De aanwezigheid van China in Afrika stort de internationale financiële instellingen en de traditionele donoren in een identiteitscrisis.
‘Sinds de komst van China en andere nieuwe donorlanden is ontwikkelingshulp niet langer een instrument om onze voormalige kolonies in de tang te houden. Dat is een illusie die we voorgoed moeten doorprikken’, zegt Jonathan Holslag van BICCS (zie hoofdartikel).
‘De internationale context is compleet aan het veranderen. Bovendien doet er zich een grote donorcompetitie voor, waarbij landen zoals China, maar ook India, Brazilië en Rusland steeds meer investeren in ontwikkelingshulp, die ze vervolgens aanwenden als een diplomatieke hefboom waarmee ze ongehinderd militaire dictaturen steunen. Europa, maar ook individuele Europese landen worden wandelen gestuurd omdat ze te veel voorwaarden verbinden aan hun samenwerking. De Afrikanen zijn de westerse betutteling echt wel moe.’
Dat blijkt ook uit hun houding tegenover de Wereldbank en het IMF. ‘In Afrika heeft de Wereldbank nog nauwelijks een rol te vervullen. Ze staat al aan de zijlijn in Nigeria en Angola. Maar ook andere landen met grondstoffenvoorraden die de voorbije jaren leningen uit China hebben binnengehaald, hebben hun betrekkingen met de Wereldbank bevroren.’
‘China is een grote financier bij de Wereldbank. En hoewel het ook een tegenstander is, wil China er toch nog steeds een voet tussen de deur, al was het maar om de invloed van het Westen terug te dringen. China ziet het IMF en de Wereldbank immers als instrumenten van Europa en Wash-ington om de belangen van het Westen te verdedigen. En dat pikt het niet langer.’
Onlangs kondigde het IMF aan dat het 400 ton goudreserves zal verkopen om zijn deficit te verkleinen. ‘Zowel het IMF als de Wereldbank moeten zich bezinnen over hun aanpak. Zeker nu we zien dat er zich een versnippering voordoet van de internationale orde die de Verenigde Staten na de Tweede Wereldoorlog hebben opgebouwd. Nieuwe invloedrijke staten zoals China willen het unilateraal spelen. Zonder de instellingen van Bretton Woods.’
‘De Wereldbank en het IMF hebben al hervormingen doorgevoerd’, zegt Bogdan Vanden Berghe van 11.11.11. ‘De structurele economische aanpassingsprogramma’s uit de jaren 1990 hebben ze moeten opgeven. Uit hun eigen rapporten bleek dat in de landen die ze hadden toegepast, de schuldenlast verdubbeld was en de armoede enorm was toegenomen. Vandaar dat ze hun paradigma veranderd hebben. Nu hanteren ze een programma van armoedebestrijding. Maar opnieuw proberen ze het af te dwingen. Door de komst van de Chinezen hebben ze nu minder impact.’
Ook de traditionele donoren zullen zich grondig moeten bezinnen. ‘De invloed die ze nu kunnen uitoefenen omdat landen van hun hulp afhangen, zal afnemen. De Chinezen hebben in dat opzicht wel een rol te spelen’, zegt Han Verleyen van 11.11.11. ‘Doordat er vandaag meerdere donoren in het spel zijn, wordt de relatie van het ontvangende land met de donor veel zuiverder. In Congo bijvoorbeeld kan België dan ook veel harder op tafel slaan.’
‘Toch zal China wellicht nog niet meteen bereid zijn om te investeren in de politieke processen, zoals België dat bijvoorbeeld deed voor de verkiezingen in Congo. Dat kan een drijfveer zijn voor Congo om de banden met de traditionele donoren alsnog aan te houden. De traditionele donoren zullen zeker een rol blijven spelen, maar die zal fundamenteel veranderen.’
