Nauwelijks was de kerstversiering opgeborgen of daar had je de krokusvakantie al. Zonder krokussen. Zelfs de natuur heeft moeite om dit tempo te volgen. Vroeger wisten mensen dat Aswoensdag en Pasen vakantieritmes bepalen. Nu is Aswoensdag weg-geseculariseerd. Het schoolvolkje begrijpt niet waarom er krokusvakantie is zonder krokussen.
Aswoensdag. Als kind gruwde ik ervan. Het veel te vette askruis, met een harde dreun op je voorhoofd, een duistere kerk, een lugubere tekst: ‘Gedenk, o mens, dat gij van stof en as zijt en dat gij tot stof en as zult wederkeren.’ Mensen worden niet graag herinnerd aan de eindigheid van hun bestaan.
Stonden de krokussen in bloei toen in februari 1985 Albert Dondeyne, eminent Leuvens denker, overleed? Geen idee. Vorig jaar gaf ik Tilburgse studenten de opdracht zijn ideeën te actualiseren. Welke grote uitdagingen aan Kerk en wereld zou Dondeyne vandaag vermelden? Sommigen slaagden wonderwel in deze opdracht, anderen vonden het moeilijk. Misschien kan het laatste hoofdstuk uit het onlangs verschenen boek Wees niet bang. Het levensverhaal van bisschop Tiny Muskens hen inspiratie bieden. Dit boek illustreert mooi hoe concrete gebeurtenissen en ervaringen het doen en denken van mensen kleuren.
De Bredase bisschop vertelt onder meer over zijn vader, een landbouwer van weinig woorden. Zoon Muskens neemt iets van die stugge, massieve zwijgzaamheid over. Hij beschrijft het zwerven door de weilanden en het machtige gevoel om als kind de kolossale koeien voor zich uit te drijven. En de beesten luisteren nog ook. De passages over de kostschool- en opleidingstijd als seminarist vragen meer verbeeldingskracht. Ik kan er moeilijk bij dat mensen blind gehoorzaamden aan regimes en erg klerikale systemen, waarbij de enige vrouwen in dat verhaal opdraven met eten als het belgerinkel klinkt… De Brabander verlaat het vertrouwde land en reist veel. Hij verblijft zeven jaar in Indonesië, daarna volgt een lange tijd Rome. Ten slotte belandt hij in 1994 in Breda. Sinds 1996 is hij de ‘bisschop van het broodje’. In zijn strijd tegen armoede in Nederland verdedigt hij een oud moraaltheologisch standpunt: het recht op leven staat boven het recht op eigendom. In zijn kindertijd klonk dit zo: ‘God vindt het niet erg dat iemand die in armoede leeft een broodje steelt om het eigen kroost te voeden.’ Gevolg: heisa in de politiek en de media.
Aan het slot presenteert bisschop Muskens zijn agenda voor een derde Vaticaans concilie en schuwt daarbij netelige thema’s niet: aandacht voor de aidsepidemie en haar samenhang met socio-economische factoren, dialoog met andere Kerken, ondanks groeiend fundamentalisme, inzet van vrijwilligers in de Kerk, een andere taal in het spreken over seksualiteit, celibaat niet langer verplicht stellen, et cetera.
En dat alles onder de titel: Wees niet bang. Het zinnetje zou 365 keer in de bijbel voorkomen, een voor elke dag dus. Misschien een tip voor wie een geschenk wil geven aan de rechtgelovige president Bush volgende week: een boekenpakketje, met daarin onder meer een beetje Dondeyne, een vleugje Muskens. Grensverleggend leesvoer voor lange avonden op een Texaanse ranch. Met een grote strik eromheen: ‘Wees niet bang.’
Veerle Draulans
