Wist u dat Christoph Waltz, de vertolker van glansrollen in onder meer Quentin Tarantino’s Inglorious Basterds (2009) en Django Unchained (2012), ook een puike operaregisseur is? Hij bewijst dat al een tijd in ons land.
In 2013 debuteerde u als operaregisseur bij Opera Vlaanderen, met Der Rosenkavalier van Richard Strauss. Nu ensceneert u er Giuseppe Verdi’s komische opera Falstaff. Waarom is het tijd voor Falstaff?
Christoph Waltz: Het is altijd tijd voor Falstaff. Een goed verhaal zegt iets over élke tijd. Ik wil geen statement maken met Falstaff, maar je kunt het niet ontkennen: de worstelingen van de personages zijn dezelfde als de worstelingen van onze samenleving.
Verdi’s librettist Arrigo Boito had, voor hij aan Falstaff begon, The Merry Wives of Windsor en King Henry IV van William Shakespeare gelezen: in beide stukken komt Falstaff voor. De Falstaff in zijn libretto is een vadsige ridder die zijn rekeningen niet kan betalen en aast op een rijke vrouw. Hij maakt avances bij twee kandidates, maar die besluiten om hem in de maling te nemen. Het verhaal toont hoe iemand informatie ontvangt, die vervolgens niet checkt maar ze wél gebruikt om zich op een manier te gedragen die hijzelf amusant vindt – ook al is ze schadelijk voor anderen. Ik besef het: dat klinkt immens actueel. (lacht)Falstaff gaat niet over Donald Trump, maar zijn verhaal illustreert de escalatie van krankzinnigheid wel waar we vandaag met z’n allen de getuigen van zijn.
In de opera vertelt de muziek het verhaal echt méé: dat is een van de redenen waarom ik zo van het genre hou
Falstaff besluit: ‘De wereld is een grap.’ Gaat u met hem akkoord?
Waltz: Deels, maar ik wil mijn interpretatie niet opdringen. Een belangrijkere zin in zijn slotrede is deze: ‘Elke mens is het voorwerp van spot.’ De kracht van theater is dat we er samen lachen om onze onvolmaaktheid – die is de essentie van het mens-zijn. Falstaff belichaamt haar door de manier waarop hij anderen kleineert en kwetst. Het maakt de opera tegelijk grappig en pijnlijk herkenbaar.
De scène waarin hij de vermomde Mijnheer Ford ontmoet, de echtgenoot van een van de vrouwen op wie hij een oogje heeft, illustreert dat het beste. Mijnheer Ford is bang zijn vrouw en fortuin te verliezen. Hij wil daar incognito met Falstaff over praten: zonder het te beseffen, ontmoet hij zo de man die op zijn vrouw en fortuin jaagt. Uiteindelijk leggen beide mannen in dat gesprek hun ziel bloot. Dat is zó ontroerend. Zulke ontmoetingen zijn zeldzaam geworden, nu we zowat voortdurend naar onze smartphones staren.
Hoe zullen de mensen de zaal verlaten?
Waltz: Misschien zoals ik, toen ik een tienjarig kereltje was? In die tijd zag ik in Wenen, waar ik geboren ben en opgroeide, mijn eerste opera: Giacomo Puccini’s Turandot, met de befaamde Zweedse sopraan Birgit Nilsson in de hoofdrol. Prachtig!
In de opera vertelt de muziek het verhaal echt méé: dat is een van de redenen waarom ik zo van het genre hou. En dat is ook waarom ik in 2013 de kans greep die Aviel Cahn, de artistieke directeur van Opera Vlaanderen, me bood. Ik dacht dat ik in Antwerpen lekker onder de radar kon blijven – helemaal ten onrechte, zo blijkt. (lacht)
Voor ik aan Falstaff begon, heb ik vaak geluisterd naar de uitvoering onder leiding van dirigent Arturo Toscanini, de versie die Verdi zelf ook gehoord heeft. Met die versie in het achterhoofd regisseer ik een opera die ontdaan is van alle clichés. Behalve het decor – waarover ik je helaas niets kan vertellen – zijn er alleen het verhaal en de muziek om je te ontroeren en je ervan te overtuigen dat opera verre van oubollig is. Opera is een shot menselijkheid.
Falstaff, van 13 tot 31 december in de Vlaamse Opera in Antwerpen en van 10 tot 20 januari in in Gent. Info: www.operaballet.be.
