Aarde staat voor ‘onomkeerbare verandering’

Wetenschappers waarschuwen dat het leven op aarde mogelijk op een onomkeerbaar ‘kantelpunt’ staat.

Volgens de vijfjaarlijkse Global Environmental Outlook van het UN Environment Programme (Unep) is er aanzienlijke vooruitgang geboekt in slechts 4 van de 90 doelstellingen.

Die vier doelstellingen zijn het loodvrij maken van benzine, het aanpakken van de uitdunning van de ozonlaag, de toegang tot drinkwater en het onderzoek naar marine vervuiling. In 40 andere domeinen werd een kleine vooruitgang geboekt, waaronder het vertragen van de ontbossingsgraad en het creëren van een beschermde habitat voor dieren en planten.

Geen of weinig vooruitgang werd er geboekt in 24 domeinen, zoals het aanpakken van de klimaatverandering, en in 8 gevallen werd zelfs een verslechtering vastgesteld, zoals in de toestand van de koraalriffen in de wereld.

Kantelpunt

Wetenschappers waarschuwen dan ook dat de aarde afstevent op een kantelpunt van grote ecologische verschuivingen, die enorme implicaties kunnen hebben voor de mens.

“Het zou biologisch gezien echt een nieuwe wereld zijn”, zegt Anthony Barnosky, hoogleraar integratieve biologie aan de Universiteit van Berkeley en hoofdauteur van de studie. “De gegevens wijzen erop dat er een vermindering in de biodiversiteit komt en er een ernstige impact is voor veel zaken waar we van afhankelijk zijn voor ons levensonderhoud, inclusief de visserij, landbouw, bos en zuiver water.”

De oorzaken zijn bekend: de opwarming van de aarde, terwijl bevolkingsgroei en economische expansie steeds meer natuurlijke rijkommen en landoppervlak eisen, waardoor de natuur steeds meer gefragmenteerd geraakt.

Landgebruik

De waarschijnlijkheid en de timing van het kantelmoment zijn moeilijk vast te stellen, geven de wetenschappers toe, maar ze halen signalen aan dat het al over enkele generaties zover kan zijn: de stijgende temperatuur en dier- en plantensoorten die in snel tempo uitsterven.

De auteurs zien de mate waarin de mens land in beslag neemt als doorslaggevend. Studies op kleinere schaal hebben aangetoond dat ecologische systemen ineen kunnen klappen als de helft van het oppervlak van het landschap door de mens gebruikt of verstoord wordt.

Wereldwijd is dat nu al voor 43 procent van het ijsvrije landoppervlak het geval, stelt de studie. Maar als de wereldbevolking groeit van de huidige 7 tot 9 miljard in 2045, zal waarschijnlijk al in 2025 de helft van het ijsvrije landoppervlak in beslag genomen zijn.

Alarmerend

“Kan het echt gebeuren? Als we naar de historische data kijken, is het antwoord zonder twijfel ja”, zegt Barnosky. “Het is al gebeurd. Het laatste kantelmoment na de ijstijd, 11.700 jaar geleden, is een voorbeeld. Als we een zeer onaangename verrassing willen vermijden, moeten we weg blijven van die 50 procent.”

“De situatie jaagt me echt schrik aan”, zegt medeauteur James H. Brown, hoogleraar macro-ecologie aan de Universiteit van New Mexico. “We hebben deze enorme zeepbel van bevolking en economie gecreëerd. Als je goede data verzamelt en de berekening doet, dan is het gewoon onhoudbaar. De bel zal ofwel langzaam leeglopen, ofwel uiteenspatten.”

De wetenschappers benadrukken de dringende nood aan meer en betere wetenschappelijke modellen op basis van historische gegevens om te begrijpen hoe de biosfeer reageert op veranderende omstandigheden. Die voorspellingen moeten de basis vormen voor een globaal beleid, dat veel sterkere internationale samenwerking vergt.

Rio+20

Het Unep roept wereldleiders dan ook op om duidelijke doelstellingen te formuleren op de Rio+20-top van deze maand. De onderhandelingen in de aanloop van de top voorspellen echter weinig goeds. Zo slagen regeringen er al sinds januari niet in om een akkoord te vinden over onderwerpen als het afschaffen van subsidies voor fossiele brandstoffen, de regulering van de visvangst en de verplichting voor grote bedrijven om hun ecologische voetafdruk te meten. (IPS/TE)