Mohammed Chakkar is meer dan een alibi-Ali. Hij is de spreekbuis van een groot deel van de Marokkaanse gemeenschap in ons land. Een gesprek over allochtone jongeren en de hond van de Vlaming, vechtpartijen op de kermis en Marokkaanse criminelen.

Vorige week kwam Mohammed Chakkar op een opmerkelijke manier in het nieuws. Hij vroeg dat de politie eindelijk eens zou optreden tegen de pleiade van Marokkaanse cafés, die als vzw’s in feite verkapte koffieshops zijn. Wat is daar aan de hand?

Mohammed Chakkar: Een vzw is bij de Marokkanen in ons land een begrip: een vzw is een café. Onze ouders verenigden zich in het begin ook in vzw’s. Het waren ontmoetingsplaatsen, cafetaria’s waar je kwam om koffie en thee te drinken of om wat te kletsen. Daar groeiden dan de eerste socioculturele verenigingen uit. Die mensen zijn later in het circuit van de moskeeën beland.

Dan kwam er een nieuwe generatie; veel werklozen, niks om handen, verveling, het klassieke verhaal. Slimmeriken begonnen opnieuw met vzw’s, dit keer voor jongeren. Eerst bleef alles heel onschuldig: geen alcohol, geen drugs. Maar dan bracht iemand drugs binnen, dat bleek heel lucratief en tsjak, we waren vertrokken.

Daarom zijn alle vzw’s nog geen koffieshops.

Chakkar: Niet allemaal, maar wel veel te veel. In Brussel is de situatie helemaal uit de hand aan het lopen. Het is zo erg dat wij nu een generatie vzw-bezoekers kennen van wie een héél groot deel minstens passief drugs tolereert. Nu moet je ook durven zeggen: voor heel wat jongeren is er hun buurt geen enkel alternatief. Maar het is echt erg. Ik ben één keer in zo’n café geweest en iedereen kon aan mijn kleren ruiken waar ik gezeten had. Dat was geen gewone rook van sigaretten die erin hing. Vooraleer je kleren naar de hasj ruiken, moet er toch al serieus gedoempt worden. Dus zeg ik: dat zijn gewoon koffieshops.

Waarom komt u daar nu mee naar buiten?

Chakkar: In al onze verslagen aan het stadsbestuur en de overheid zeggen wij al vijf jaar lang: er is een ernstige, negatieve ontwikkeling aan de gang in de zogenaamde vzw’s. Wij hebben dat gemeld aan politici, vorig jaar kwam het ter sprake tijdens een ontmoeting met de Antwerpse politie waar de commissaris bijzat.

Nu, ik kan die agenten niet de straat opsturen, ordehandhavig is een taak van de politie. Wij vragen alleen: bestrijd dit fenomeen, bestrijd de criminaliteit die errond hangt, maar bestrijd de migranten niet. Behandel hen alsof het gewone Belgen, gewone verdachten zijn.

U zegt: het is uit de hand gelopen. Waarom komt u dan zo laat met uw vraag?

Chakkar: Er zijn al velen vóór ons die het gezegd hebben: er bestaat veel criminaliteit bij de migrantenbevolking. Dat is zo, maar moeten wij dan mee gaan roepen? Het is geen plezante boodschap: doe iets aan onze vzw’s. Niemand hangt graag de vuile was buiten.

Vraagt u nu maatregelen omdat dit fenomeen de Marokkaanse gemeenschap verder kan stigmatiseren?

Chakkar: Wij doen het om verschillende redenen. Er zitten ook minderjarigen in die vzw’s. Iemand van twintig jaar die gaat roken, oké. Maar kinderen moet je beschermen. Dan zegt men ons: jongeren moeten toch kunnen experimenteren? Dat kan als je uit de begoede klasse komt. Die jongeren zitten in een milieu dat hen raad kan geven, kan opvangen en bijstaan, zij blijven relatief goed omringd. Kinderen uit lagere sociale klassen die in die subcultuur belanden, geraken daar nooit meer uit. Wat wordt er van die gasten die daar in blijven hangen? Een andere reden waarom wij ageren is dat er rond softdrugs dikwijls harddrugs hangen – anderen ontkennen dit – en criminaliteit. Een jointje kost honderd frank, dat geld moet ergens vandaan komen. Je ziet dus heling ontstaan, diefstal, alles wat lucratief is. Intussen doen de cafébazen zeker hun best niet om dit soort criminaliteit buiten te houden. En de politie, ja die treedt gewoon lauw op.

Vermoedt u: bewust? Omdat het een affaire is van de migrantengemeenschap?

Chakkar: Er was in Berchem een café waar heel zwaar gegokt werd. Dat heeft jaren gedraaid. Uiteindelijk ging het dicht, niet omdat het illegaal was, maar omdat Vlaamse buurtbewoners zich beklaagden over overlast. De politie treedt niet op tegen de koffieshops en daarom denken Marokkaanse ouders: dit is een complot, de overheid denkt niet aan onze kinderen. Dat is natuurlijk overtrokken, maar je mag die situatie niet laten verrotten. Je moet geen socioloog zijn om te zien wat er gebeurt. In Brussel heb je een wijk met heel veel werkloosheid en in een straal van driehonderd, vierhonderd meter liefst zeven van die vzw’s. Je laat dat jaren gedijen, die vzw’s trekken massa’s volk aan en die doen maar: kletsen, wat roken, tv-kijken, kleine criminaliteit. Daar ga je dan, na jaren niks doen, als politie plots een eind aan stellen? Dat pikken die mensen niet. Die roepen meteen: waarom kan dat ineens niet meer?

En ze beginnen combi’s van de politie te belegeren zoals in Antwerpen gebeurde.

Chakkar: Juist, je ziet de agressie overhands toenemen. Je krijgt meer en meer gewapende delicten. Dit is een circuit waar geld omgaat. Gasten rijden met een Golf cabrio of een nieuwe BMW rond, hun kameraden willen dat ook, met alle gevolgen van dien. Nu zijn wij door de lakse aanpak in een situatie beland waarbij een Marokkaan in een nieuwe Mercedes er meteen van verdacht wordt drugsdealer te zijn. Neen, dit is niet de Marokkaanse gemeenschap, wel een kleine, harde kern. Er zijn massa’s Marokkanen die verschrikkelijk wroeten bij General Motors om zich een BMW of een Golf cabrio te kopen. Tolereer dit toch allemaal niet als maatschappij. Grijp drastisch in, maar bied tegelijkertijd een alternatief voor die jongeren.

Dat is voor een stuk uw taak.

Chakkar. Dat klopt en daar doen wij dus iets aan. Wij streven bijvoorbeeld in Antwerpen naar goed uitgebouwde jongerenverenigingen in alle wijken. Je begint daarbij met de ouders: informeer, sensibiliseer responsabiliseer en organiseer hen. Wij hebben in Borgerhout samen met de ouders een gemengd – meisjes en jongens – jeugd- en sportcentrum uitgebouwd. De bestaande jeugdwerking doet dit niet: daar ontbreekt elke link met de ouders. Dit kan gewoon niet, het jeugdwerk wordt dan een ontsnapping aan het ouderlijk gezag en dat mag nooit de bedoeling zijn. Het blijven hun kinderen, zij zijn daar verantwoordelijk voor en moeten niet proberen dit af te schuiven.

U zou ook kunnen zeggen: er bestaan al jeugdhuizen en jeugdbewegingen, sportclubs. Waarom kunnen die jongeren daar niet naartoe?

Chakkar: Organisaties als chiro en scouts hebben hun deuren opengegooid. Geweldig, maar helaas: te laat. Zij doen echt hun best, maar die verenigingen hebben hun – al dan niet christelijke – eigenheid, waardoor migranten er zich niet meteen thuisvoelen. Bovendien: veel Marokkaanse ouders weten niet eens wat een jeugdhuis is. Marokko krioelt van de jeugdhuizen, maar niet op het platteland. Daar kennen ze dat niet, dus de Marokkanen hier weten evenmin wat het is. Vandaar: betrek hen erbij, laat hen dingen doen, geef hen een minimale omkadering en vraag desnoods een bijdrage want veel ouders willen daarvoor betalen.

Er zijn in het verleden zoveel misverstanden geweest. Neem vroeger buurthuizen. Die deden alles, behalve rekening houden met de buurtbewoners. Daar kwamen dus geen allochtoon binnen. Neem de hele sociale sector. Die is, met alle respect, in het verleden dikwijls een rem geweest op de integratie. Wij praten over een honderd procent door de overheid betaalde branche die dacht in onze plaats, of die onze organisaties als concurrenten zag. Neem het officiële integratiewerk. Dat horen wij niet. Je moet niet wachten tot een moskee in de fik staat om je te roeren. Als je dat allemaal ziet, is het dan verwonderlijk dat wij het zelf willen proberen?

Responsabiliseren van ouders: geldt dat ook voor de school?

Chakkar: Daar ook. Ik verwacht niet eens dat ze naar ouderavonden gaan. Ze weten meestal wel wat er aan hun kinderen schort, maar ze moeten één ding doen: hun kinderen elke dag naar school sturen, vanaf drie jaar. En zich er bijvoorbeeld niet bij neerleggen dat die kinderen op school matig of slecht scoren. Dat is fatalisme en zelfs nihilisme. Dat is praat van: dit is Gods wil, of nog: dit is ons land. Wij kunnen hen helpen. Wij willen bijvoorbeeld in Antwerpen een centrum oprichten voor naschoolse opvang. Een centrum waar leerkrachten hen helpen leerachterstanden weg te werken. Alleen: wij krijgen het idee niet verkocht aan het stadsbestuur.

Is de kennis van het Nederlands niet het grote probleem in het onderwijs?

Chakkar: Dat is een geweldig probleem, maar niet het enige. Ze hebben bijvoorbeeld concentratieproblemen, hun leerachterstand neemt nog altijd toe en dus niet af, ze schatten hun zelfbeeld laag in… Ja hoe komt dat? Bij de migranten in Mechelen is 63 procent van de gezinshoofden langdurig werkloos. Wat betekent dat? Dat die kinderen een pa zien die nooit werkt of geen werk kan vinden.

Ik heb lang in het onderwijs gestaan en gezien dat de scholen die kinderen ook dikwijls verkeerd aanpakken. Je moet hen bijvoorbeeld aanspreken als individuen, niet als groep. Dat gebeurt nog altijd. Er gebeurt iets en dan zegt de leraar: jullie moeten dat niet doen, dan krijgen de migranten een slechte naam. Pedagogisch gezien is dat dom. Het is één Marokkaan of Turk die iets uitspookt, niet een hele groep.

Een school moet een veilige plaats zijn, nestwaarde kunnen bieden. De meeste scholieren zijn arbeiderskinderen en die zijn heel gevoelig voor al dan niet subtiele discriminatie. Je moet als school heel duidelijk zeggen: dit kan niet, in geen enkel geval. Wij tolereren dit niet en treden daar keihard tegenop. Niet omdat het zo’n mooie migrantenkindjes zijn, wel omdat racisme een kanker is. Op racisme hebben blanken overigens helemaal geen monopolie.

Als u zich telkens als groep manifesteert en organiseert, roept dat geen vragen op? Kijk, die Marokkanen ze klitten weer samen.

Chakkar: In het begin kregen wij die reacties: ze kruipen weer bij mekaar. Nu niet meer, ook omdat de meeste allochtone organisaties hun deuren opengooien. Wij werken bijvoorbeeld ook veel samen met de Turken omdat wij een gemeenschappelijk belang hebben. Goed, wij zijn allebei moslims, maar er is op vergaderingen nog nooit een koran bovengehaald. Wie wil bidden gaat maar naar boven, daar kan hij zijn matje uitrollen. Wij onderbreken daar geen vergadering voor. Overigens: bij onze federatie mogen geen moskeeën – die vroeger het socioculturele leven bijna monopoliseerden bij de migranten – aansluiten. Een moskee is een plaats waar je samenkomt om te bidden en daar zit een imam. Dat is alles. Marokkanen moeten niet naar imam lopen om te vragen: kunnen wij geen uitstap maken naar de Ardennen? Je gaat bij de slager ook geen brood kopen.

Waarom hebben wij eigen organisaties nodig? Vrijzinnigen, homo’s, arbeiders, vrouwen, ze hebben zich ook allemaal georganiseerd. Waarom? Omdat het altijd om hetzelfde gaat: ontvoogding. Ik weet het wel: multiculturele feesten, dat is héél plezant, maar die veranderen structureel weinig. Een tweede reden waarom wij eigen organisaties willen: je moet structuren hebben. Er zijn bijvoorbeeld veel Vlamingen – individuen, instellingen, verenigingen – die samen iets met ons willen doen, maar ze moeten dan wel een aanspreekpunt hebben. Je kan niet zomaar een Marokkaan op straat aanklampen om iets op te zetten. Als je aanspreekpunten hebt, werkt het. Onze organisaties krijgen nu telefoontjes om aan van alles mee te doen: van rommelmarkten tot politieke debatten.

Waarom legt u zoveel nadruk op de jeugd? Omdat de problemen daar het grootst zijn?

Chakkar: Als je niet investeert in de jeugd, betaal je daar als samenleving vroeg of laat voor. Dat is de logica zelf. Een wijk met 40, 50 procent langdurig werkloze jongeren, dat is om problemen vragen. Dit zijn gasten van twintig jaar die denken: de wereld ligt aan mijn voeten. Ik word miljonair. Alles kan. Maar na een paar jaar hebben ze geen dromen meer, geen toekomst en dan krijg je een bikkelharde reactie. Je kan het als maatschappij niet maken dat die losgeslagen jongeren dan de fundamenten van een samenleving onderuit dreigen te halen.

Vindt u bij de overheid bereidheid om in die jeugd te investeren?

Chakkar: Er bestaat echt bereidheid. Je kan niet zeggen: bwahh, het is altijd hetzelfde, de overheid doet niks. Maar een visie op termijn ontbreekt. De overheid weet blijkbaar niet hoe het probleem doordacht aan te pakken. De discussie gaat niet over integratie, noch over een multiculturele samenleving, dat zijn politieke slogans. Het gaat allemaal over verdraagzaamheid. Verdraagzaamheid langs beide kanten. Wij moeten mensen leren relaties aan te gaan met andere culturen.

Er is al veel veranderd en af en toe denk je: we zitten op de goede weg. Bijvoorbeeld met de Integratienota van het Antwerpse stadsbestuur. De vorige burgemeester Bob Cools knipte artikels over handtassendiefstal en zo uit de Gazet van Antwerpen, schreef daar in grote letters op: Chakkar, doe er iets aan! Dat stuurde hij dan naar mij thuis. Dit is neokolonialisme. Ik moest mij schuldig voelen omdat iemand met hetzelfde paspoort als ik een madam haar handtas afgepakt had. Moeten alle Belgen zich collectief schuldig voelen voor Dutroux?

Als u zegt verdraagzaamheid van beide kanten, betekent dit dat de Marokkanen met dezelfde vooroordelen zitten als Belgen?

Chakkar: Marokkanen leuteren en zagen even hard over Vlamingen als Vlamingen over migranten. Wat zijn die vooroordelen? De Vlaming is hardvochtig. Hij ziet liever honden en katten dan kinderen. Het zijn vieze mensen want ze hebben honden in huis en die kakken in het salon. Hun kinderen zijn hooligans, kijk maar eens naar het geweld bij het voetbal. Soms weet je niet wat je hoort.

Onlangs schoot de rijkswacht in Gent een Marokkaans bendelid neer – één van de Dalton-broers – en u gaat daarop manifesteren in Antwerpen. Was dat een goede reactie?

Chakkar: Helemaal niet. Dat was onverstandig en totaal onterecht. Het kwam over als: ha, ha, de Marokkanen beschermen hun criminelen. Wat is er echt gebeurd? Vrienden van die tiep zijn naar de PVDA gelopen. Daar wisten zij niks van de achtergrond van die gast, ze hadden nog nooit gehoord van de Dalton-broers en zijn op de zaak gesprongen. Ze kondigden betogingen aan, lieten pamfletten drukken, bestelden. De PVDA schilderde die jongen af als “onwetend en onschuldig”. Hallo? Onwetend en onschuldig? Met een strafblad van hier tot ginder? Dan kwamen ze naar ons om mee te betogen en wat moet je dan doen? Thuisblijven? Dan loopt het zeker uit de hand. Wij hebben dus geprobeerd de schade te beperken. Onze organisaties hebben wij ertoe aangezet die dag van alles voor jongeren te organiseren met als gevolg dat er in Antwerpen maar driehonderd mensen kwamen betogen. Het is allemaal zo hyprocriet: gisteren was die jongen een vuile dief die uitgespuwd werd door de gemeenschap, vandaag is het een held.

U heeft de betogers toegesproken en gezegd dat dit voorval geen toeval kon zijn.

Chakkar: Ik heb twee dingen gezegd. Eerst dat het volgens mij geen toeval is dat er zoveel migrantenjongeren slachtoffer worden bij dit soort incidenten. De politie en rijkswacht treden meestal keihard op tegen migranten. Wij hebben duidelijkheid gevraagd over de omstandigheden van de schietpartij, meer niet. Tweede boodschap: je moet investeren in jongeren. Maar ik heb ook alle begrip voor de andere kant van het verhaal. Je krijgt als rijkswacht een telefoontje. Er zitten twee verdachte jongeren in een wagen van wie één gewapend. Ga je daar beleefd naartoe? Tikt je op de raam en vraag je dan: meneer zou ik asjeblief je pas mogen zien? Nee, je neemt je voorzorgen.

Is er sprake van een manipulatie van de Marokkaanse organisaties door de PVDA?

Chakkar: Neen, wij gaan een open brief schrijven tegen de PVDA met als teneur: blijf met uw fikken van onze jongeren af. Wat wèl klopt: een kleine minderheid van de allochtone jongeren voelt zich door die partij aangetrokken omdat die mensen zich profileren als volbloed antiracisten. Wat die partij voor de rest voorstelt, weten ze niet.

Volgende incident: een halve crimineel schiet in Antwerpen een Marokkaanse jongen neer. Een andere halve crimineel jut die jongeren op en even later staat een politiecommissariaat in brand. Een mooier scenario kan het Vlaams Blok toch niet dromen?

Chakkar: Wij hebben het Vlaams Blok niet nodig om te beseffen dat er ook Marokkaanse criminelen bestaan. Twee: wij hebben het Vlaams Blok niet groot gemaakt want wij hebben niet voor die partij gestemd. Wat zij doet of zegt, interesseert mij niet, wij hebben andere katten te geselen. Er is in Antwerpen zo’n spanning ontstaan dat er niet veel nodig is om de boel letterlijk en figuurlijk in de fik te steken. Als het waar is dat allochtone jongeren het commissariaat in brand staken, is er opnieuw een grens overschreden in de spiraal van geweld.

Er bestaat in Antwerpen een onwaarschijnlijk wantrouwen tussen de jongeren en de politie. Een agent wou die neergeschoten jongen helpen en zijn kameraden gingen tekeer omdat zij dachten dat die man hem nog eens wou aftroeven. Dat kan je toch niet geloven? Aan weerskanten bestaat een onwaarschijnlijk vijandsbeeld. Hoe kan dat? Je wordt toch niet als politiehater geboren? Niet zozeer de paspoortcontroles op zich spelen hier een rol, wel de vernederingen die daar dikwijls mee gepaard gaan. Of het gevoel van niet mee te tellen. Bij het incident wijzen Marokkaanse jongeren getuigen aan van de schietpartij, maar de politie wil dan niet eens luisteren. Integendeel: die gasten dreigen ermee hen op te pakken. Zo vinden de jongeren altijd opnieuw bewijzen dat zij niet meetellen, dat zij uitgestoten of geviseerd zijn. Nu zit er iets duidelijk mis bij de politie in Antwerpen. De commissaris zegt zelf dat hij 250 man omwille van hun houding kwijt wil. Dat zegt genoeg over de mentaliteit in dat korps waar ook nog altijd héél goeie agenten zitten die het verschrikkelijk moeilijk hebben. Wij moeten dat vijandsbeeld afbreken, het is genoeg geweest. Eens goed met die gasten gaan sjotten is prima, maar het moet verder gaan.

De man is wel snel opgepakt.

Chakkar: Als signaal is dat prima. Dikwijls is dat genoeg. Hooligans staken in Antwerpen een moskee in brand gestoken en de onderzoeksrechter zei toen: ik wil de daders binnen de week hebben. Eén zin stelt op zo’n moment een ganse gemeenschap gerust. De polarisatie is op dit ogenblik te groot. Als u en ik elkaar op de kermis in Antwerpen tegenkomen en wij beginnen te batteren – wat wellicht wel eens op elke kermis gebeurt -,- is het onmiddellijk: Marokkaan valt Belg aan of omgekeerd. Neen, dat zijn twee gasten op de kermis die ruzie krijgen.

Is in Antwerpen het wantrouwen tussen politie en jongeren niet onherstelbaar groot geworden?

Chakkar: Ik geloof dat niet. Het korps moet in de eerste plaats een betere afpsiegeling vormen van de inwoners van deze stad. Vroegere campagnes om allochtone agenten aan te trekken, mislukten door een totaal verkeerde timing en aanpak. Campagnes gingen volledig langs de doelgroep heen. Het is vreemd, maar voor een aantal Marokkaanse jongeren is agent worden nog altijd een droom. Zo’n gast in een uniform, dat is nog altijd een symbool.

Vraagt u om positieve discriminatie?

Chakkar: Neen, daar geloof ik niet in. Je moet het doen om de efficiëntie van het korps te verbeteren. Als een bedrijf geen oog heeft voor een totaal veranderende omgeving, gaat het failliet. Hetzelfde is met de politie in Antwerpen gebeurd. Geen enkele migrant vraagt om positieve discriminatie, wel om gelijke behandeling. En om positieve acties want dat is iets heel anders. Een positieve actie wil bijvoorbeeld méér vrouwen, méér migranten, aantrekken, maar tornt niet aan de vereiste kwalificaties. Die moeten voor iedereen gewoon blijven.

U blijft ondanks alles nog altijd optimistisch gestemd.

Chakkar: Onze organisatie groeit snel. Eigenlijk veel te snel; als wij niet oppassen gaan wij eraan ten onder. Wij zijn met 8 vrijwilligers begonnen en hebben er nu 150. Er ontstaan binnen de gemeenschap open discussies over alles: gedwongen huwelijken, opvoeding, politiek… Onwaarschijnlijk veel Vlamingen willen ook met ons samenwerken. Er zijn de heel goeie contacten met de provincie Antwerpen, dat loopt onwaarschijnlijk goed. En je krijgt regelmatig positieve signalen. Het Antwerps stadsbestuur wil nu dat op termijn 6 procent van het personeel allochtonen is.

Waarom komt u met debatten over zeg maar gedwongen huwelijken niet naar buiten?

Chakkar: Dat gebeurt niet om drie redenen. Wij zijn nog altijd niet goed genoeg georganiseerd. Twee: het zijn voor een stuk interne discussies waar de gemeenschap nog niet uit is. Drie: als je naar buiten komt, wordt er altijd politiek misbruik van gemaakt door deze of gene partij. Je kan je ook afvragen waarom je naar buiten zou komen als je je ideeën toch niet politiek kan vermunten. Geef migranten dus verantwoordelijkheid, geef hen stemrecht en niet alleen voor de gemeenteraadsverkiezingen.

Elke politiek partij heeft nu een alibi-Ali. Dat helpt volgens u niet veel?

Chakkar: In Nederland heb je allochtone politieke beesten, die kennen wij niet. Hier toveren de partijen vlak vóór verkiezingen hun migrant uit de hoge hoed. Dat zijn mensen die gisteren niet in politiek waren geïnteresseerd, maar vandaag op de lijst staan. Het is goed dat zij het willen doen, alle respect, maar verwacht van hen niet te veel. Zij moeten zich plooien naar het programma. Zelfs een partij als de SP heeft zich niet eens duidelijk uitgesproken over stemrecht voor migranten.

Peter Renard Jos Grobben