‘Deze regering wordt nog groener zonder de groenen’, zei SP.A-voorzitter Bruno Tobback bij de start van de federale regering-Di Rupo. Heeft hij gelijk gekregen? We vroegen het aan energiespecialisten Kristof Calvo (Groen) en Willem-Frederik Schiltz (Open VLD).

De federale regering heeft belangrijke stappen gezet, vindt het liberale Kamerlid Willem-Frederik Schiltz, op economisch én op ecologisch vlak. ‘Maar het was de paars-groene regering die in 2003 al een omslag had bereikt met de wet op de kernuitstap. Wij hebben die uitstapkalender concreter gemaakt.’ Di Rupo I heeft volgens Schiltz ook werk gemaakt van de nucleaire veiligheid. ‘En de macht van Electrabel is ingeperkt: denk maar aan de verhoogde belasting op de nucleaire rente (de winst die Electrabel boekt op zijn kerncentrales, nvdr). De liberalen hebben dus bewezen dat blauw ook een stevige ecologische reflex heeft.’

Het is niet allemaal kommer en kwel, beaamt Kristof Calvo van Groen. ‘Ik ben blij dat de concurrentie op de leveranciersmarkt is toegenomen. Maar terwijl leefmilieu en duurzaamheid op de maatschappelijke agenda hoger staan dan ooit, zakken ze op de politieke agenda dieper weg. En dat verwijt ik de federale en de Vlaamse regering. De steunmaatregelen voor isolatie zijn geschrapt, de ecofiscaliteit is uitgebleven, de doorbraak van hernieuwbare energie is er niet gekomen en kerncentrale Tihange 1 blijft tien jaar langer open. Dat is, in het tijdperk na Fukushima, echt een grote teleurstelling. Dit is een regering zonder groenen, en dat voel je. Om echt groene keuzes te maken, heb je de groenen nodig in de cockpit.’

Zonder kernenergie is onze bevoorradingszekerheid op korte termijn niet gegarandeerd, zeggen experts. De verlenging van Tihange I is dus een noodzaak.

Kristof Calvo: Was er sinds 2003, toen de groenen uit de regering verdwenen, ook maar in enigerlei mate van een energiebeleid sprake geweest, dan zouden die drie kernreactoren in 2015 probleemloos gesloten kunnen worden. Die tienjarige levensduurverlenging is geen zaak van bevoorradingszekerheid. Dat is een compromis van de Electrabelpartijen CD&V en MR. Deze regering is nog altijd te lief voor Electrabel.

Willem-Frederik Schiltz: Het einddoel van de uitstapkalender is niet veranderd: tegen 2025 gaan alle reactoren dicht. Tihange I blijft tien jaar langer open dan oorspronkelijk voorzien, maar dat is wél noodzakelijk voor de bevoorrading. We hebben wat tijd gekocht en die moeten we nu gebruiken om een gedegen beleid uit te werken zodat we tegen 2025 voldoende alternatieven hebben voor kernenergie. Meteen na Fukushima alle nucleaire centrales stilleggen, was ook geen optie.

Calvo: Dat is ook niet wat wij willen. Maar als ik het bochtige parcours van de traditionele partijen zie, word ik sceptisch. Terwijl de KWB-militant groepsaankopen en isolatieavonden organiseert, pleit minister Pieter De Crem (CD&V) in de federale regering voor de nucleaire sector. Wie zegt dat er straks niet opnieuw aan die uitstapkalender wordt gemorreld? De N-VA spreekt zelfs van nieuwe kerncentrales. Wat wordt dat als die straks aan de macht komt, samen met de Electrabelpartijen?

Schiltz: Elke wet kan aangepast worden, dat is de essentie van de democratie. Maar als een partij straks de uitstapkalender wil verlengen van 2025 naar 2050, dan zal ik niet mee stemmen. Mijn partij zal de huidige kalender respecteren.

Meer dan de helft van onze elektriciteit wordt opgewekt door kernenergie. Hoe moet dat na 2025 opgevangen worden?

Schiltz: Het alternatief is niet één technologie, maar een mix. Ten eerste moeten we niet bang zijn van import. Alle Europese landen zijn onderling afhankelijk van elkaar. Elektriciteit importeren hoeft trouwens niet duurder te zijn. Hernieuwbare energie is een tweede zaak. Ten derde is ook het sturen van de vraag heel belangrijk. Als de vraag daalt, hoeft het aanbod niet zo groot te zijn. We moeten streven naar een zo efficiënt mogelijk energieverbruik.

Calvo: Dat laatste klopt. Honderd procent hernieuwbare energie moet de ambitie zijn tegen 2050. Tot dan kunnen moderne en flexibele gascentrales dienen als transitietechnologie. Die centrales zijn ook niet goed voor het milieu, maar wel combineerbaar met hernieuwbare energie. Kernenergie niet. Een kerncentrale draait de hele tijd, een moderne gascentrale kan uitgeschakeld worden.

Ik denk dat we na de verkiezingen een grote opportuniteit hebben: vijf jaar zonder nieuwe verkiezingen. Dan moeten we die energietrein in beweging krijgen. En hoe? Met een breed energiepact, afgesloten door overheid, werkgevers en werknemers, consumentenorganisaties en milieubewegingen. Die moeten een pad uitstippelen richting 2050, met tussentijdse doelstellingen voor bijvoorbeeld 2020 en 2030. We moeten aangeven wat we willen doen op het vlak van hernieuwbare energie, van CO2-uitstoot, enzovoorts. Denemarken heeft al zo’n agenda opgesteld.

Schiltz: Dat de overheid de CO2-uitstoot met 80 procent wil reduceren tegen 2050, is een goede doelstelling. Maar het is niet aan de overheid om te bepalen hoeveel procent hernieuwbare energie we tegen 2050 moeten gebruiken. Het einddoel moet zijn: schonere lucht en een betere leefomgeving voor de volgende generaties. Hoe dat bereikt wordt, moet de overheid niet bepalen. Laat dat aan de markt over. De menselijke creativiteit zal wel tot alternatieven leiden. Dat betekent niet dat de overheid niets hoeft te doen: ze moet bijvoorbeeld veel meer investeren in onderzoek en ontwikkeling.

Calvo: Vandaag doet de overheid niets. Ze weet niet eens waar ze wil staan in 2050. Een energiepact zou een heel goede gps zijn. Idealiter wordt zoiets op Europees niveau geregeld. Maar vandaag is er geen uitgewerkt Europees energiebeleid. België en Vlaanderen moeten dus zelf een kader creëren, en dat gebeurt niet. Kijk naar de Vlaamse energiepolitiek. In één jaar is het aantal geïnstalleerde zonnepanelen gezakt van 30.000 naar 8000. En vorig jaar zijn er 25 windmolens bij gekomen. Dat is om te lachen, hè.

Schiltz: (tegen Calvo) Wist u dat de CO2-uitstoot van het productieproces van een zonnepaneel hoger ligt dan wat een zonnepaneel ooit kan besparen door groene energie te produceren?

Calvo: Dat is niet waar, hè. Na twee jaar is een paneel klimaatneutraal.

Om de Europese 2020-doelstellingen te halen, moet het aandeel hernieuwbare energie in de Belgische energiemix minstens 13 procent bedragen. Nu is dat amper 5 procent. Wat moet er gebeuren?

Calvo: Stoppen met zagen en klagen, en in mei voor de juiste mensen stemmen. (lacht)

Schiltz: (glimlacht) Fijn dat u voor mij campagne voert.

Calvo: Het beleid dat Vlaanderen en België nu voeren, getuigt niet van ambitie. In het huidige tempo zal het niet makkelijk zijn om die doelstelling te halen. Daarom hebben we na de verkiezingen echt wel een energiepact nodig. En we moeten een einde maken aan de rechtsonzekerheid. De ene keer wel subsidies voor zonnepanelen, de andere keer niet. Het zou een absolute schande zijn als we die 13 procent niet halen.

Schiltz: Europa vergist zich met al die doelstellingen over hernieuwbare energie. Het is moeilijk om dat land per land te bepalen. Europa zou beter meer inzetten op CO2-uitstoot en milieuvervuiling.

In Duitsland, waar de kernuitstap ook wordt voorbereid, vrezen ze sterke prijsstijgingen. Zullen we die hier ook krijgen?

Calvo: We moeten de mensen niets wijsmaken: energie zal duurder worden. Maar dat zou ook het geval geweest zijn mét kernenergie. De Belgische kerncentrales zijn tot op de draad versleten. Ze zouden dus vervangen hebben moeten worden, en dat zou ook veel geld gekost hebben. Daarom ook leggen wij zo sterk de nadruk op energiebesparing.

Schiltz: Energie zal duurder worden, en dat staat inderdaad los van de kernuitstap. Maar energie is nooit goedkoop geweest. Dat beseffen we onvoldoende. De overheid moet er in de toekomst vooral voor zorgen dat de prijzen transparant zijn, zodat de mensen op zoek kunnen naar de goedkoopste leverancier.

Op 1 april daalt de btw op elektriciteit van 21 naar 6 procent. Een goede zaak?

Calvo: De btw-verlaging is misschien wel een manier om op korte termijn de factuur te drukken, maar het is niet de beste manier. Eenmaal op kruissnelheid zal ze 350 miljoen euro kosten. Het is ook geen sociale maatregel: een btw-verlaging is vooral goed voor grootgebruikers, niet voor kwetsbare gezinnen die weinig verbruiken. De regering heeft ze trouwens in de eerste plaats genomen om de indexering van de lonen uit te stellen. Wij zouden die 350 miljoen voor andere doeleinden gebruiken: isolatie van woningen, vervanging van elektrische verwarming. We hebben een wetsvoorstel om een energienorm in te voeren – naar analogie met de wet van 1996 op het concurrentievermogen. Dat zou, net als het energiepact, een structurele maatregel zijn.

Schiltz: Is het dan niet sociaal om een dubbele belasting af te schaffen? Onze energiefactuur staat al bol van taksen, met daarbovenop nog eens de btw. Die dubbele belasting pakken wij nu aan. Ik vind het heel belangrijk dat we zo zorgen voor een eerlijke en meer transparante manier van belasten. De maatregel kost misschien wat geld, maar dat wordt gecompenseerd door de indexsprong die er een rechtstreeks gevolg van is.

Met steun van de Vlaamse overheid gaat de Leuvense universiteit op zoek naar schaliegas in de Limburgse steenkoollagen. In Amerika zijn ze enthousiast over die nieuwe fossiele energiebron. Geloven jullie erin?

Schiltz: Ik denk niet dat schaliegas de oplossing is voor het energievraagstuk. Het is opnieuw een fossiele brandstof, en die raken ooit op.

Calvo: Ik ben geen voorstander, ook niet van dat onderzoek. Ik vind het bizar dat minister Ingrid Lieten (SP.A) met Vlaamse innovatiemiddelen onderzoek naar schaliegas ondersteunt, terwijl haar partijgenote Kathleen Van Brempt in het Europees Parlement ten strijde trekt tegen die energiebron. Schaliegas is een milieuonvriendelijke energiebron. Het is niet alleen een fossiele brandstof, de ontginning ervan houdt ook grote milieurisico’s in. Denk aan grondwatervervuiling. Een groene innovatieagenda is een zeer brede agenda, maar schaliegas hoort daar niet bij.

Wordt energie een van de verkiezingsthema’s?

Schiltz: De groeiende impact van de energiefactuur op het huishoudbudget houdt de mensen bezig. Maar ik denk niet dat energie nu al hét thema zal zijn.

Calvo: De politiek moet dit gewoon bovenaan op de agenda zetten. En als het geen thema zou zijn tijdens de campagne, dan zorgen wij er wel voor dat het een thema wordt.

Om af te sluiten: moet u, Willem-Frederik, straks niet op Groen stemmen? Uw partner Freya Piryns zal vanaf de laatste plaats op de Vlaamse lijst in Antwerpen alle steun nodig hebben.

Schiltz: (glimlacht) Nee, zo werkt het natuurlijk niet. Freya maakt haar politieke keuzes, ik de mijne. Ik heb trouwens ook meer dan ooit alle stemmen nodig.

Calvo: Ik hoop natuurlijk dat zij herkozen wordt.

DOOR PAUL COBBAERT, FOTO’S TOM VERBRUGGEN

‘De N-VA spreekt zelfs van nieuwe kerncentrales. Wat wordt dat als die straks aan de macht komt, samen met de Electrabelpartijen?’ Kristof Calvo

‘De liberalen hebben bewezen dat blauw ook een stevige ecologische reflex heeft.’ Willem-Frederik Schiltz