Beestenboel: de grote lijster houdt het vrouwtje aan de haard en is zelf de kostwinner

© iStock
Dirk Draulans
Dirk Draulans Bioloog en redacteur bij Knack.

De grootste lijster van het land is herkenbaar aan zijn ijle zang, zijn waakzame houding en de donkerbruine vlekken op zijn witte onderkant.

Het is een van de vroegste zangers van het jaar. Als het in januari niet te koud is, kan de grote lijster al beginnen te zingen. De ijle zang vanuit een hoge boomtop signaleert misschien wat voorbarig dat de lente in zicht komt. In februari en maart is het gezang niet meer uit de lucht. De grote lijster presenteert een wat mysterieus en klagerig, maar toch pakkend en melancholisch liedje. Het klinkt niet echt luid, maar je kunt het tot twee kilometer ver horen. Een voordeel voor natuurliefhebbers die geen ochtendmensen zijn, is dat de grote lijster niet vroeg wakker wordt: meer dan andere vogels is hij een zanger van overdag.

De grote lijster ziet het ook groot: zijn territorium kan tot 17 hectare beslaan. Ter vergelijking: de verwante merel heeft dikwijls genoeg aan een tuin van minder dan een halve hectare. De vogel voedt zich vooral in open landschappen. Daardoor is hij bijna altijd op zijn qui-vive. Als hij niet voortdurend zou opletten, zou hij gemakkelijk het slachtoffer worden van vogeleters. Je ziet de grote lijster dan ook vaak rechtop zitten, rondkijkend naar potentieel gevaar.

In tegenstelling tot de merel zijn de geslachten van de grote lijster niet van elkaar te onderscheiden.

Soms vraag je je daarbij af of hij wel genoeg tijd heeft om eten te zoeken. Hij is een echte besseneter – zijn Latijnse en Engelse namen zijn geïnspireerd op zijn voorkeur voor bessen van de maretak. Op de grond zoekt hij ongewervelden: insecten, spinnen, slakken – hij is een omnivoor. De jongen worden vooral met ongewervelden gevoed – vlees is ook voor de kinderen van de grote lijster gunstiger dan alleen groenten en fruit.

In tegenstelling tot de merel zijn de geslachten van de grote lijster niet van elkaar te onderscheiden. De grote lijster handhaaft wel de in de mensenwereld steeds minder klassiek wordende rolverdeling van de vrouw thuis bij de kinderen en de man als kostwinner. Het vrouwtje neemt het grootste deel van het broeden voor haar rekening, maar het mannetje komt haar wel constant voeden. Zodra de jongen uitgekomen zijn, nemen beide ouders de voedertaak waar. Maar het vrouwtje gaat vrij snel over tot het voorbereiden van een tweede broedsel, soms in hetzelfde nest als het eerste, terwijl het mannetje verder zorgt voor het eerste kroost. Jonge vogels kunnen maandenlang bij de ouders blijven.

De grote lijster is, net als de merel, een soort die zich aan een door de mens beïnvloede leefomgeving heeft aangepast. In de 18e en 19e eeuw ging haar bestand snel omhoog, omdat ze haar oorspronkelijke biotoop van beboste berghellingen aanvulde met een kolonisatie van het platteland. Maar hoewel haar voortbestaan niet bedreigd is, zelfs niet in Vlaanderen, zijn er signalen dat de soort het de laatste decennia niet goed doet. De bezorgdheid groeit, zeker omdat niet duidelijk is wat er misloopt. Misschien is de sterke afname van ongewervelden als gevolg van grootschalig pesticidegebruik een probleem, misschien veroorzaakt de opstapeling van pesticiden in het grotelijsterlijf problemen, zoals het dunner worden van eischalen. Mogelijk is de intensifiëring van de landbouw de voornaamste oorzaak, omdat er minder voedsel in de bodem van akkers en weilanden beschikbaar is. Het zou doodjammer zijn mocht het vrolijkmakende ijle wintergeluid van de soort uit onze leefomgeving verdwijnen.

Partner Content