Turkijes meest controversiële imam heet Ahmet Muhsin Tuzer en hij heeft een missie: via zijn rockband de wereld tonen dat de islam niet radicaal is. Intussen onderzoekt de Turkse religieuze autoriteit of imams met gillende gitaren niet indruisen tegen de normen en waarden van de islam.
In 2000 veroorzaakte hij al opschudding door zijn orthodox-christelijke echtgenote elke zondag aan de deur van de kerk in Istanbul af te zetten. Terwijl hijzelf actief was als zanger van het gebed in de beroemde Yerebatanmoskee in de toeristenwijk Sultan Ahmet.
Vorig jaar gooide hij opnieuw de knuppel in het hoenderhok met zijn muzikale aspiraties als frontman van de band FiRock. Het YouTubefilmpje van de eerste single Mevlaya Gel, ‘Kom tot God’, trok meer dan 50.000 bezoekers. Nadat ruim duizend mensen een optreden van de rockende imam bezochten in zijn thuisbasis Kas in Antalya, besloot Diyanet, de instantie voor Religieuze Zaken, een onderzoek naar Ahmet Muhsin Tuzer in te stellen. Dat schepte een precedent, ze hadden nog nooit met imams te maken gehad die rockbands oprichtten.
Onder het geïslamiseerde bewind van voormalig premier Recep Tayyip Erdogan, sinds augustus president, is Tuzer een doorn in het religieuze oog. De laatste jaren ondergaat Turkije, waar zo’n 85 procent van de bevolking uit soennitische moslims bestaat, een sluimerende verandering die de ware aard van Erdogan toont. Als burgemeester van Istanbul in de jaren negentig omschreef hij zichzelf al als ‘dienaar van de sharia’. Sinds hij de machtigste man van het land is, laat hij geen gelegenheid voorbijgaan om zijn geloofsovertuiging publiekelijk te poneren. Alcoholdrinkers worden openlijk beledigd, winkeliers mogen na 10 uur ’s avonds geen bier meer verkopen en vrouwen worden aangeraden zich ‘eervol en zedig’ te gedragen. Imam Tuzer (43) verwachtte dan ook een strenge sanctie, maar hij kwam er vanaf met een berisping omdat hij over zijn zaak met de pers had gesproken. De opluchting was van korte duur. Deze zomer is er opnieuw een onderzoek naar zijn rockende activiteiten geopend.
Intussen wordt Tuzers muzikale boodschap gesmaakt: hij treedt deze maand voor de tweede keer op in New York en wordt daarna in Saudi-Arabië verwacht, vertelt hij onder de bomen van zijn tuin in het bergdorp Pinarbasi. Religieuze Zaken mag hem dan in de gaten houden, hij laat zich er niet door ontmoedigen.
Ahmet Muhsin Tuzer:’In Turkije zijn er 117.000 imams actief. Dat is ongeveer één imam per 780 inwoners. Terwijl er per 900 inwoners één dokter is. Om maar te zeggen; we zijn met velen. Religieuze Zaken zou me in de ban kunnen doen, er zijn genoeg anderen. Toch geloof ik niet dat ze zover gaan. Mijn zaak is bekend in de Turkse en internationale pers. Daar zijn ze op z’n zachtst gezegd niet blij mee, ze willen koste wat het kost negatieve media-aandacht voorkomen. Ze kunnen me wel straffen met een boete. Als imam mag ik officieel niet zonder toestemming van mijn oversten met de pers praten. Daar hebben ze een punt. Verder doe ik strikt gezien niets verkeerds. Waarom ze opnieuw een onderzoek zijn gestart, is duidelijk. Ik pas niet in het plaatje van het conservatieve religieuze beleid van Diyanet. De instantie wordt gefinancierd door de overheid en heeft veel macht. De mufti van Antalya vroeg waarom ik me bezighield met ‘slechte’ muziek als hardrock en metal. Dat kon toch niet voor een imam? Ze zijn bang, daar komt het op neer. Als mijn project echt succesvol wordt, vrezen ze dat hun verankerde systeem zal worden aangetast en dat we straks een waaier aan jazz-, blues- en opera-imams kunnen verwachten.’
Waarom begon u vorig jaar met een rockband?
TUZER: Per toeval. In 2013 ontmoette ik een rockproducer in Kas, niet ver hiervandaan. Ik vertelde hem dat ik zware fan van Freddie Mercury was en zowel naar Metallica luisterde als naar soefimuziek. Al snel was de zaak beklonken; de formatie van FiRock, een band die mystieke soefimuziek en acidrock combineert. Alleszins geen doorsneegeluid, dat trok de producer nu net aan. Voor mij was het een kans om eindelijk iets te doen waar ik écht achter stond: via muziek de tolerante kant van de islam naar buiten brengen. Als imam was ik nooit echt gemotiveerd geweest. Mijn grootvader en vader waren ook imam, het was vanzelfsprekend dat ik de familietraditie in ere zou houden, al wilde ik zelf liever een andere richting uit. Toen FiRock werd opgericht, vond ik mijn missie. Nu alles op het scherp van de snede staat door de oorlog met de IS, is mijn boodschap hard nodig. Ik zing in het Turks, Engels en Arabisch. Het zijn onder andere odes aan de religie, soms in klassieke stijl, dan weer in een heavy metal-versie. In oktober treed ik op in New York samen met christenen, atheïsten, soefi’s en moslims. Tolerantie is de rode draad. Op alle gebieden. Ik accepteer ook homoseksualiteit, totaal geen problemen mee. Maar daar kan ik dan weer niet over zingen. Dat zou als imam een stap te ver zijn.
Krijgt u veel bedreigingen?
TUZER: Absoluut. Van over de hele wereld. Ook waarschuwingen dat ik onthoofd zal worden. Vooral na mijn eerste concert in de VS was het erg. Ik was een schande voor de islam. In Turkije kreeg ik onder andere een bericht dat ik onmiddellijk moest stoppen als imam. Zo niet, dan eindigde ik zoals de barman in Izmir die Allah in het Arabisch op zijn arm had getatoeëerd. Hij werd vermoord. Anderzijds ontvang ik ook berichten van atheïsten wereldwijd die zeggen dat ze me steunen. Voor een imam is dat heel bijzonder.
Hoe belangrijk is de rol van de huidige Turkse imams?
TUZER: Die gaat achteruit. Als moslimgeestelijke word je geacht iedereen te accepteren, ongelovig, christen, zwart, blank, het maakt niet uit. De profeet Mohammed discrimineerde niemand. De Turkse imams doen dat wel. Ze zijn bekrompen en vastgeroest. Veel imams doen het louter voor het geld en het makkelijke leven. Op zich nog niet eens zo heel erg, maar oordeel dan niet over anderen op gezag van het geloof. Het huidige niveau van de islam staat sowieso op een laag pitje. In het allereerste vers van de Koran staat letterlijk: ‘Lees! In de naam van uw Heer.’ Wel, moslims lezen niet meer. Ze kennen de diepere betekenis van de islam niet, ze hangen vast aan uitgeholde clichés over wat halal en haram is en beoordelen de wereld vanuit hun ondermaatse kennis.
Intussen neemt de islam een almaar prominentere plaats in Turkije in. Veel mensen steunen dat.
TUZER: Omdat religie zekerheid biedt. Angst is de drijfveer. En het is ook gewoon makkelijk om slaafs te volgen wat je omgeving verwacht. Het individualistisch denken wordt hier niet bepaald aangemoedigd. In plaats daarvan krijgen we hapklare oplossingen voor de grote levensvragen ingelepeld. Nu, het is niet verkeerd dat religie veiligheid biedt. Maar op de imamscholen komen ook jongens op me af die zich vragen stellen over het geloof. Jongens van veertien, vijftien jaar. Alleen durven ze zich niet te uiten. De druk van de familie en de gemeenschap is te groot. De imams moeten met hun leerlingen in discussie gaan. Ze leren nadenken. Maar ook zij blijven steken in clichés.
Toen de profeet Mohammed terugkeerde van een oorlog, vertelde hij over de jihad. Het gevecht waar hij juist vandaan kwam, had te maken met een klein onderdeel van de jihad. Want de grootste jihad bestaat uit de strijd met jezelf, met je ego. Dat zijn veel moslims vandaag de dag vergeten. Jihad staat niet in de eerste plaats voor een gewapende strijd, verre van zelfs. Radicale moslimgroeperingen stellen hun ego totaal niet ter discussie, het wordt daarentegen juist gevoed door te vechten, de IS voorop. In de Koran bestaat een perfecte term voor de IS; belhüm edal, oftewel ‘lager dan beesten’. Dat is precies wat ze zijn. Net daarom wil ik jonge mensen bereiken met mijn muziek. Want nooit eerder had de islam zo’n slechte reputatie als nu. Groeiende polarisatie is het gevolg. De islam heeft nog nooit zo’n zwarte periode gekend. Ik sta volledig achter de strijd van Obama tegen de IS. Militaire middelen zijn een eerste vereiste. De oorzaak aanpakken, is een taak voor ouders en imams. Helaas luisteren radicale jongeren niet of nauwelijks naar de waarschuwingen van de imams.
Misschien ben ik een naïeveling, maar op ons volgende concert in Antalya verwachten we een paar duizend jonge gasten. Zitten daar twijfelaars tussen die we op andere gedachten kunnen brengen, dan is mijn project geslaagd.
DOOR JOANIE DE RIJKE
‘De profeet Mohammed discrimineerde niemand. De Turkse imams doen dat wel. Ze zijn bekrompen en vastgeroest.’
