Naar de stad verhuizen is kiezen voor de toekomst, stelt de Londense urbanist Leo Hollis. ‘Want de stad biedt de beste antwoorden op de grote economische, sociologische en ecologische uitdagingen van onze tijd.’
‘De stad is al lang geen oord des verderfs meer’, zegt Leo Hollis, stedenbouwkundige en auteur van Cities are good for you. ‘Steden zijn uitgegroeid tot publieke ruimtes waar de menselijke soort het best gedijt, want wij zijn sociale wezens die niet kunnen overleven zonder de anderen. In een stad ontmoet je makkelijk soortgenoten, je vindt er een lief en je kunt er cultuur beleven. Het stadsleven bruist, waardoor ook jouw leven begint te bruisen en je creativiteit geprikkeld wordt.’
Geldt dat ook voor pakweg Charleroi, een stad die ooit een bloeiend industrieel centrum was, maar nu de bedenkelijke reputatie heeft de lelijkste en meest mismeesterde stad van België te zijn? ‘Natuurlijk. Te veel mensen gaan ervan uit dat steden die het moeilijk hebben, moeten worden aangepakt met een allesomvattend masterplan. Maar een stad is net als een levend organisme en moet op de juiste manier verzorgd en vertroeteld worden.’
Doordachte ingrepen
De Colombiaanse hoofdstad Bogotà is volgens Leo Hollis een uitstekend voorbeeld van hoe een verpauperde en door criminaliteit geteisterde stad getransformeerd kan worden tot een plek waar het aangenaam wonen is. ‘Enrique Penalosa was er burgemeester van 1998 tot 2001 en in die korte periode heeft hij met een aantal doordachte ingrepen de stad radicaal veranderd. Hij liet parken aanleggen, koos voor nieuwe fietspaden in plaats van autowegen, bouwde bibliotheken in de krottenwijken, legde spotgoedkoop openbaar vervoer in en introduceerde autoloze zondagen. Vandaag is de ongelijkheid in Bogotà sterk afgenomen, gaat de economie erop vooruit en voelen de inwoners zich veiliger en gelukkiger.’
Hollis voorspelt dat de oude natiestaten zullen verdwijnen en vervangen worden door stadstaten. ‘Die evolutie zit al in onze geesten ingebakken. Als iemand me vraagt waar ik vandaan kom, zeg ik spontaan Londen in plaats van Engeland. Grote steden worden ook grotere economische machten. Denk maar aan het Londense financiële district, dat een belangrijke motor is voor de wereldeconomie. Het begrip ‘stadstaat’ klinkt middeleeuws, maar door de toekomstige digitale mobiele technologie zal die connotatie verdwijnen. Google Glass zal de manier waarop wij ons door de stad bewegen ingrijpend veranderen. Dat zal op middellange termijn voor smart cities zorgen, waarin alle stadsbewoners samen een ‘slim netwerk’ vormen. Alleen hangt over dat rooskleurige digitale plaatje een donkere schaduw waar niemand echt van wakker lijkt te liggen: bedrijven als Google verzamelen ontzettend veel kennis over ons, en zo wordt privacy een luxeproduct.’
Gemengde buurten
Hoe kunnen arme wijken opgewaardeerd worden? Door er lofts voor de rijken te bouwen? Hollis: ‘Dat is een foute aanpak die helaas vrij klassiek is. Het resultaat is een soort van etnische zuivering, met armen die hun biezen pakken en naar andere wijken vluchten. Gemengde buurten creëer je niet door een injectie van rijken, maar door voor scholen, groen en voorzieningen te zorgen.’
‘Er is nu al een sociale mix in onze steden, maar dat wil niet zeggen dat iedereen ook echt samenleeft’, zegt Stefaan Tubex, adviseur stedenbeleid bij de Vlaamse overheid. ‘Misschien is dat ook niet nodig. Belangrijk is dat stedelijke buurten groen, speelruimte en goede voorzieningen hebben waar alle groepen apart of samen gebruik van kunnen maken. Er worden het best verschillende woonvormen gebouwd zodat minder kansrijke inwoners niet naar een andere wijk gejaagd worden.’
Ook Tubex is ervan overtuigd dat de toekomst aan de stad is. ‘Steden kunnen ons helpen zo veel mogelijk groen op het platteland te behouden. Daarom is er nu veel aandacht voor kwaliteitsvolle “verdichte” bouw.’
Wil dat zeggen dat er steeds meer flatgebouwen neergepoot zullen worden? ‘Die discussie woedt nu volop. Appartementsgebouwen zullen dan zo ontworpen zijn dat ze jonge gezinnen voldoende speelruimte bieden. Want we kunnen van de stad alleen maar een geluksmachine maken als er veel aandacht is voor natuur en ontspanning.’
DOOR JAN STEVENS, ILLUSTRATIE BART SCHOOFS
‘Een stad is net als een levend organisme en moet op de juiste manier vertroeteld worden.’
