De Liberale Internationale congresseerde voor de 47ste keer. De Nederlander Frits Bolkestein en de Vlaming Annemie Neyts leiden tegenwoordig de blauwe beweging.
EEN BERICHT UIT NOORDWIJK
OVER HET BESTAAN van een Liberale Internationale (LI), is de laatste twijfel verdwenen. Ze bestaat echt, want ze congresseert. In de Nederlandse badplaats Noordwijk koos ze bovendien een nieuwe voorzitter en ondervoorzitter. Respectievelijk een bekende Nederlander en Vlaming, Frits Bolkestein en Annemarie Neyts.
Ruim 57 landen waren vertegenwoordigd en hoewel de Europeanen in het bestuur nog altijd de toon zetten, viel de sterke aanwezigheid van de derde wereld op met Brazilië, Nicaragua, Puerto Rico, Costa Rica en zelfs Cuba. Voorts tekenden Senegal, Angola, Burundi en Tunesië present met een delegatie en zelfs het Polisario, Azerbeidzjan en Koeweit hadden een promotor van de liberale gedachte en actie naar Nederland gestuurd. Ondanks de Golfoorlog en de eis van de geallieerden dat Koeweit een heuse democratie moest worden, wil die operatie daar niet zo best lukken. Maar Abdullah Al Nibari, die na de Golfoorlog in het Koeweitse parlement werd verkozen, probeerde optimistisch te blijven. ?Politieke partijen zijn bij ons nog altijd verboden, dus ook de liberale. We houden het bijgevolg bij een informele groep, die discreet de liberale denkbeelden propageert. Omdat Koeweit een intense havenactiviteit heeft, vinden onze ideeën stilaan hun weg.?
Niet toevallig eisen Nederland en België een eersterangsrol in de Liberale Internationale op. Met uitzondering van sommige Scandinavische landen scoort geen enkele (erkende) liberale partij beter dan de VVD van Bolkestein, de VLD van Herman De Croo en de PRL van Louis Michel. Toch vinden de Franstalige liberalen nauwelijks hun draai in de internationale. Ongetwijfeld heeft dat te maken met de erfenis van Jean Gol, die zich zoveel nauwer met het gaullisme, Frankrijk en een flinke dosis staat verwant voelde dan met de principiële standpunten uit het Noorden. Evenmin voelt Michel zich thuis in dit internationaal gezelschap. Zijn aanwezigheid op het congres beperkte zich tot het etentje. Aan de debatten, resoluties en contacten had hij geen boodschap en in het panel dat zijn licht over de toekomst moest laten schijnen, kwam hij niet opdagen. Het valt niet uit te sluiten dat Michel, zoals Gol, met een ideologische knoop zit. Een taalprobleem heeft hij alleszins, want de Liberale Internationale praat en overlegt in het Engels.
SOCIAAL.
Momenteel geldt Bolkestein als het meest succesrijke liberale boegbeeld in West-Europa. Daarom ook werd hij voorzitter zowel de internationale als Bolkestein kunnen er beter van worden. Hij krijgt er een forum bij, kan zich nu ook internationaal profileren en de LI kan zich verrijken met zijn ideeën en wijsheden. Bolkestein weet namelijk (ongeveer) wat hij wil. In zijn maidenspeech als voorzitter bekende hij meteen kleur. ?Na het failliet van het socialisme in de jaren zeventig en het conservatisme in de jaren tachtig is er een politiek vacuüm ontstaan. Voor ons, liberalen, is het een kans. Nu er zoveel onzekerheid en onduidelijkheid heerst, krijgen we de mogelijkheid om opnieuw de agenda te bepalen.? Wat er zoal op de dagorde moet komen, is voor Bolkestein duidelijk. In de eerste plaats de strijd tegen de misdaad, vervolgens een campagne voor de vrijhandel en tenslotte het gevecht voor de mensenrechten.
De klemtonen verschilden van die van zijn voorganger, Sir David Steel. Diens afscheidsspeech herleidde zich tot een bewogen pleidooi tegen wapenhandel. ?De kogel en de bom zijn de antithesis van het liberalisme. Als er zoveel gewapend banditisme bestaat, wordt dat veroorzaakt door de onverschilligheid van de internationale gemeenschap tegenover de wapenhandel. Het is evident dat de wapenfabrikanten een te grote greep op de regeringen hebben.? Bolkestein hield zich ver van dit thema. Hij wil de misdaad aanpakken en vraagt zich af of ?de bescherming van de legale rechten niet ten koste van de effectieve bestrijding van de misdaad gaat.?
Bolkestein is een euroscepticus en kan wil dat ook niet verbergen. Zelden laat hij een gelegenheid voorbij gaan om het Uniebeleid te bekritiseren. Ook in Noordwijk kreeg de Unie een sneer mee, deze keer omwille van het subsidiebeleid. De Nederlandse liberale lijsttrekker noemde het onzinnig dat de overheid toelagen uitdeelt om de gevolgen van de vrijhandel te compenseren. ?Vrijhandel is voor iedereen voordelig.? Dat free trade ook ernstige sociale verstoringen veroorzaakt, werd niet vermeld. Het viel trouwens op dat Bolkestein het woord sociaal niet eens in de mond nam. Niemand die daar echt een punt van maakte. Daarvoor was het weer te mooi, de lokatie te leuk en zaten er te veel gentlemen in de zaal.
Toch kan zelfs een Liberale Internationale onmogelijk het sociale luik doodzwijgen. In de discussie over de toekomst van het liberalisme kwam het voortdurend aan bod. Klaas Groenveld, hoofd van de studiedienst van de VVD, bezwoer het gezelschap de kritiek ernstig te nemen, die wil dat liberalen alleen oog hebben voor het individu en niet voor de gemeenschap. ?We moeten heel omzichtig zijn met de veranderingen aan het Rijnlandmodel, ook al omdat het Amerikaanse model geen alternatief is.? David Steel verwees dan weer naar Margaret Thatcher als slechte voorbeeld. ?Volgens haar kon het tussen individu en samenleving niet fout lopen. Zij meende dat een samenleving niets met de realiteit had te maken, omdat het een pure abstractie was.?
Ook in de Liberale Internationale blijven de Denen hun reputatie van dwarsliggers gestand. In jeans en in de taal van getrainde vakbondsleden zette Bent Jorgensen de puntjes op de i’s. ?Het ergert me dat we altijd in het defensief worden gedrongen. Weet u wat daar de oorzaak van is ? We durven niet over het sociale praten. Als het in Oost-Europa opnieuw fout dreigt te lopen, is het omdat men te liberaal en te weinig sociaal was.?
MEDIA.
Veel internationale bijeenkomsten kenmerken zich door hun vrijblijvendheid. Hooguit leiden de vele babbels tot een resolutie, waarvan de operationele waarde doorgaans heel beperkt blijft. De impact ervan op de geschiedenis is meestal nihil. Maar dat veroordeelt internationale bijeenkomsten niet tot zinloze rituelen. Ze versterken het groepsgevoel en de overtuiging dat men goed bezig is. Bolkestein slaagde er niet in om deze ongeschreven wet te veranderen. Hij deed nochtans zijn best met een kritisch rapport over de media, waarin hij voor één keer een actievere rol van de overheid bepleitte, om zo kartelvorming tegen te gaan. Het Nederlandse liberale boegbeeld acht ook de vorming van een tegenmacht wenselijk. ?Als de media de bewakers van de democratie zijn, dan rijst de vraag wie deze bewakers controleert ?? Bolkestein gaf zelf geen antwoord op deze vraag, maar kreeg wel tegenwind. Onder meer van CNN-journalist Peter Arnett die elke beperking van de media een verkeerd signaal vindt. ?Dit geeft de machthebbers, zeker in de nieuwe democratieën van Oost-Europa, argumenten om de controle op de media te behouden, zoniet te vergroten.?
Hoewel slechts een beperkt aantal landen van het voormalige Oostblok afgevaardigden hadden gestuurd Russen waren er niet en evenmin Polen of Roemenen , beschouwt de Liberale Internationale deze landen duidelijk als een potentieel wingewest. Jozef Moravcik, een tijdlang eerste-minister van Slovakije, neemt in Centraal-Europa schitterende perspectieven voor het liberalisme waar. ?Een liberaal Europa vereist dat ook het hart van het continent liberaal is.? Tot verbazing van nogal wat deelnemers ontkende Moravcik dat de communisten de grootste bedreiging voor de democratie vormen. ?Veel reëler is het gevaar dat de markteconomie met een autoritaire staat wordt gecombineerd.?
Een ongewoon progressief geluid kwam er uit Oostenrijk. Heide Schmidt, die meer dan drie jaar terug omwille van Jörg Haider de FPÖ verliet en het Liberale Forum oprichtte, pakte uit met gedurfde stellingen. ?We verlieten de FPÖ wegens de migrantenpolitiek, één van de sleuteldossiers van de huidige tijd en één van de belissende beleidsterreinen voor liberalen. Op dat terrein zijn geen compromissen mogelijk. We moeten bereid zijn voor onze principes te vechten, zelfs als de meerderheid van de bevolking ze niet populair vindt en als ze stemmenverlies tot gevolg hebben. De liberalen moeten de moed hebben om tegen de stroom op te roeien.? Een deel van de zaal reageerde enthousiast, Bolkestein repliceerde niet.
Paul Goossens
Frits Bolkestein, voorzitter van de Liberale Internationale : Vrijhandel is voor iedereen voordelig.
In Brussel verzameld voor 150 jaar liberalisme (van links naar rechts) : Herman De Croo, Frits Bolkestein, François-Xavier de Donnéa, Philippe Seguin en Louis Michel.
