Ongeveer 97 procent van de vogelsoorten is doorheen de evolutie zijn penis kwijtgespeeld. Het gevolg van een specifiek eiwit tijdens de ontwikkeling in het ei, zo blijkt uit een nieuwe studie.
Onderzoekers van de University of Florida kweekten voor hun vergelijkend onderzoek embryo’s van kippen (galliformes) en eenden (anseriformes) en hielden de ontwikkeling van de genitalia van de embryo’s bij. Eenden beschikken als een van de enige vogelsoorten wel nog over een uitwendig geslachtsorgaan – net als ‘primitievere’ soorten zoals struisvogels, kiwi’s en emoes.
Identieke start
‘De resultaten waren vrij verrassend’, zegt bioloog Martin Cohn, die het onderzoek leidde, op de website LiveScience.com. ‘Kippen en eenden beginnen op een dermate gelijkaardige manier genitalia te ontwikkelen dat ze bijna niet te onderscheiden zijn.’ Na enkele dagen verdwijnt die genitale zwelling echter weer bij de kippenembryo’s. Wanneer ze uiteindelijk uit het ei komen, houden ze slechts een opening over – de cloaca – terwijl de penis van eenden blijft groeien – gemiddeld tot ongeveer de helft van de totale lichaamslengte.
De onderzoekers ontdekten dat die ontwikkelingsstop te wijten is aan een bepaald eiwit – Bmp4 – dat tijdens de ontwikkeling in het ei wordt geproduceerd bij de meeste soorten. Wanneer ze het eiwit blokkeerden bij de kippenembryo’s, bleven de embryonale geslachtsdelen doorgroeien. Omgekeerd bleek het toedienen van Bmp4 bij eendenembryo’s de penisontwikkeling te stoppen.
Belang voor de mens? Waarom de meeste vogels hun penis zijn kwijtgespeeld, blijft evenwel een raadsel. Sommige wetenschappers speculeren dat het te maken heeft met het feit dat vrouwtjes mannetjes met een kleiner geslacht verkiezen. Bij soorten die wel nog over een uitwendige penis beschikken, speelt dat minder omdat het mannetjes het vrouwtje daar vaak dwingt tot de paringsdaad. Het verlies zou ook een neveneffect kunnen zijn van andere biologische evoluties. Zo is Bmp4 onder meer verantwoordelijk voor de variatie in de grootte en vorm van snavels.
De resultaten zeggen volgens de auteurs iets over genitale ontwikkeling in het algemeen. ‘Vergelijkend onderzoek leert ons niet alleen hoe evolutie werkt, maar leidt ook tot nieuwe inzichten in de mogelijke oorzaken van misvormingen’, besluit Cohn. ‘Dat is belangrijk, vermits afwijkingen aan de uitwendige geslachtsorganen tot de meest voorkomende aangeboren afwijkingen bij mensen behoren.’ (JDW)
