren wat hun verblijf in het woud aangenamer maakt zonder dat ze gebruik moeten maken van moderne hulpmiddelen zoals aanstekers of gasvuurtjes.
‘Dit heb ik heel mijn leven gemist!’
Vuur maken om te koken, planten verzamelen om te eten en slapen tussen de mieren: onze voorouders moesten het ermee doen. Vandaag hebben wij lucifers, onze moestuin en een ergonomische matras… Digital natives breekt wellicht het zweet uit bij de gedachte dat ze plots ontdaan zouden worden van al hun dagelijkse luxe. Dat valt ook De Roover op wanneer hij met aspirant-bushcrafter het bos intrekt: ‘Ik merk dat ik soms wat voorzichtigheid aan de dag moet leggen. Zo vinden kinderen en sommige volwassenen het vaak een brug te ver wanneer ze zien hoe ik een vis doodklop om als avondeten te dienen. Maar als ze thuis een stukje vlees eten, wordt dat dier toch ook gedood? Insecten in de tent is ook iets waar niet iedereen goed mee om kan. Sommige mensen kiezen om de expeditie vroegtijdig af te breken, anderen verleggen hun grenzen en komen met een boost aan zelfvertrouwen terug thuis. Ze hebben iets gecreëerd, zoals een shelter of vuur, waarvan ze nooit dachten dat ze dat konden. Of ze hebben iets overwonnen en zijn niet meer bang in het donker. Het zijn net die mensen die later terugkeren. Ze willen dat gevoel opnieuw ervaren.’
De grootste uitdaging bij bushcraft is niet het voedsel of de kou, maar uit je comfortzone treden, vindt De Roover. ‘Wat voor mij de normaalste zaak van de wereld is, ervaren veel mensen als een schok. Het bos wordt nog altijd een beetje geassocieerd met de grote boze wolf, zeker nu de wolf terug in Vlaanderen is. Je bent de hele tijd buiten. Je hoort geluiden die vreemd in de oren klinken. Zelfs de stoerste mannen gaan met een klein hartje slapen. Maar we hoeven helemaal niet bang te zijn van de wildernis. Meestal duurt het een dag om aan het bos gewoon te worden. Eens je de klik gemaakt hebt, gaat een nieuwe wereld open. Ik heb mensen meegemaakt die zich ineens in een trance bevonden en uitriepen “dit heb ik mijn hele leven gemist”. Plots ervaren ze wat het is om één te zijn met de natuur.’
‘Eigenlijk is onze bewoonde wereld helemaal niet het normale leven, met al die tablets en smartphones.’
Mede dankzij de trend waarbij we met z’n allen van achter onze pc vandaan komen en de buitenlucht opzoeken, is bushcraft tegenwoordig aan een opmars bezig. Het jaarlijks Groot Bushcraft-weekend van Natuurpunt is al weken op voorhand volzet. Ook de populariteit van tv-programma’s zoals die van de Britse bushcrafter en overlevingsdeskundige Ray Mears en de Amerikaan Dave Canterburry op respectievelijk BBC en Discovery Channel, zetten ons ertoe aan om massaal naar onze innerlijke Robinson Crusoe op zoek te gaan en ons de vaardigheden weer eigen maken die deel uitmaken van onze geschiedenis en die we in de loop van onze evolutie zijn kwijt geraakt.
Tijd om te praten
De Roover: ‘Mensen willen terug in de natuur zijn omdat ze daar écht tot rust kunnen komen. In het bos is er niets anders dan natuur en houdt de wereld eventjes op te bestaan. Ook kinderen voelen zich tijdens een expeditie zo op hun gemak dat ze vaak niet meteen terug naar het “normale” leven willen terugkeren. Eigenlijk is onze bewoonde wereld helemaal niet het normale leven, met al die tablets en smartphones. Alles gaat tegenwoordig ook zo snel. Met de huidige toestellen brengen we in amper een halfuur tijd eten op tafel, maar koken op een houtvuur duurt een paar uur. Dan heb je eindelijk nog eens tijd om met elkaar te praten.’
‘Terug naar de natuur’, het was ook het credo van Jean-Jacques Rousseau die in de 18e eeuw het begin van de Romantiek inluidde. Maar wordt het natuurleven tegenwoordig niet wat overgeromantiseerd? De Roover vindt van niet. ‘Ik doe al mijn hele leven aan bushcraft, al ken ik de term nog maar een vijftal jaar. Vanaf mijn zestiende trok ik soms weken aan een stuk de natuur in met de tent om te gaan vissen. Ik at wat ik kon vinden en leerde zo over eetbare planten. Uiteindelijk besefte ik dat het mij niet zozeer om het vissen te doen was, maar wel om in de natuur te verblijven. Je krijgt er zoveel voor terug als je er echt de tijd voor neemt. Van zodra ik in het bos ga en mijn gsm uitzet, voel ik mij relaxed. Niets moet. Als je honger hebt, eet je wat. Als je moe bent ga je even rusten. Terug in de bewoonde wereld, ben ik fysiek kapot, maar mentaal helemaal opgeladen.’
En heel af en toe kan de natuur verrassend uit de hoek komen, vertrouwt De Roover ons toe. ‘Het klinkt misschien vreemd, maar als je echt iets nodig hebt, dan kom je dat ineens tegen in de natuur. Dat heb ik zelf al een paar keer mogen ervaren. Zoals een vis die plots op het droge springt, op het moment dat je er echt op zit te wachten. Ze zeggen weleens “Nature provides what you need”. Dat is gewoon zo.’
Meer info: rewilding.be
Begin oktober stelt Mike De Roover zijn boek ‘Bushcraft’ voor op het grote bushcraftweekend van 5-7 oktober 2018 in het Meerdaalwoud in Sint-Joris-Weert.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
