Rechters die regeringsbeleid blokkeren: steeds vaker vormen zij het favoriete mikpunt van populistische politici. Ook Donald Trump voert een openlijke strijd met de rechterlijke macht – zelfs met de conservatieve rechters die hij zelf benoemde, schrijft Robbert de Witt.
Lastig hoor, als politici lekker willen doorpakken, maar die vervelende rechters met hun principiële uitspraken voortdurend een spaak in de wielen steken. Rechts-populistische politici in Europa en de Verenigde Staten leveren voortdurend strijd met ‘het recht’.
Ongetwijfeld zag Geert Wilders rechters als onderdeel van de krachten die hem zouden tegenwerken bij het creëren van ‘het strengste asielbeleid ooit’. In andere Europese landen gaat het precies zo. Soms zien politici maar één oplossing om de dwarsliggers in toga te neutraliseren: ze ontslaan en vervangen door rechters die hun vriendelijker gezind zijn.
Dat gebeurde in Hongarije, waar Viktor Orbán de pensioenleeftijd van rechters verlaagde van 70 naar 62 jaar. Niet om ze een onbezorgde oude dag te bezorgen. Nee, zo kon Orbán gedweeë rechters benoemen – hij had een vriendje een hoge functie gegeven in het orgaan dat rechters benoemt.
Demonstraties in Polen
Ook in Polen lag de rechterlijke macht afgelopen jaren onder vuur. Rechters uit twintig Europese landen – inclusief Nederland – waren in 2020 zo geschokt door pogingen van regeringspartij PiS om het Constitutioneel Hof te breken, dat zij naar Warschau gingen om te demonstreren tegen de Poolse regering.
Zouden die boze rechters ook al tickets naar Washington hebben geboekt? Want het gevecht tussen de president en de rechters is daar bijzonder fel.
Donald Trump en rechters
In zijn eerste termijn had Donald Trump weinig last van rechters. Integendeel, hij probeerde ze in te kapselen, en slaagde deels. Trump en zijn aanhangers pochten dat de vele benoemingen van nieuwe rechters tot zijn grootste prestaties behoorden.
In zijn eerste termijn liet Trump zich hierin adviseren door The Federalist Society. Deze organisatie van juristen werd opgericht in de jaren tachtig en is even conservatief als invloedrijk.
Trump benoemde meer dan tweehonderd rechters, plus nog eens drie in het machtige negenkoppige Hooggerechtshof. En allemaal van zeer conservatieve snit, waarmee conservatief Amerika ook als de Democraten weer aan de macht zouden komen veel invloed zouden hebben op het bestuur van het land.
In West-Europa vinden we politieke benoemingen maar niks. Er werd vooral veel gemopperd over Trumps aanstellingen in het Hooggerechtshof: Neil Gorsuch, Brett Kavanaugh en Amy Coney Barrett. ‘Schaamteloos partijdig,’ oordeelde de Volkskrant over het Supreme Court vanwege Trumps nieuwelingen.
Conservatief Hooggerechtshof niet altijd voorspelbaar in Trumps voordeel
Zie je wel, huilden Trumps critici toen het door conservatieve rechters gedomineerde Hooggerechtshof een belangrijke abortus-uitspraak terugdraaide: het hoogste rechtsorgaan buigt voor Trump. Maar veel van die (oer-)conservatieve rechters worden zo genoemd omdat zij teruggrijpen naar de Amerikaanse Grondwet uit 1789.
Terwijl progressieve rechters eerder voor een eigentijdse interpretatie van wetten en regels zijn. Vaak pakken uitspraken van conservatieve rechters inderdaad goed uit voor Trump – maar steeds vaker ook helemaal niet.
Hooggerechtshof: Trump moet belastinggegevens overhandigen ondanks immuniteit
Het Hooggerechtshof bepaalde bijvoorbeeld in juli 2020 dat Trump, ondanks presidentiële immuniteit, zijn belastinggegevens moest overhandigen aan de openbaar aanklager in New York. In datzelfde jaar sneuvelden verscheidene pogingen van Trump om zijn verkiezingsnederlaag aan te vechten bij het Hooggerechtshof. Op kritiek van Trump zei (de conservatieve) opperrechter John Roberts: ‘Er bestaan geen Obama-rechters of Trump-rechters, Bush-rechters of Clinton-rechters.’
Sinds januari is het helemaal mis tussen Trump en de rechters, of ze nu links of rechts zijn. In maart oordeelde een rechtbank (met instemming van een door Trump benoemde rechter!) dat hij zijn boekje te buiten ging met zijn handelsoorlog, omdat die bevoegdheid bij het Congres ligt.
Trump botst keer op keer met onafhankelijke rechtspraak
Trump was furieus. Ook omdat rechters hem voortdurend terugfluiten. Volgens de politieke website The Hill al zeker 180 keer in zijn tweede termijn. Ondanks al zijn benoemingen dus. Trump spreekt van ‘radicaal-linkse’ rechters en wil ze impeachen – afzetten. De rechtse krant The Wall Street Journal schreef smalend dat in de ogen van Donald Trump ‘de enige goede rechter een rechter is die altijd in zijn voordeel oordeelt’.
Het is een fascinerend gevecht dat nog lang niet voorbij is. Al die somberaars die denken dat Trump zomaar even de hele Amerikaanse rechtsstaat ontmantelt, moeten beter opletten: voorlopig trekt Trump bepaald niet aan het langste eind.
