In Antwerpen zetten ze het nieuwe millennium smachtend en meeslepend in. Dertien zigeunerorkesten en fanfares trekken op oudejaarsnacht langs de Scheldekaaien. Avontuurlijk werk, pure feestmuziek uit Roemenië, Bulgarije, Servië, Rusland en België.
Dat het een nacht wordt met onstuimige zigeunermelodieën, hoeft niet te verwonderen. De zigeuners hebben na eeuwen trekken en zwerven ook in Centraal-Europa en de Balkan hun sporen nagelaten. Zo’n 1500 jaar geleden moeten ze aan hun tocht vanuit Noordwest-India begonnen zijn, een tocht die hen naar alle uithoeken van de wereld zou brengen. Eerst trokken ze naar Afghanistan en Perzië, waar ze zich splitsten. Sommigen zetten hun weg via Armenië verder naar Rusland, terwijl anderen uitweken naar Syrië, Palestina, Egypte en Klein-Azië. En nog verder ging het naar de Balkan en Centraal-Europa.
Elke regio kende hier zijn eigenheid, nog versterkt door de mondelinge traditie. Op het platteland bleef vooral de vocale traditie dominant, instrumenten waren er nauwelijks. Alleen in de steden was er plaats voor professionele musici, zodat hier instrumentale ensembles ontstonden. Ze imiteerden de vocale techniek, en van de weeromstuit ontstond ook in de dorpen belangstelling voor deze meer uitgewerkte stedelijke traditie. En geleidelijk aan begonnen instrumentale groepen de vocale ensembles op dorpsfeesten te begeleiden.
Een kolfje naar de hand van de zigeuners. Ze stonden dan wel buiten de traditionele samenleving, als musici scheerden ze hoge toppen. Van oudsher van bepaalde beroepen uitgesloten, grepen ze muziek aan als een van de alternatieven om aan de kost te komen. Ze ontwikkelden zich tot de vroegste professionele muzikanten: tegen betaling verzorgden ze optredens bij de plaatselijke bevolking. Ook hun aanpak werd professioneel: ze voerden de regionale traditie uit, maar vulden die op vraag van de bevolking aan met heel specifieke verfijningen.
Tussen al deze ensembles ook één Belgisch groep: Shpil! Een klezmerorkest dat accordeonist Maurice le Gaulois eind jaren tachtig oprichtte. Joodse feestmuziek dus die vooral in de 19de en 20ste eeuw een hoge vlucht nam. De klezmorim (muzikanten) ontwikkelden toen een uitgebreid en gevarieerd repertoire waarin zich zowel de religieuze als de wereldlijke kant van het joodse leven weerspiegelde.
Nacht van 31 december/1 januari, tussen 23 u.- 4.30 u.: Jordaenskaai (kaai 24) / E. Van Dyckkaai (hangar 20) & Steenplein OF tussen 0.30 u. – 4.30 u.: Plantinkaai (hangar 18 B & 19A) Verdere info: Dienst Toerisme Antwerpen 03/232.01.03
Johan Van Acker
