De hele zomer lang buigt Guillaume Van der Stighelen zich over termen uit ons dagelijkse taalgebruik en schrijft er voor Knack zijn bedenkingen bij neer.
Wetten en regels. Wat hebben wij daar een hekel aan. Het zit zo diep. Sommigen zullen beweren dat het komt door de aaneenschakeling van overheersingen in onze streken. Nieuwe heren, nieuwe wetten en zelden vonden die wetten hun oorsprong in de behoeften van de plaatselijke bevolking. Anderen zullen zeggen dat het een volksaard is. Nederlanders hebben zoiets als gemeenschapszin. Wat geen overbodige luxe is als je een land begint, twee meter onder de zeespiegel. Wij hebben dat niet. Nooit gehad. Kijk maar naar de openbare ruimte. Een opeenstapeling van lelijkheden rond prachtig verzorgde en veel te grote privétuinen. Wij zetten afzichtelijke appartementsblokken boven op duinen, met grote ramen waarachter wij, en wij alleen, een heerlijk prachtig uitzicht hebben op de zee. Als iemand het idee oppert wat windstroom te werven op een zandbank in de verte, schreeuwen we moord en brand. Terwijl we onze kinderen aanzetten tot goed beheer van eigen middelen, kiezen we elke keer weer voor politici die de staat in diepe schulden steken. We zijn een arme club met rijke leden. Onze remedie tegen een recessie is een sok met goud onder de matras. Als die staat nog wat wil bijlenen omdat de financiële markten te veel interest vragen, zijn we er als de kippen bij om in te schrijven tegen een stevige rente. Kas nog leger, sok nog voller.
We vinden het schandalig hoe snel sommigen door onze straat rijden en onnozel dat er drempels liggen op onze dagelijkse sluipweg weg naar kantoor.
Hoe dan ook, of het nu aangeboren is of historisch gegroeid, we haten ze. Wetten en regels. Dus moeten we er misschien eens een andere naam aan geven. Stel dat we ze bij wijze van voorbeeld ‘afspraken onder grote mensen’ zouden noemen. Zoals het een afspraak onder grote mensen is om niet met de mond open te eten en even buiten te gaan om een wind te laten. Nog steeds liggen er in de stad hondendrollen in alle maten, terwijl het al jaren verboden is. Het is een wet. Wetten dienen om overtreden te worden, want wetten zijn beperkingen van onze vrijheid en onze vrijheid, daar moeten we in ons dagelijks bestaan voor blijven vechten. Terwijl geen mens nog op straat schijt. Dat doen we dus niet. Want dat is toch een afspraak onder grote mensen? Net zoals het stilaan een beleefde gewoonte is geworden buiten een sigaretje op te steken in plaats van binnen. Tenzij je er natuurlijk een wet van maakt. Dan wordt het weer een plezier om aan de toog te paffen.
Afspraken onder grote mensen. Dat klinkt al wat meer aanvaardbaar voor iedereen. Een rood licht wil niet zeggen dat iemand u de vrije doorgang verbiedt. Het betekent dat mensen met elkaar tijdspannes hebben afgesproken om een kruispunt over te steken, zodat er geen ongelukken en extra kosten van komen. Wat een moeite hebben we niet met het ritsen dat in andere landen zo gebruikelijk is. Er was een afspraak om netjes rechts achteraan aan te schuiven en als er links iemand langskwam, dan werd die als een paria behandeld die zich niet aan de afspraak houdt. En plots komt er iemand van hogerhand om die afspraak om te zetten in links en rechts aanschuiven en dan één voor één door mogen. Op zich nog geen drama. Maar bovendien noemt men het een wet. Een nieuwe regel met een boete voor wie hem overtreedt. Daar kunnen we dus niet tegen.
Wij zijn een volk van afspraken. Een beetje zoals de Denen. Daar bestaan geen bordjes met ‘privé’ en ‘verboden toegang’. Er is gewoon een afspraak elkaars eigendom niet te betreden tenzij het gewenst is door de eigenaar. Duitsers die op bezoek zijn in Denemarken lopen overal binnen. Ongevraagd. Weten zij veel, er stond geen verbodsteken.
‘Als ik weet dat u wat langzamer door mijn straat rijdt, dan voel ik mij een stuk geruster als mijn kinderen van school komen.’ Daar kan niemand moeilijkheden mee hebben. Er mag nog aan toegevoegd worden: ‘En dan blijf ik netjes op de rechter rijstrook als u voorbij wilt op de snelweg.’ Afgesproken.
Het is maar hoe je het noemt natuurlijk. Aangezien wij zulke gevoelige zieltjes zijn als het gaat om onze persoonlijke vrijheden is taal belangrijk. Of er daardoor minder overtreders zullen zijn, is lang niet zeker. Maar het is al veel minder heroïsch om een afspraak niet na te leven dan om een regel of een wet te breken. De woorden wet en regel wekken, als ze niet voor iemand anders bedoeld zijn, onze weerstand. Wetten en regels maken van de stoerste mannen rebelse knapen. Afspraken goed naleven, daar houden volwassen kerels van. Wat dringend nodig is. We zijn met elf miljoen en de ruimte is beperkt. Het budget ook trouwens. En over dat budget gesproken. Als we nu eens afspraken, onder grote mensen, om allemaal netjes te betalen wat we verondersteld worden te betalen aan de staat. Ja, zelfs als de notaris even wegkijkt opdat de koper een enveloppe doorschuift naar de verkoper. Stel. Begroting op overschot en ruimte zat voor de staat om zinloze belastingen op van alles en nog wat af te schaffen. Zou dat geen afspraak zijn? Onder grote mensen dan.
Wetten en regels maken van de stoerste mannen rebelse knapen. Afspraken goed naleven, daar houden volwassen kerels van.
