Uit je huis worden verdreven, je halve dorp zien uitmoorden, in de bijtende kou door de bergen naar Albanië moeten vluchten met grootmoeder vooraan in de kruiwagen, te midden van modder en drek in een versleten tent of barak moeten hokken… dat alles is verschrikkelijk. Maar op een dag werden de Kosovaarse vluchtelingen geconfronteerd met iets nog veel huiveringwekkender: Dirk Tieleman.

Ook de televisiekijkers in eigen land schrokken op. Het onbeschrijflijke leed dat wekenlang hun scherm had gevuld, werd in ruime mate overtroffen door de aanblik van Tieleman, die zijn stand-ups voor het journaal stond te doen. Wij hebben het al ooit geschreven: wat heb je aan een groepje uitgemergelde Rwandezen als pittoresk decor op de achtergrond, indien zich op de voorgrond Peter Verlinden bevindt? Dat is honderd keer erger, nietwaar. Hetzelfde geldt voor Tieleman, die er twintig kilo ondervoeder uitzag dan de meest verzwakte Kosovaar in het moeras achter hem.

“Een ticketje voor de bus kost driehonderd frank. Dat is het maandloon van een doorsnee arbeider”, bromde Tieleman verbolgen. Elke avond zou hij met eindeloze prijslijsten aantonen, dat de arme Kosovaren ook nog eens werden afgezet door hun gewetenloze volksgenoten aan de andere kant van de grens. “Zeer sympathieke en gastvrije mensen”, had Rudi Vranckx ons wekenlang doen geloven. Daar dacht Tieleman duidelijk anders over.

Zagen wij achter in beeld een Kosovaar voorbijstrompelen, zielsgelukkig omdat hij eindelijk een brood had te pakken gekregen, dan werd hij door Tieleman feilloos in de kraag gegrepen en voor de camera gesleurd: “Hoeveel hebt gij betaald voor dit brood?” De Albanese munteenheid is ons niet bekend. De Servische ook niet, de Macedonische nog veel minder. De dag is dichtbij dat wij ons zullen afvragen hoe de voorganger van de euro ook weer heette. Maar voor Tieleman hadden de wisselkoersen op de Balkan geen geheimen.

Uit het blote hoofd rekende hij uit dat het brood vijfenzeventig frank had gekost. Dat viel ons best mee, maar Tieleman niet. Minstens drie octaven kwam hij tekort, om uiting te kunnen geven aan zijn verontwaardiging: “Vijfenzeventig frank?Maar man, ge ziet toch wel dat ze u een tarwebrood hebben aangesmeerd. En het is niet eens gesneden. Voor vijfenzeventig frank hebt gij recht op een Smurfenbrood. Geef mij naam en adres van deze malafide bakker.”

De Kosovaar mompelde iets over een groot vliegtuig van de Belgische luchtmacht, en koos het hazenpad vooraleer hij naast zijn volledige familie ook nog zijn brood zou verliezen. Tieleman had al een andere vluchteling op het oog, die een busseltje brandhout had weten te bemachtigen. “Hoeveel hebt gij voor dit brandhout betaald?”

Een paar dagen later stond Dirk op volle zee in een rubberbootje, met daarin veertig radeloze Kosovaren: “We gaan proberen van Durrës over te steken naar Italië”, schreeuwde hij tegen de wind in, terwijl sloep en camera vervaarlijk heen en weer deinden. “Deze man hier is een mensenhandelaar”, wees Tieleman op de stuurman naast hem, die alle moeite van de wereld had om geen slagzij te maken. “Hij rekent elke passagier veertigduizend frank aan. Daarvoor moet een gemiddelde Kosovaarse arbeider vierentwintig jaar werken.”

In een hoek van het scherm zagen wij de inzittenden zich plat tegen de bodem drukken, de kinderen beschermend onder hen weggeborgen. De verdrinkingsdood, dat leek hun onontkoombare lot. Maar Tieleman, onbewust van het gevaar, zat genoeglijk achteraan te genieten van de ondergaande zon, zijn handen woelend in het verfrissende water.

Vijf minuten later paniek: een patrouilleboot van de Italiaanse kustwacht. Tieleman schoot overeind, en verplichtte de cameraman een witbalans te nemen en op hem in te zoomen. “Wat u aan stuurboord ziet, is de Italiaanse zeevaartpolitie. Zij komen opzettelijk voor ons heen en weer varen, om ons te verhinderen de haven van Brindisi binnen te varen. Zullen zij daarin slagen?”

Dit laatste had Tieleman geleerd in Zwarte Vijvers, de mislukte Jambers van de VRT. Daarin moest hij op het einde de kijkers warm maken voor de aflevering van de week nadien. “Is Peggy klaar voor een nieuwe relatie? En zal André van de drank af raken? Volgende week in Zwarte Vijvers.”

We kregen nu een paar hotsende en klotsende beelden van de patrouilleboot, en daarna een close-up van de eigen stuurman die vreesde de veertig Kosovaren en – wat veel erger was – zijn boot erbij in te schieten. Tieleman ging onverstoorbaar verder: “Boot tegen boot, kracht tegen macht, wie zal het halen?”

Daar hadden de andere opvarenden zo te zien een welomlijnd idee over. Moeders drukten in doodsstrijd hun kinderen tegen zich aan, vaders zaten met het hoofd in hun handen te jammeren, en er klonk één langgerekte smeekbede om terug te keren. Maar dat was zonder Tieleman gerekend: “Terugkeren? Geen denken aan. Ik kan potdomme van hier de zuil op de Via Appia zien staan. Kapitein, volle kracht vooruit. Ram die boot!”

De Albanees keek alsof de lucht op zijn kop viel, iets wat overigens niemand had verbaasd in deze omstandigheden. Toen vanop het Italiaanse jacht een eerste waarschuwingsschot werd gelost, duwde Tieleman de maffiose booteigenaar overboord, en nam het roer over.

Hij liet de motoren even op het hoogste toerental loeien, en schoot dan vooruit. Recht in de flank van de verraste Italianen, van wie er slechts enkelen in extremis van boord konden duiken. Toen volgde een oorverdovende klap, een muur van opschietend water en rondvliegende brokstukken, en een kanonnade van opeenvolgende ontploffingen.

Toen het eindelijk weer klaar was geworden, zagen wij tussen het ronddobberende wrakhout plots het hoofd van Tieleman boven water komen. Hij spuwde een boogje zeewater uit, schudde een paar sardienen uit zijn hemd, en sprak recht in de lens: “Deze mensen hebben het niet gehaald. Hun veertigduizend frank zijn ze kwijt. Dit was Dirk Tieleman, voor de VRT vanuit de Adriatische Zee.”

Koen Meulenaere