‘Natuurpunt wil de natuur een stem geven’

Natuurpunt blies in december 2011 tien kaarsjes uit. Knack.be sprak met algemeen directeur Chris Steenwegen over de toekomst van de organisatie, de mensen achter de schermen en de toestand van ons Vlaams natuurschoon.

“De behoefte die mensen voelen voor natuur dichtbij huis is nog nooit zo groot geweest “, steekt Steenwegen van wal. De directeur staat nog maar enkele maanden aan het hoofd van de grootste Vlaamse natuurorganisatie. Maar in zijn stem weerklinkt de passie van een idealist wanneer ik opmerk dat het toch niet overal zo goed gaat met ons Vlaams natuurschoon.” Het is onze taak om de natuur een stem te geven en daar willen we de volgende jaren als organisatie, en met ons team van vaste medewerkers en vrijwilligers, in investeren.”

Natuurpunt blies in 2011 tien kaarsjes uit. Maar de organisatie heeft voorouders, anders zou het vermoedelijk een stuk slechter met de Vlaamse natuur gesteld zijn. Historisch is de organisatie gegroeid uit een fusie van de vzw Natuurreservaten en De Wielewaal. Die laatste zag in 1933 het licht, Natuurreservaten ontstond in de jaren 50. “Een lang verhaal dat geïnteresseerden kunnen nalezen op de website van onze organisatie“, vertelt Steenwegen.

“Sinds de fusie legt Natuurpunt zich toe op vier grote pijlers. We beheren gronden, fungeren als studiecentrum over de Vlaamse fauna en flora, we functioneren als vormingsinstelling en treden op als belangenorganisatie.”

En die aanpak rendeert. Natuurpunt zag haar ledenbestand groeien van 47.000 naar 88.000 en beheert nu 19.000 ha grond. Bij de start was dit nog maar 10.000 ha. We worden gehoord in Vlaamse wetgevende initiatieven en rapporteren over fauna en flora aan de Vlaamse overheid die op haar beurt aan Europa moet rapporteren. “Natuurpunt is een succesverhaal, ik kan het niet anders omschrijven”, zegt Steenwegen met enige trots.

“Maar een succesverhaal schrijf je niet alleen”, vervolgt hij. “Onze organisatie telt 375 vaste medewerkers en ruim 5.000 vrijwilligers. En die vrijwilligers zijn broodnodig want Natuurpunt is lokaal verankerd over 160 afdelingen in Vlaanderen en dat concept zouden we zonder vrijwilligers nooit kunnen volhouden. Maar, vast in dienst of vrijwilliger, iedereen zet zich even enthousiast in om onze Vlaamse plekjes natuurschoon te vrijwaren.”

Steenwegen benadrukt het belang van al die menselijke inzet. En wil daar ook graag in investeren op verschillende manieren. Zo biedt de natuurorganisatie kansen aan langdurig werklozen om op termijn terug aansluiting te vinden in het reguliere arbeidscircuit.

“Voor veel werklozen is werken in de buitenlucht een positieve ervaring. De taken zijn afwisselend en er wordt gewerkt in kleine groepen. Al die factoren samen maken dat die mensen zich opnieuw geapprecieerd weten. We zien dat een deel van die werklozen na hun tijd bij ons doorstromen naar andere jobs. Maar niet iedereen, ook dit blijft een verhaal van vallen en opstaan,” aldus de directeur van Natuurpunt.

Het onverdroten idealisme van Steenwegen maakt, wanneer het nodig is in het gesprek, ook plaats voor realisme en kritiek. “Waar we in Vlaanderen op middellange en lange termijn ongetwijfeld zullen tekortschieten is in het veiligstellen van onze natuur. Het Vlaamse regeerakkoord laat ons toe om jaarlijks gronden aan te kopen om te beheren. Jammer genoeg is het aankoopbudget dat we daarvoor krijgen erg krap. Té krap. Er worden ons veel gronden aangeboden maar omdat de financiële overheidsmiddelen met 30 procent verlaagd zijn, moeten we heel vaak neen zeggen. Worden de overheidsmiddelen nog verder verlaagd, dan komt ons project in gevaar.”

“Andere, meer gekende problemen, waar we in Vlaanderen mee kampen zijn onder meer de sterke versnippering van onze natuur en de zeer intensieve landbouw en die zijn nefast voor de biodiversiteit.”

Of daar diersoorten door in gevaar komen?

“Toch wel”, bevestigt Steenwegen. “De veldleeuwerik en andere akkervogels hebben het bijvoorbeeld erg moeilijk in het landbouwgebied. Andere dier- en plantensoorten ondervinden de gevolgen van de steeds verder oprukkende industrialisering. Een lichtpunt is Limburg. Daar is de natuur iets sterker en minder versnipperd aanwezig. En men heeft er ingezien dat natuur ook een economische motor kan zijn.”

Is de Vlaming wel voldoende geïnteresseerd in het natuurgebeuren?

Steenwegen: “Afgaand op ons ledenbestand, is er zeker wel interesse. Natuurpunt tracht de burger ook warm te maken met allerlei projecten zoals vogels of vlinders tellen in de eigen tuin. Ook rond paddenstoelen en zoogdieren hebben we jaarlijks terugkerende acties. Op die manier sporen we mensen aan om in hun eigen omgeving te kijken naar wat er leeft. En de waarnemingen worden ook gepubliceerd en gecommuniceerd via ons netwerk. We merken dat dit aanslaat.”

U geeft de Vlaming dus nog wat respijt?

“Ik heb de Vlaamse belangstelling voor de natuur en het behoud ervan ook zelf gezien naar aanleiding van initiatieven in het kader van het Internationaal Jaar van de Bossen. De belangstelling voor onze boomplantactie in Sint-Katelijne-Waver bijvoorbeeld was buiten alle verwachting. We mochten honderden natuurliefhebbers en omwonenden ontvangen om 4,5 ha bos aan te planten. Een bos aanplanten is natuurlijk iets heel concreet. Je kan het daarna ook horen en zien groeien.”

Jong geleerd is oud gedaan luidt het spreekwoord. Spreekt Natuurpunt ook de jongere medemens aan? “Zeker. Via onze bezoekerscentra werken we samen met scholen. De mensen die daar de jongeren ontvangen geven hun een stukje theorie mee, maar laten de jongeren ook meehelpen in de natuur. Maar de meeste projecten met scholen, jeugdbewegingen en andere jongeren lopen via onze lokale afdelingen. Zij nodigen scholen bijvoorbeeld uit om mee te werken in een plaatselijk natuurgebied. Van die momenten wordt dan gebruik gemaakt om, afgestemd op de leeftijd van de jongeren, een stukje natuurkennis bij te brengen.” Steenwegen erkent dat op het vlak van jongerenwerking de organisatie misschien nog een tandje kan bijsteken, “maar hoe dit best kan gebeuren, moet nog eens grondig worden bekeken.”

Over de impact van Europa moet Steenwegen niet lang nadenken. “De Vlaamse natuur kan enkel maar tevreden zijn met de Europese regelgeving. De Habitatrichtlijn en Vogelrichtlijn zijn waardevolle Europese instrumenten. Op termijn kan onze natuur daar enkel maar de vruchten van plukken.”

“Maar Europa doet meer. Europa streeft naar een evenwicht tussen industrie/werkgelegenheid en natuur. Ze wil geenszins de Vlaamse industrie fnuiken. Daarom stond ze ook achter een havenuitbreiding van de haven van Antwerpen en Zeebrugge op voorwaarde dat de natuur die verloren ging, gecompenseerd werd. Om die doelstelling te bereiken werken bedrijven nu samen. Het is een voorbeeld dat industrie en natuur in een dichtbevolkte regio mits een kleine inspanning kunnen samengaan.”

Heeft Natuurpunt specifieke plannen voor de toekomst?

Steenwegen: “In de eerste plaats willen we verder werken zoals we bezig zijn. De mensen al doende bewust maken van het belang van de natuur. Hun laten genieten van wat we hebben. We willen ook de Vlaamse overheid verder overtuigen van ons belangrijk werk. Kortom, we willen ook van de Vlaamse natuur een succesverhaal maken.”

Ingrid Moriau