Terwijl onze CO2-uitstoot drastisch moet afnemen om de klimaatverandering binnen de perken te houden, komen er wereldwijd steeds meer grote fossielebrandstofprojecten bij. Dat blijkt uit CarbonBombs, een nieuw dataonderzoek van buitenlandse ngo’s. Knack sprak met de Franse onderzoekers Louis-Maxence Delaporte en Lou Welgryn. ‘De voorbije vier jaar hebben banken meer dan 1600 miljard dollar op tafel gelegd om bedrijven betrokken in fossielebrandstofprojecten te financieren.’
Door Kristof Clerix
‘Op de VN-klimaattop in Parijs heeft de wereld zich geëngageerd om er alles aan te doen om de opwarming van de aarde zo veel mogelijk te beperken tot 1,5 graad Celsius’, zegt Louis-Maxence Delaporte, energiespecialist bij de Franse ngo Reclaim Finance. ‘Dat was een krachtige belofte. Helaas zien we vandaag dat er overal ter wereld nieuwe fossiele projecten bijkomen.’
Naar aanleiding van de tiende verjaardag van het Klimaatakkoord van Parijs bundelde zijn organisatie de krachten met de ngo’s Écaircies, LINGO en Data for Good, een groepering van 7000 technologie-experts die vrijwillig meewerken aan goede doelen.
‘Op basis van een groot dataonderzoek hebben we twee soorten projecten in kaart gebracht’, zegt Lou Welgryn, secretaris-generaal van Data for Good. ‘Enerzijds gaat het om 601 zogenoemde carbon bombs (‘klimaatbommen’, nvdr): de grootste olie-, gas- en steenkoolprojecten ter wereld, die tijdens hun levensduur meer dan één gigaton CO2 zullen uitstoten. Dat zijn er 176 meer dan tijdens onze vorige telling in 2023. Daarnaast zijn we ook nagegaan hoeveel nieuwe olie- en gasvelden en steenkoolmijnen er de voorbije jaren zijn bijgekomen.’
En wat blijkt uit jullie data-analyse?
Lou Welgryn: In 2021 publiceerde het Internationaal Energieagentschap een scenario waarin stond dat er géén nieuwe investeringen in fossiele ontginning mochten plaatsvinden als we het Akkoord van Parijs wilden respecteren. Maar wat blijkt? Ook na 2021 is beslist om meer dan 2300 nieuwe projecten op te starten, van Afrika over Azië tot Zuid-Amerika. Dat toont duidelijk dat we niet de goede richting uitgaan.
Een voorbeeld is het Tilenga-project in Oeganda, van TotalEnergies en het Chinese CNOOC. Dat project alleen al stoot 373 miljoen ton CO2 uit – bijna even veel als de totale jaarlijkse uitstoot van Frankrijk.
Louis-Maxence Delaporte: Samen zullen al die carbon bombs en nieuwe ontginningsprojecten ons resterende koolstofbudget van 130 gigaton elf keer overschrijden.
Welgryn: Dat koolstofbudget is de hoeveelheid CO2 die we nog mogen uitstoten om de opwarming tot 1,5 graad Celsius te beperken. Maar in totaal vertegenwoordigen alle toekomstige emissies van die klimaatbommen en nieuwe extractieprojecten liefst 1400 gigaton.
Welke ‘klimaatbom’ is verantwoordelijk voor de grootste CO2-uitstoot op onze planeet?
Delaporte: Dat is de Permian Basin in het westen van Texas in de Verenigde Staten, een schaliegasgebied dat al deels in productie is gegaan.
Welgryn: Daarbij moet je weten dat schaliegas met hoge waterdruk wordt gewonnen, en je dus niet enkel CO2-uitstoot hebt, maar ook ernstige watervervuiling.
Delaporte: Het is dus ook ecologisch bijzonder schadelijk. En er staan nog veel nieuwe boringen gepland. Een groot deel van al dat gas wordt via vloeibaar aardgas geëxporteerd naar Europa.
Welgryn: Die Permian Basin is goed voor een totale CO2-uitstoot van liefst 30 gigaton. Dat is gigantisch. Tussen 2021 en 2025 is daarvan al vier gigaton uitgestoten.
Waar ter wereld bevinden zich de meeste klimaatbommen?
Delaporte: Vooral in China (256, nvdr), het Midden-Oosten (72, nvdr), Rusland (54, nvdr) en de VS (32, nvdr).
Wat met België?
Delaporte: Daar zijn er geen projecten die meer dan één gigaton CO2 uitstoten. De dichtstbijzijnde liggen in Duitsland (de bruinkoolmijnen Hambach en Garzweiler, nvdr). Daarnaast zijn er in Europa veel olie- en gasvelden in Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk. Dat ook in het noordpoolgebied olie en gas gewonnen wordt, is bijzonder zorgwekkend, omdat de opwarming van de aarde net daar nog intenser is. Elke olie- of gaslekkage in die regio kan dramatische gevolgen hebben.
‘De Permian Basin in het westen van Texas, een schaliegasgebied dat al deels in productie is gegaan, is verantwoordelijk voor de grootste CO2-uitstoot op onze planeet.’
Waar komen jullie data precies vandaan?
Welgryn: We combineren gegevens uit vier bestaande databanken: Rystad Energy, de Global Energy Monitor, Banking on Climate Chaos en de Global Oil & Gas Exit List.
Data over extractieprojecten zijn heel ondoorzichtig. Voor burgers, het maatschappelijke middenveld en zelfs politici die zich met dit onderwerp bezighouden, is het erg moeilijk om toegang te krijgen tot accurate gegevens over wat er werkelijk in de wereld gebeurt. Net daarom hebben we deze nieuwe cartografie ontwikkeld, die we vanaf 27 oktober publiceren op www.carbonbombs.org.
In vergelijking met onze vorige dataset hebben we onder meer toegang gekregen tot nieuwe data over projecten in China. Wij willen die moeilijk toegankelijke gegevens openbaar maken, zodat burgers en politici ermee aan de slag kunnen om te proberen de koers te veranderen, nu de nieuwe VN-klimaatconferentie eraan komt (de COP30 vindt van 10 tot 21 november plaats in het Braziliaanse Belém, nvdr).
Welke bedrijven zijn verantwoordelijk voor de meeste fossielebrandstofprojecten?
Delaporte: De vijf bedrijven die het meest actief zijn in de ontwikkeling van fossielebrandstofprojecten over de hele wereld zijn TotalEnergies (Frankrijk, nvdr), CNOOC (China, nvdr), Eni (Italië, nvdr), BP en Shell (VK, nvdr). Met andere woorden: ook de grote Europese energiebedrijven zijn betrokken bij heel wat ontginningsprojecten over de hele wereld. Sommige hebben nieuwe projecten opgestart in Latijns-Amerikaanse en Afrikaanse landen waar nog niet veel fossiele brandstoffen werden gewonnen.
Welgryn: Daarnaast willen we met ons project ook wijzen op de betrokkenheid van banken. We denken misschien dat al die projecten ver van ons bed zijn. Maar onze eigen banken dragen een grote verantwoordelijkheid.
Delaporte: Europese banken spelen een sleutelrol in de toename van fossiele brandstoffen. In het Verenigd Koninkrijk zijn dat Barclays en HSBC. In Frankrijk zijn de vier grote banken betrokken: BNP Paribas, Crédit Agricole, Société Générale en Banque Populaire Caisse d’Épargne.
We hebben gekeken naar de financiering die sinds 2021 door banken is verstrekt aan de fossielebrandstofbedrijven achter deze koolstofbommen en nieuwe extractieprojecten. Blijkt dat banken bedrijven tussen 2021 en 2024 met meer dan 1600 miljard dollar hebben gefinancierd om hen te helpen die projecten te ontwikkelen.
‘We kunnen niet gewoon zeggen: “Ach, we pakken dit later wel aan.” Het klimaatprobleem lost zichzelf niet op.’
Hebben banken zich de voorbije jaren niet geëngageerd om investeringen in fossiele brandstoffen af te bouwen?
Delaporte: Klopt, in 2024 hebben BNP Paribas en Crédit Agricole bijvoorbeeld zulke toezeggingen gedaan, maar die waren lang niet voldoende. Heel wat Europese banken hebben zich verbonden tot koolstofneutraliteit. Ze hebben toegezegd hun portefeuilles koolstofarm te maken. Maar ondanks die beloftes zien we helaas dat ze nog steeds activiteiten ondersteunen die helemaal niet verenigbaar zijn met het traject van 1,5 graad Celsius.
Welgryn: We moeten dringend wakker schieten. Deze dataset is een echte wake-upcall.
Hoeveel wake-upcalls heeft de wereld nog nodig?
Welgryn: Goede vraag. Er zijn er al zoveel geweest. En de internationale agenda is vandaag ingewikkelder dan ooit. Maar we moeten aan onze klimaatdoelstellingen vasthouden. We kunnen niet gewoon zeggen: ‘Ach, we pakken dit later wel aan.’ Het klimaatprobleem lost zichzelf niet op.
Meer weten? Check www.carbonbombs.org
