De Weense burgemeester Michael Häupl over de crisis in Oostenrijk en in zijn sociaal-democratische partij.

Viktor Klima gooide vorige week de handdoek in de ring. Na drie jaar kanselierschap en het bijbehorende voorzitterschap van de sociaal-democratische partij (SPÖ) bedankte hij voor de rol van oppositieleider. Het liefst wil hij terug naar de ondernemerswereld, die hij in een vorig leven verliet als baas van het olieconcern ÖMV. Zijn partij was in de verkiezingen van 3 oktober 1999 met 33 procent van de stemmen de grootste gebleven, maar ze had 5 procentpunt verloren. Uitgekeken op de SPÖ als coalitiepartner, vormde de christen-democratische Volkspartei (ÖVP, 27 procent) begin februari een regering met de Freiheitliche Partei (FPÖ, 27 procent). De internationaal verketterde FPÖ-chef Jörg Haider bood ÖVP-voorzitter Wolfgang Schüssel het kanselierschap aan, diens natte droom. De leiding van de regering ging voor het eerst in dertig jaar niet naar een socialist.

In de week dat de omstreden regering-Schüssel haar eerste confrontatie aanging met het parlement, nam Klima een weekje vakantie in Toscane. Had ie beloofd aan zijn vrouw, een onderwijzeres. Bij zijn terugkeer zag hij het knokken in de politieke arena niet meer zitten.

De socialisten dus op zoek naar een nieuwe voorzitter. De kandidaat die op de Parteitag van april zal worden voorgedragen, is donderdag voorgesteld: Alfred Gusenbauer, 40 jaar en huidig partijmanager. Het voorafgaande selectieberaad was twee dagen eerder begonnen op het gemeentehuis van Wenen, het honk van burgemeester Michael Häupl. Zijn stem weegt zwaar door in de partijtop.

SPÖ en ÖVP staan intern onder druk, het Liberales Forum bezwijkt onder een schuldenberg. Dreigt er in het Oostenrijkse partijlandschap een even grote aardverschuiving als destijds in Italië?

Michael Häupl: Nee. De liberalen haalden de kiesdrempel niet, maar zijn daarom niet voorgoed verdwenen uit het parlement. Vijf partijen – SPÖ, groenen, liberalen, ÖVP en FPÖ – bezetten het politieke spectrum volledig, van links naar rechts. Er kunnen natuurlijk altijd nieuwe partijen ontstaan, zoals begin de jaren negentig is gebeurd, toen het Liberales Forum zich afscheurde van de FPÖ.

Blijft u uitsluiten dat de socialisten ooit met Jörg Haider onderhandelen over een coalitie?

Häupl: Zolang ik iets te vertellen heb in de partij, zal niet worden onderhandeld met de FPÖ. Wij verbreken de schutskring rond Haider niet; ik ken hem vijfentwintig jaar. Hij is een nar, die vanuit zijn thuisbasis Karinthië onverantwoorde zaken uitslaat om in de belangstelling te staan.

Na de volgende verkiezingszege wil hij kanselier worden. Houdt u dat voor mogelijk?

Häupl: Ja, als het buitenland Oostenrijk nog lang op het strafbankje houdt. De sancties van de Europese Unie spelen Haider electoraal in de kaart. Ze wekken contraproductieve emoties op, want de Oostenrijkers voelen zich onterecht aangepakt. Werknemers en werkgevers, de hele maatschappij is mee de dupe van de boycot die gericht is tegen de ÖVP-FPÖ-regering.

‘De straat’ noemt de EU-beslissing om Oostenrijk te isoleren met grote frequentie ‘overdreven’.

Häupl: Sneren zet in dit geval geen zoden aan de dijk. Ik stel vast dat 14 lidstaten van de EU en andere landen de FPÖ beschouwen als een extreem-rechtse partij. Ze aanvaarden niet dat zo’n formatie hier mee aan de macht is. Ik kan in het buitenland alleen gaan uitleggen hoe de vork hier in de steel zit en iedereen aanraden: laat dat isolement zo snel mogelijk ophouden.

U plant een tournee langs Europese hoofdsteden om begrip te vragen voor uw stad.

Häupl: Wenen leeft onder meer van politieke communicatie. Nogal wat zetels van internationale organisaties zijn hier gevestigd. Wenen is de eerste toeristische trekpleister van het land. We schrokken ons een aap toen politici in Brussel reizen naar Oostenrijk als immoreel bestempelden. Sinds onze toetreding tot de EU in 1995 investeerden buitenlandse ondernemingen – Europese en Amerikaanse – 10 miljard shilling in Wenen (30 miljard frank). Moet dat nu allemaal ongedaan worden gemaakt, wegens Haider? Ik en vele anderen bestrijden hem en de regering. Maar intussen is het mijn plicht Wenen te verdedigen, dat nota bene wordt bestuurd door een coalitie van socialisten en christen-democraten. Laat bovendien duidelijk zijn dat we niet in een fascistische staat leven. Anders zou ik niet hier maar in de gevangenis zitten. Ik bestrijd het racisme met alles wat in mijn macht ligt. Zaterdag betogen hier tienduizenden mensen; dagelijks zijn er demonstraties in het teken van Widerstand. Wenen moet een open, internationale stad blijven.

Toch vinden buitenlanders hier moeilijk een sociale woning.

Häupl: We verkiezen een spreidingsbeleid boven gettovorming. Sociale woonblokken bouwen bij de stadsrand bleek in Frankrijk, en elders, een slecht idee.

In 2001 hebben deelstaatverkiezingen plaats in Wenen. Een test voor de socialisten en voor u, de stemmentrekker die de rode burcht moet blijven verdedigen. U overweegt die verkiezingen te vervroegen naar de herfst, lezen we.

Häupl: Fout bericht. Ik kom de coalitieafspraak met de ÖVP-Wenen fair na. Mocht de nationale regering een oorlogje tegen Wenen voeren, bijvoorbeeld via het vertragen van dotatiebetalingen, dan komen er natuurlijk vervroegde verkiezingen.

Hoelang houdt die regering stand?

Häupl: Ik neem aan dat ze een ambtsperiode van vier jaar volmaakt. Diep in mijn hart hoop ik dat ze vanavond aftreedt.

FPÖ en ÖVP zouden hebben afgesproken twee ambtstermijnen na te streven. Wolfgang Schüssel zou na vier jaar plaats maken voor een FPÖ-kanselier.

Häupl: Dat gerucht berust volgens mij op los zand. In elk geval beslist de kiezer over vier jaar. En ik hoop dat die dan correct afrekent met de regeringspartijen.

Kunnen de socialisten tegen die tijd de positie van ‘partij van de kleine man’ heroveren, ten koste van Haiders FPÖ?

Häupl: Vanuit de oppositie moet dat lukken. Onze partij wil de sociale samenhang in de maatschappij bevorderen. We moeten de verloren kiezers weer binnenhalen en oog hebben voor intellectuelen en creatieve krachten. Het verzet tegen de geplande besparingsmaatregelen die de kleine man treffen, staat voorop.

Kanselier Schüssel vindt dat u de jongste weken oorlogstaal uitslaat.

Häupl: Haider bevecht je niet in het vocabularium van koorknapen. En Schüssel, hij hoeft ons geen mores te leren. Hij beloog ons bij de onderhandelingen over een mogelijke coalitie met zijn ÖVP. Hij had allang beslist dat hij met Haider in zee zou gaan, waardoor hij Oostenrijk degradeerde tot paria.

Het steekt nog altijd.

Häupl: Mijn linkerkant heeft altijd gerebelleerd tegen alles wat niet rechtvaardig was, terwijl mijn rechterkant bezig was met beleidsverantwoordelijkheid.

Frans Vuga