Knack-redacteur Dirk Draulans maakte een documentaire voor Canvas over de gevolgen van vervuiling op ons leven: De Vervuilde Mens.
Er worden aan de lopende band synthetische chemische stoffen de wereld ingejaagd, waar het menselijk lichaam geen ervaring mee heeft. Honderden, zo niet duizenden van die stoffen komen in ons lichaam terecht, met de voeding of via allerhande materialen waarmee we dagdagelijks contact hebben, van plastic verpakkingen tot speelgoed, conserven en tandpasta.
Het onderzoek naar die sluipende vervuiling van het lichaam staat nog maar in zijn kinderschoenen. Op Europees niveau poogt men daar wat aan te doen door een grootschalig project, waarbij in zeventien landen zowel in een stad als op het platteland een groot aantal moeders en hun kinderen onderzocht werden op de aanwezigheid van vijf vervuilers in hun lichaam. Zo konden een aantal probleemsituaties worden aangetoond.
De doorsnee Spanjaard zeult verhoudingsgewijs veel kwik mee, vooral omdat hij veel vis eet – grote vissen, zoals tonijn of zwaardvis, kunnen massaal kwik opstapelen dat via onze voeding ook in ons lichaam terecht komt.
De Polen hebben gemiddeld de hoogste cadmiumconcentratie, waarschijnlijk omdat er nog veel cadmiumhoudende meststoffen in de landbouw gebruikt worden, waarvan het cadmium opnieuw via de voeding in het lichaam terecht kan komen. Cadmium en kwik zijn potentieel giftige stoffen.
Roemenië is de top inzake cotinine: een afbraakproduct van nicotine dat ook een indicatie geeft van passief roken.
Presentator Dirk Draulans deed voor het programma een experiment door drie uren in een Roemeense bar vol rokers te gaan werken: het cotininegehalte in zijn urine schoot meteen de hoogte in. Niet zonder relevantie, want passief roken veroorzaakt jaarlijks bijna 80.000 doden in Europa. De strijd tegen de sigaret blijft dus belangrijk.
Draulans at en dronk ook een kleine week lang uitsluitend producten uit blik, om na te gaan wat het effect zou zijn op de concentratie van bisfenol-A in zijn lichaam: een hormoonverstoorder die in de wand van blikjes zit om te vermijden dat hij interageert met de inhoud. Vanaf dag 1 van het experiment schoot het gehalte van bisfenol-A in zijn lichaam de hoogte in. België was trouwens de koploper in besmetting van de proefpersonen met bisfenol-A.
Vreemd was dat de wetenschappers niet altijd goed wisten wat ze met hun gegevens aan moesten. Er is veel discussie over vanaf welke concentratie een stof in een lichaam tot gezondheidsproblemen kan leiden. Anderzijds is niet bekend of de stoffen een cumulerend effect hebben. Nu wordt vooral naar elke stof afzonderlijk gekeken, terwijl sommige ervan een vergelijkbare verstorende werking hebben, zodat zelfs héél lage concentraties gevaarlijk kunnen zijn.
Zo zijn naast bisfenol-A ook ftalaten, die onder meer als weekmakers in plastic producten gebruikt worden, mogelijke hormoonverstoorders. De Europese autoriteiten nemen al preventieve maatregelen door het gebruik van bepaalde ftalaten in kinderproducten te verbieden. Maar volgens sommige wetenschappers, die menen dat beschavingsziekten als diabetes of obesitas deels aan deze sluipende vervuiling te wijten zijn, treden ze niet krachtig genoeg op.
De vervuilde mens. Documentaire op Canvas op 19 december om 21u30.