Het Vlaams parlement levert slag over het beheer van de scheepskredieten. De oppo- sitie wil een onderzoekscommissie, maar de Vlaamse regering is er vierkant tegen.
De hoorzittingen over de scheepskredieten hebben de mogelijke twijfel weggenomen, dat normvervaging alleen de Belgische instellingen aantast. Welnee, het virus woekert ook in Vlaanderen.
Alsof het de gewoonste zaak van de wereld is, vertelde Jef Dauwe, een van de curatoren van de Boelwerf, dat de scheepskredieten bijna altijd van hun eigenlijke bestemming werden afgeleid. De kredieten, die voor de bouw van een schip werden toegekend, gingen steevast naar de dekking van de vroegere verliezen van de werf. Zo ontdekte de curatele bij het eerste faillissement van de Boelwerf, oktober 1992, dat de 1,4 miljard frank, die de Nationale Maatschappij voor Krediet aan de Nijverheid (NMKN) voor de Navigator van de Friary-groep van de omstreden Andy Lubbe Bakker betaalde, haast in rook was opgegaan. Staalplaten en plannen, meer was er niet. Dauwe, die zelf een soepel normbesef ontwikkelde, bestempelde de praktijk als niet illegaal. Enkele parlementsleden stoorden zich aan die terminologie en Dauwe stuurde bij. “In de Boelwerf was het de normale gang van zaken. Het schijnt dat het de gewoonte was.”
Ondanks de 1,4 miljard NMKN-kredieten was de Navigator in oktober 1992 nauwelijks meer dan virtuele realiteit. De vraag rijst bijgevolg waar de kredieten – want die waren wél reëel – naartoe vloeiden? Ondanks een gerechtelijk onderzoek dat opmerkelijk traag vordert, heeft niemand er een sluitend antwoord op.
Het vermoeden is groot dat een deel van het geld in de zakken van Lubbe Bakker verdween, en dat die zo zijn eigen inbreng in de Navigator betaalde. Toen de Boelwerf eind 1994 opnieuw overkop ging, stond Lubbe Bakker nog voor vele honderden miljoenen in het krijt. Toch pikte hij enkele maanden later nog een slaatje van 24 miljoen mee, omdat hij de goedheid had om de eigendomsrechten op het schip af te staan.
De curatele verkocht de Navigator in oktober 1996 voor 1,2 miljard frank aan de Noorse rederij Stolt Comex. “Een mooi prijsje”, zei Dauwe met enige trots. Het feit dat die verkoopsom een miljard lager lag dan het krediet dat de Vlaamse regering in 1990 toestond, vermeldde hij liever niet.
VOORHAMME ZET DE LIJNEN UIT
Selectieve belangstelling voor het verleden typeert regeringsleiders en bewindslui van alle continenten. Als het eigen blazoen er niet beter van wordt, luidt het devies onveranderlijk dat een bladzijde voorgoed is omgeslagen en dat vooral de toekomst telt. Het belangeloos zoeken naar waarheid is de politiek niet toevertrouwd.
Zo was het in België met het Rwanda-dossier, zo is het in Vlaanderen met de scheepskredieten. De eenzame campagne van Karel De Gucht (VLD) om de ware toedracht en de verantwoordelijkheden in dit dossier vast te leggen, wekt bij de kopstukken van de meerderheid irritatie en agressie. “U droomt ervan”, sneerde Vlaams minister van Economie Eric Van Rompuy (CVP) op een zoveelste interpellatie, “om mensen als Luc Van den Brande (CVP) en Norbert De Batselier (SP) aan de schandpaal te nagelen. Zo gaat dat nu eenmaal in het post- Dutroux-tijdperk.”
Elke vraag van De Gucht om een echte onderzoekscommissie, stemde de meerderheid tot dusver zonder veel complimenten weg. Ondanks de miljarden die de overheid kwijtraakte en het bewezen feit dat de toenmalige NMKN-directeur, verantwoordelijk voor de kredieten, miljoenen commissies opstreek, toont de meerderheid zich slechts matig geïnteresseerd in de volledige waarheid. Tijdens de hoorzittingen schittert ze meestal door haar afwezigheid of door stilte. Als ze toch het woord neemt, probeert ze vooral de oppositie te counteren.
Het gebeurt allemaal zonder veel gêne of schroom, want de burger is toch niet mee en ook de media slagen er nauwelijks in om hun weg te vinden in de doolhof van maatschappijen. Complexe dossiers met minimale emotionaliteit halen nooit de frontpagina’s en dat verhoogt het comfort van hen die de potjes liever gedekt houden.
“Ik wil ook de waarheid, liefst de volledige waarheid kennen, maar van de spelletjes heb ik onderhand genoeg. Trouwens, dit is het verleden en we hebben nu wat anders om handen.” Zo argumenteerde Robert Voorhamme (SP), een van de meest actieve parlementsleden tijdens de hoorzittingen, vorige week waarom hij van geen onderzoekscommissie wil weten. Als voorzitter van de commissie Werkgelegenheid en Economische Aangelegenheden, leidde hij enige tijd de hoorzittingen. Een paar weken terug trok hij zich plots als voorzitter terug, omdat hij in een vorig leven als syndicaal verantwoordelijke bij het bestuur van Gimvindus betrokken was. Enige terughoudendheid was bijgevolg gewenst, want de overheidsholding is een van de belangrijkste acteurs in de Boelsaga.
In zijn plaats leidt het oudste commissielid, Jef Sleeckx (SP), nu de debatten, maar op de beslissende momenten blijft Voorhamme de lijnen uitzetten. Toen Frans De Roy, voorlopig bewindvoerder van enkele maatschappijen van Lubbe Bakker, toegaf dat hij een parlementaire onderzoekscommissie veel meer zou kunnen vertellen omdat hij dan niet langer aan het beroepsgeheim is gebonden, maakte Sleeckx onmiddellijk zijn belangstelling duidelijk. De kopstukken van de meerderheid hielden de boot echter af.
Fractieleider Johan De Roo (CVP), die slechts af en toe acte de présence geeft, liet zijn groot scepticisme de vrije loop. Hij betwijfelde of De Roy, die slechts één maand als voorlopig bestuurder in functie was, veel nieuwe feiten kon aanbrengen. De Roy hield voet bij stuk. “Als ik onder ede getuig, ben ik van mijn plicht tot geheimhouding bevrijd. En hoewel ik een strafrechtelijk onderzoek niet onmogelijk wil maken, kan ik informatie doorspelen die de volksvertegenwoordiging kan interesseren.” Voorhamme ging evenmin op de uitnodiging van De Roy in. Hij wenste een nieuwe verklaring van de Vlaamse regering, en toch een hoorzitting met de verantwoordelijken van Gimvindus.
Die waren al gevraagd, maar eisten dat het gesprek achter gesloten deuren werd gevoerd en dat er geen verslag van werd opgemaakt. Die laatste vraag willigde het parlement niet in. De vorige dagen is er op de top van Gimvindus ingepraat, en eind vorige week volgde het bericht dat van de eis tot discretie wordt afgestapt.
EEN HINDERLIJKE AUDIT VOOR NMKN?
De soepeler opstelling van Gimvindus heeft zijn redenen. De weigering van Wim Coumans, destijds voorzitter van de directie van de NMKN en op dit ogenblik kabinetschef van Van den Brande, om in openbare zitting te verschijnen, zette kwaad bloed. De minister-president werd erover geïnterpelleerd en verdedigde de houding van Coumans. “Coumans werd in zijn functie van NMKN-verantwoordelijke uitgenodigd en bepaalde zelf zijn standpunt. Het zou een miskenning van elke deontologie zijn als ik me daarin zou mengen.”
Die woorden wekten bij de eensgezinde oppositie wrevel en allicht is er bij Gimvindus aangedrongen om geen extra munitie aan te dragen. Anderzijds wil de Vlaamse overheidsholding nu misschien gemakkelijker praten, want sinds kort beschikt ze over een audit. Toen bekend raakte dat NMKN-directeur Désiré Van den Stockt 12,5 miljoen frank van ABC-containerline op zijn Luxemburgse privé-rekening kreeg, gaf minister Van Rompuy Gimvindus opdracht om een onderzoek in te stellen. In eerste instantie moest worden nagegaan of de Vlaamse overheidsholding door de betwistbare transactie schade had geleden. Daarnaast was er de vraag of er zich geen herziening van de relaties met de NMKN opdrong?
De audit die door bedrijfsrevisor Dirk Smets werd uitgevoerd, is afgerond en voor juridisch advies naar het advocatenkantoor De Bandt, Van Hecke doorgestuurd. Kwamen er dan bedenkelijke zaken aan het licht? Niemand die er op dit ogenblik iets over kwijt wil. Herman Daems, kabinetschef van minister Van Rompuy, zegt dat hij de inhoud niet kent. “We vonden het niet opportuun om het document in te zien en hebben het ongelezen doorgestuurd.”
Of de parlementsleden er kennis zullen van krijgen, lijkt twijfelachtig. De bedrijfsrevisor kon de NMKN-dossiers slechts doornemen, nadat hij zich tot geheimhouding verplichtte en ook de Vlaamse regering voelt zich door dit engagement gebonden. Het enige wat ze momenteel wil doorspelen, is de verbintenis tussen Smets en de NMKN.
Als het vermoeden wordt bevestigd dat de audit weinig plezierige informatie voor de kredietinstelling bevat, dreigt er een aanvaring met Fortis, die momenteel eigenaar van het Krediet aan de Nijverheid is en op dit ogenblik negatieve publiciteit kan missen als kiespijn.
Overigens maakten de huidige NMKN-verantwoordelijken Wilfried Van Dooren en August Clottens tijdens de hoorzitting van 12 maart een erg onzekere indruk. Op de vraag waarom ze destijds geloof hechtten aan het fantaisistische overnamebod van de hele vloot van ABC-Containerline door ene Gary Blonder, hadden de twee nauwelijks argumenten. “We waren zo blij met het bod dat we er ons geen verdere vragen bij stelden. Post factum begrijpen we ook niet waarom we destijds zo naïef waren.”
Het antwoord verbijsterde vele parlementsleden. Zo het al geen schuldbekentenis was, illustreerde het ten volle de weinig professionele aanpak van de NMKN en de gebrekkige interne controle. Van den Stockt beschikte er duidelijk over een zeldzaam grote bewegingsvrijheid en het kan niet worden uitgesloten dat hij veel te laks optrad tegen ABC Containerline en zijn eigenaar TsviVered Rosenfeld, die hem in 1990 met 12,5 miljoen had bedacht. Het failliet van ABC Containerline in 1996 kostte de overheid 4,3 miljard frank.
DE OVERHEID WAS OP DE HOOGTE
Toch kunnen Gimvindus en de Vlaamse regering de zwartepiet niet probleemloos naar de NMKN doorspelen. Er is de figuur van Coumans, maar ook de beheersovereenkomst die dezelfde Coumans namens de NMKN op 27 oktober 1993 met Gimvindus ondertekende en waarbij hij de overheidsholding “steeds toegang op haar zetel verleent en inzagerecht in de betrokken dossiers”. Het akkoord dat voor twaalf maanden werd afgesloten, werd nadien telkens voor zes maanden verlengd. “De overheid wist wat we uitvoerden”, verklaarde de huidige NMKN-top heel nadrukkelijk tijdens de hoorzitting van 12 maart.
Hoewel de Vlaamse regering bij de recente strijd om de Generale Bank vrij openlijk voor ABN Amro supporterde, laat het zich aanzien dat ze een botsing met Fortis wil vermijden. Bijgevolg heeft ze nauwelijks belangstelling voor de volledige waarheid over de scheepskredieten. Geen onderzoekscommissie dus. De hoorzittingen daarentegen mogen rustig verder kabbelen tot de lange zomer begint. Op het einde van het jaar kunnen de verslagen dan met de vallende bladeren van de politieke agenda worden weggekeerd.
Paul Goossens
