Meer bosbranden in hoge noorden door klimaatopwarming

Door de opwarming van de aarde zullen er in de toekomst in het hoge noorden twee tot drie keer meer bosbranden voorkomen. Bossen en veengebieden op het noordelijk halfrond verdrogen en vallen daardoor sneller ten prooi aan de vlammen.

“In een warmere wereld zullen er meer bosbranden zijn. Dat is zo goed als zeker”, zegt Mike Flannigan, een bosexpert van de Universiteit van Alberta. “Een verdubbeling of zelfs verdrievoudiging van het aantal branden is een conservatieve schatting.”

Veenbranden
Nog bedreigender is de gelijktijdige toename van het aantal veenbranden. De koudste delen van het noordelijk halfrond worden bedekt door miljoenen vierkante kilometer toendra en veengebieden. Die binden zo veel koolstof dat als ze ooit beginnen te branden, de temperatuur op aarde zo sterk zou stijgen dat het grootste deel van de aarde onbewoonbaar zou worden.

Een bosbrand in Indonesië die in 1997 ook naar tropische veengebieden oversloeg, bleef maandenlang smeulen. Uiteindelijk bracht die ene brand evenveel koolstof in de atmosfeer als 20 tot 40 procent van alle fossiele brandstoffen die dat jaar gebruikt werden.

Dergelijke gigantische veenbranden zullen de opwarming van de aarde versnellen, waardoor bossen en veengebieden nog makkelijker gaan branden. Die vicieuze cirkel werd voor het eerst beschreven in 2006. Johann Goldammer van het Mondiaal Centrum voor de Monitoring van Branden aan de Universiteit van Freiburg noemde de bossen op het noordelijk halfrond toen een “koolstofbom” waarvan de lont hier en daar al is aangestoken.

Meer branden Nieuw onderzoek zet die voorspelling kracht bij. De voorbije tien jaar is er in het hoge noorden meer bos in vlammen opgegaan dan ooit tevoren, concluderen Merritt Turetsky, een ecoloog van de Canadese Universiteit van Guelph, en een aantal collega’s. Andere onderzoekers hebben aangetoond dat de gemiddelde omvang van bosbranden in het noorden van West-Canada verdrievoudigd is sinds de jaren tachtig.

Een en ander zou te wijten zijn aan langere sneeuwvrije periodes, de dooi van permafrostbodems en stijgende temperaturen, allemaal grootschalige veranderingen die nu bezig zijn in het hoge noorden.

Onderzoekers van het Duitse Helmholtzcentrum voor Milieuonderzoek waarschuwen dat grote delen van de uitgestrekte Canadese bosregio’s dicht bij een kantelpunt staan. De “drastische veranderingen” in de frequentie en intensiteit van branden zijn het gevolg van een relatief beperkte stijging van de temperaturen in vergelijking met wat ons nog te wachten staat.

Bliksems
De studies van Flannigan zijn gebaseerd op klimaatprojecties voor de periode tussen 2070 en 2090. De bossen in het hoge noorden zullen dan volgens hem duidelijk droger zijn, en het zal ook meer bliksemen. Het waren bliksems die in 2007 duizend vierkante kilometer toendra rond de Anaktuvukrivier in Alaska in brand zette. Vroeger bliksemde het bijna nooit in die regio, waardoor er de voorbije duizenden jaren bijna geen branden voorkwamen. Maar nu de gemiddelde temperatuur met 2 tot 3 graden Celsius is gestegen, onweert het vaker.

De veenbrand rond de Anaktuvuk duurde bijna drie maanden, tot sneeuwval er een einde aan maakte. De brand deed ongeveer 2 miljoen ton CO2 in de atmosfeer belanden. Dat is ongeveer de helft van de jaarlijkse uitstoot van landen als Nepal of Oeganda. Ook de jaren daarna bleef de zwaar verbrande toendra CO2 vrijgeven.

Veenlagen zijn vaak meters dik. Volgens Flannigan kunnen sommige veenbranden ’s winters onder de sneeuw blijven smeulen, om dan in de lente weer op te flakkeren.

Zware tol Ongeveer de helft van alle koolstof die wereldwijd in bodems is opgeslagen, ligt vast in permafrostbodems en veengebieden op het noordelijk halfrond. De koolstof heeft zich er duizenden jaren lang opgehoopt, maar door branden kan een groot deel heel snel in de atmosfeer belanden.

Wereldwijd gaan elk jaar 350 tot 450 miljoen hectare bossen en graslanden in de vlammen op – een oppervlakte die groter is dan India. Ziekten die door de rook van die branden veroorzaakt worden, eisen volgens eerste schattingen jaarlijks 339.000 mensenlevens, vooral in Afrika en Zuidoost-Azië. Ook de materiële schade kan enorm zijn. Branden in het door droogte getroffen Texas veroorzaakten vorig jaar voor minstens 5 miljard dollar (3,7 miljard euro) schade.

Tropische bosbranden worden veelal door mensen veroorzaakt, waardoor ze theoretisch ook makkelijker onder controle te krijgen zijn. Maar naarmate de branden in de toekomst groter en intenser worden, zullen ze ook moeilijker te bestrijden zijn. (IPS)