U woont in een stad en hebt het verstikkende gevoel in een betonnen woestijn te leven? U snakt naar groen, naar fluitende vogels en de geur van een dennenbos? U hebt kortom een nijpend gebrek aan vitamine N? Op deze manier kunt u ook in de stad de kracht van de natuur voor uw gezondheid inzetten.
Natuurervaringen zijn schaars in de stad, maar ook plattelandsbewoners verliezen steeds meer het contact met de natuurlijke omgeving. Tegelijk is natuur een tegengif voor de kwalen van de moderne wereld. ‘Wie een portie groen opsnuift, ondervindt de gezondheidsvoordelen aan den lijve’, zegt Ann Sterckx, die als ecopsychologe de relatie tussen mens en natuur bestudeert.
‘Maar dat is niet genoeg. We moeten ons afvragen hoe we die natuurlijke omgeving zelf gezond kunnen houden, uit respect voor álle levende wezens. We moeten ervan doordrongen zijn dat menselijke en planetaire gezondheid één is.’
Met dat ‘one health’-principe als basis pleit Sterckx voor meer aandacht voor de kleine natuur. ‘De natuur is overal, maar we zijn verleerd om haar te zien en bewust naar haar te kijken. Bomen worden als objecten gezien, terwijl het levende wezens zijn en vaak vol zitten met insecten en vogels. Het klopt dat steden vaak betonnen woestijnen zijn en dat we meer moeten doen om de biodiversiteit te stimuleren.
Maar wat er al is, koesteren we niet. Zoals de wilde natuur die probeert door te breken. We verwijderen krampachtig het mos tussen tegels, terwijl dat een luchtzuiverende functie heeft en te waardevol is om weg te doen. De wilde natuur is onze medebewoner. Al moet je natuurlijk geen muizen in je woning toelaten.’
1. Begin klein
‘Vergeet die wildsafari in Namibië, word natuurtoerist in je eigen stad’, adviseert Sterckx. Herontdek de inherente menselijke band met de natuur via eenvoudige verbindingen met de natuur. ‘Er zijn heel wat biodiverse, publieke binnentuinen, zoals die van de Gentse Sint-Baafsabdij of het Antwerps Begijnhof. Je zult er vaak studenten in cirkels zien zitten, die natuurlijke én sociale verbinding zoeken.’
2. Vergroen uw gevel en balkon
‘Het is altijd fijn om thuis te komen en een stukje groen te zien’, weet Sterckx. ‘Een geveltuin kan, afhankelijk van de beplanting, ook aantrekkelijk zijn voor vogels en insecten. Zet bakken met eetbare planten voor de deur of doe aan balkontuinieren. Kies voor inheemse planten en kruiden om je balkonecologie een boost te geven en voedsel voor de bijen te voorzien. Door planten te verzorgen, bouw je een relatie met de natuur op.’
3. Haal de natuur in huis
Studies die stellen dat planten de luchtkwaliteit in huis verbeteren door giftige stoffen uit de lucht te halen, zijn omstreden. De resultaten uit laboratoria zijn niet direct toepasbaar in echte woonomgevingen, waar de effecten waarschijnlijk beperkter zijn, tenzij uw woonkamer een oerwoud is. Wat de meeste onderzoeken wél duidelijk aantonen, is dat indoor nature, ofwel kamerplanten, stressverlagend werkt, ook al hangt de mate van het effect af van persoon tot persoon. Sommige onderzoeken suggereren dat vrouwen gemiddeld genomen meer positieve effecten van kamerplanten ervaren dan mannen. Gebruik daarnaast zo veel mogelijk natuurlijke materialen of reserveer een hoekje voor bijzondere natuurelementen, zoals schelpen, stenen of speciale takken die je naargelang het seizoen aanpast. Het doet ons eraan herinneren dat we deel uitmaken van de natuur.
4. Schakel David Attenborough in
U hoeft zelfs geen kamerplanten in huis te halen om het verzachtende effect van de natuur te ervaren. Natuurdocumentaires en -films zijn een balsem voor de ziel, vooral na een stressvolle dag. Ook het bekijken van natuurfoto’s kan positieve gezondheidseffecten hebben. Uit Zweeds onderzoek blijkt dat patiënten na een hartoperatie meer herstelden als ze blootgesteld werden aan foto’s van een riviertje met bomen erlangs dan aan afbeeldingen van abstracte schilderijen. Ze hadden minder angst en minder behoefte aan pijnmedicatie.
Hartpatiënten die keken naar natuurfoto’s herstelden sneller dan patiënten die keken naar een abstract schilderij.
5. Gebruik etherische oliën
Geur is een sterke manier om u met de natuur te verbinden. ‘Vooral bosgeur geeft ons een gevoel van welzijn en veiligheid’, aldus Sterckx. ‘Dennengeur zit als oergeur al duizenden jaren opgeslagen in ons brein, waar ook ons geurcentrum zich bevindt.’
Bepaalde bomen, zoals ceder en den, scheiden fytonciden uit: natuurlijke stoffen die hen beschermen tegen schimmels en bacteriën. Uit Japans onderzoek blijkt dat deze stoffen tijdelijk de activiteit van de natural killer cells verhogen, immuuncellen die onder meer kankercellen opsporen en vernietigen. Een boswandeling doet dus meer dan alleen ontspannen: het kan ook je weerstand versterken. Het ‘medicijn’ van de bomen zorgt daarnaast voor een daling van de hartslag en bloeddruk en een betere alertheid.
Helaas zijn aromatische bosgeuren in de stad nauwelijks aanwezig. Haal dus biologische essentiële oliën van goede kwaliteit in huis en voeg een aantal druppels toe aan uw bad, diffuser of op uw hoofdkussen.
De kunst van shinrin-yoku: ‘In Japan sturen huisartsen je gewoon het bos in’
6. Richt de blik naar buiten
Richt uw bureau of de plek waar u het meest zit naar buiten om de verbondenheid met de buitenwereld te vergroten, op voorwaarde dat het uitzicht groen en ietwat inspirerend is. Zonlicht en groenzicht verbeteren uw humeur, verminderen stress en verhogen de productiviteit. Op groen uitkijken geeft daarnaast de mogelijkheid tot mentale pauzes.
7. Vergroot uw kennis
Kennis bijschaven draagt bij tot natuurverbondenheid, of dat nu via identificatieapps voor vogelgeluiden of wilde planten is (Merlin, ObsIdentify en iNaturalist). Kennis wakkert respect voor de natuur aan, zolang je je maar niet in de app verliest en in relatie blijft met je omgeving.
‘Omdat apps niet bijster ecologisch zijn, kun je ook gewoon de natuur observeren, niet in de taal van de ecoloog, maar in je eigen belevingswereld’, aldus Sterckx. ‘Vanuit mijn stadswoning kijk ik uit op vier kastanjebomen. Ik observeer hoe ze veranderen, hoe elke boom zijn eigen ritme heeft in zijn bladverlies, knopvorming, ontluiking, bloemvorming en bloei, welke vogels erin leven, … het blijft me verwonderen. Dat is de basis.’
