Niet de staatsstructuur, maar de klimaattransitie is het belangrijkste thema voor de komende tien jaar, zegt PS-voorzitter Paul Magnette. Maar dat wil niet zeggen dat een nieuwe staatshervorming dood en begraven is.
‘Paul is de hoop van Bart.’ Zo leidde politoloog Carl Devos Paul Magnette in tijdens het openingscollege politicologie aan de UGent. Anderhalf uur later weigerde Devos die uitspraak voor de camera’s te herhalen. Het openingscollege van Magnette bleek te vloeken met de ‘hoop van Bart’.
Magnette verdiende zijn uitnodiging niet enkel als voorzitter van een van de belangrijkste regeringspartijen. De PS-voorzitter stond er ook vanwege de hoop die de N-VA al ruim een jaar in hem vestigt om samen het land in een nieuwe plooi te leggen. In die ondertussen bekende N-VA-visie waren voorzitters Bart De Wever en Paul Magnette met hun Groot Akkoord op een zucht van een federale regering. Dat akkoord, zo gaat het discours, struikelde tijdens de zomer van 2020 over het njet van de liberalen. In 2024 volgt een nieuwe ‘afspraak met de geschiedenis’, dixit De Wever, om die mislukte oefening tot een goed einde te brengen.
Maar staat Magnette daar wel voor te springen? De Gentse uiteenzetting van de PS’er was vooral geënt op zijn nieuwe koers: het ecosocialisme. Magnette, ondertussen een halve eeuw oud, heeft besloten dat hij van de ‘klimaat- en sociale transitie’ zijn prioriteit wil maken de komende tien à vijftien jaar. Hij wil evenzeer tegen het tanend vertrouwen in de politiek strijden. Maar een heus project om het land om te buigen naar een België 2.0? Die ambitie werd niet in de verf gezet.
Paul Magnette is een voorzitter die onderhandelingen houdt voor rond de tafel.
Lees hier meer: Analyse: is ‘ecosocialisme’ meer dan marketing?
België bashen
Meer nog, volgens Magnette is er niet zoveel mis met ons land. Hij roemde het ‘coöperatief federalisme’ tijdens de coronacrisis en de manier waarop de verschillende overheden via het Overlegcomité de koppen bij elkaar staken. Dat uitte zich onder meer in een succesvolle vaccinatiecampagne, aldus Magnette. ‘Angela Merkel heeft in Duitsland veel overleg moeten plegen met de Länder, maar hun prestaties zijn niet zo goed. Ik weet dat België bashen in de mode is. Ons institutioneel model is niet ingewikkelder of minder efficiënt dan bijvoorbeeld in Frankrijk. We denken dat omdat we het maar blijven herhalen.’
Dat discours verschilt van de analyses over de ingewikkelde bevoegdheidsverdeling (bijvoorbeeld over het contactonderzoek) en uitwassen zoals negen ministers van Volksgezondheid. Magnette: ‘Als we ooit de geschiedenis van onze aanpak schrijven, zullen we concluderen dat het een beetje raar was, maar wel efficiënt.’
De PS-voorzitter hoopt het coöperatief federalisme nu door te trekken buiten de crisissfeer. De eerste lakmoesproef is het arbeidsmarktbeleid. Het Vivaldi-regeerakkoord maakt gewag van ‘asymmetrisch beleid’. Maatregelen die goed zijn voor een stad als Antwerpen zijn dat niet noodzakelijk voor Charleroi.
Dat wil niet zeggen dat er institutioneel niets mogelijk is. Magnette denkt luidop na over het deels herfederaliseren van het fonds voor natuurrampen. De regelgeving mag regionaal blijven, vindt hij, maar wanneer een ramp zodanig groot is, zoals de overstromingen in Wallonië afgelopen zomer, dan is de federale overheid aan zet.
Openingsbod
In elk geval wil Magnette af van binaire denkschema’s. ‘Ik ben agnostisch: het moet niet óf federaal, óf regionaal.’ Zolang het maar efficiënt is.
Maar om te hervormen, heb je wel Kamerzetels nodig. En daar wringt het schoentje. Antisysteempartijen als het Vlaams Belang en PVDA hebben de wind in de zeilen. Nochtans is er voor belangrijke aanpassingen in de staatsstructuur meestal een tweederdemeerderheid nodig. ‘Voor een staatshervorming heb je honderd zetels nodig. Als de antisysteempartijen blijven groeien, kunnen ze in de toekomst een staatshervorming onmogelijk maken.’
Als het al tot een hervorming moet komen, dan pakt die best de versnippering aan. Maar de voorstellen van Magnette lijken het beoogde doel niet dichterbij te brengen. Zo herhaalt hij zijn eerder pleidooi voor een federale kieskring, een geloot burgerpanel in de Senaat, en een strikte reglementering voor propaganda-uitgaven op sociale media. Het is maar de vraag of die kunstgrepen tot minder versnippering zullen leiden.
In elk geval vereisen ook die vernieuwingen politieke onderhandelingen. De positie van Magnette als nieuwe ‘demandeur de rien‘ lijkt dus vooral een openingsbod. Op geen enkel moment slaat de PS’er de deur dicht voor een nieuwe rondje staatshervorming. Ook N-VA-Kamerlid Sander Loones ziet een geslepen partijvoorzitter. ‘Ik had niet verwacht dat Paul Magnette een openingscollege zou gebruiken om grote institutionele openingen prijs te geven’, zegt hij. ‘Hij is een voorzitter die onderhandelingen houdt voor rond de tafel.’
Als Magnette echt iets wil doen aan het wantrouwen jegens de politiek, dan zal de focus onvermijdelijk op de deelstaten komen te liggen, zegt Loones. ‘Daar heb je geen zeven partijen nodig om een regering te vormen. Vergeet ook niet dat de federale regering het laatste decennium vier jaar lang in lopende zaken was.’
De grootste uitdaging van De Wever en co. blijft dus gelijkaardig aan die van de zomer van 2020. Een akkoord met de Parti Socialiste is noodzakelijk, maar niet voldoende. Zolang de N-VA te weinig investeert in de relaties met andere partijen in het algemeen en de liberalen in het bijzonder, is de communautaire elektroshock veraf.