In heel Europa heeft vandaag alléén Vlaanderen nog geen satelliettelevisie. En de veelbelovende digitale televisie staat nog in haar kinderschoenen.
‘Wat doen Libiërs als ze op de Libische zenders niet dagelijks Kadhafi willen zien? Ze zappen naar Al-Jazeera, Arabic News Network of NBC. Satelliettelevisie is in Libië de poort naar de wereld. In welk land ze ook zijn, overal ter wereld kunnen Libiërs hun eigen Arabische zenders bekijken. Wij Vlamingen kunnen dat niet.’ Aan het woord is Vincent Van Quickenborne op een satelliettelevisiebeurs in het diepe Vlaanderen een paar jaar terug. Een clubje fervente televisiekijkers, de Belgian Satellite Hoppers, lobbyt er al jaren om satelliettelevisie eindelijk ook naar Vlaanderen te loodsen. ‘En dat is zo gek nog niet’, vindt Bill Wijdeveld van SES Astra, Europa’s belangrijkste satellietprovider die ook in Nederland uitzendt. ‘Iémand moest ervoor gaan en bij de overheid gaan aankloppen. Als enige regio in Europa zonder satelliettelevisie blééf Vlaanderen maar achterophinken. Dat zal nu veranderen. Uiterlijk eind maart lanceert TV Vlaanderen, een zusteronderneming van het Nederlandse CanalDigitaal, digitale satelliettelevisie in Vlaanderen.’
Digitale televisie via de satelliet: heeft TV Vlaanderen dan de kip met de gouden eieren ontdekt? ‘We willen ons niet profileren als dé concurrent van de bestaande digitale aanbieders, zoals Telenet en Belgacom TV, omdat we ons op een nichemarkt richten’, zegt algemeen directeur Kurt Pauwels. ‘België is een druk bekabeld land. 97 procent van alle landgenoten heeft een kabelaansluiting in de woonkamer. De enkele procenten die in buitenwijken wonen en die aansluiting niet hebben, vormen ons potentieel publiek. Daarnaast richten we ons tot gezinnen met een tweede verblijf of een caravan, die vooral geïnteresseerd zullen zijn in de mobiliteit van satelliettelevisie. Maar er is ook de hoge beeld- en geluidskwaliteit van digitale satelliettelevisie die bijna onmisbaar zijn op de steeds vaker verkochte plasmaschermen. Toch willen we realistisch blijven: we mikken op 100.000 aansluitingen in de komende drie jaar.’
Diehardtelevisiekijkers hebben net zoals een groep allochtonen die het contact met hun thuisland via de televisie warm willen houden de komst van TV Vlaanderen niet afgewacht. Jaren geleden al hebben ze zich in België of Nederland een schotelantenne aangeschaft en aan hun gevel opgehangen, ‘ook al mocht het niet’. ‘Een kwestie van rechten’, zegt Bill Wijdeveld. ‘Tal van grote, internationale zenders – CNN, Eurosport en heel wat Duitse kanalen – zijn free to air en zitten sowieso in bijna elk zendpakket. Nederlandse kanalen daarentegen, die de rechten betaald hebben om bepaalde programma’s binnen een geografische zone te mogen afspelen, zijn gecodeerd. Maar wie een Nederlandse smartcard heeft – een verplichte toegangskaart om te decoderen – kan ze overal binnen de ‘footprint’ (het bereik) van de satelliet ontvangen. Nederlanders of Belgen die overwinteren in Benidorm, kopen via Nederlandse vrienden een smartcard met een Nederlands adres, zoals dat hoort volgens de overeenkomst.’ Het is niet legaal, maar het gebeurt.
HET SATELLIETTIJDPERK
Het idee van satelliettelevisie in Europa dateert van begin jaren 1980 en ontsproot aan het brein van de toenmalige Luxemburgse premier, Pierre Werner. Die wilde vanuit zijn kleine land dat ingekapseld zit tussen verschillende taalzones een nieuw concept van televisiekijken ontwikkelen. Tegelijk werkten technici aan een satellietsysteem, dat geschikt zou zijn om satelliettelevisie via kleine schotelantennes rechtstreeks in de huiskamer te brengen. In 1988 werd daarop de eerste Astra-satelliet gelanceerd. Voor televisiekijkers overal in Europa zou dat evenement een nieuw tijdperk inluiden.
Sky TV van de Britse mediamagnaat Rupert Murdoch was de eerste Europese omroep die de Astra-satelliet gebruikte. Dan volgden de Duitse openbare en commerciële omroepen. Alle programma’s werden tot dan nog analoog uitgezonden. Het was wachten tot de jaren 1990 voor de digitale revolutie zou doorbreken. De satelliet was daarin de voorloper – de kabel zou pas later de digitale televisie lanceren.
In België liep het net andersom. In ons land, dat bijna helemaal bekabeld is, was er tot voor kort géén plaats voor satelliettelevisie. De digitale televisie werd dan ook door de kabelmaatschappijen – iNDi en Telenet – en door telecomoperator Belgacom gelanceerd. ‘De veralgemeende bekabeling is meteen de reden waarom digitale televisie in België zo laat geïntroduceerd werd’, zegt Eric De Jonghe, voormalig topman van Barco en vandaag gastprofessor aan de RU Gent. ‘Anders dan bijvoorbeeld Frankrijk, waar 70 procent van de bevolking jarenlang tv keek via een dakantenne, was er in België dankzij het comfortabele en vrij goedkope aanbod van de kabel geen nood aan een alternatief. Satelliettelevisie heeft bij de buurlanden de digitale ontwikkeling aangespoord. Het resultaat is dat sommige andere landen vandaag verder staan met digitale televisie dan wij. De kabel heeft voor ons gewerkt als een remmende voorsprong.’
Toch is de evolutie naar digitale televisie vandaag onomkeerbaar geworden. ‘Ze past in een beweging op wereldschaal. Er zijn verschillende elementen. Zo is bijvoorbeeld de prijs voor elektronische opslagcapaciteit tussen 1999 en 2004 gedaald met factor 1000! Als 1 megabyte opslagcapaciteit in 1999 nog 1 euro kostte, betaalde je in 2004 1 euro voor 1 gigabyte. Wat vroeger met een gewone videorecorder niet mogelijk was – televisiebeelden digitaal opslaan en verwerken – kán daardoor vandaag wel.’
‘Bovendien is ook de prijs voor dvd-spelers sterk gedaald, wat de penetratie sterk bevorderd heeft: 55 tot 65 procent in Vlaanderen. Dat betekent dat mensen veeleisend worden: de hoge kwaliteitsnorm waar ze nu al aan gewend zijn, eisen ze binnenkort ook voor het journaal. Ten slotte is er de stijgende vraag naar flexibiliteit. Mensen willen kiezen waar ze wanneer naar kijken. Hét marketingargument bij uitstek trouwens om digitale televisie aan de man te brengen.’
TV Vlaanderen komt dus uit de hemel gevallen op een uitgelezen moment. Belgacom TV en Telenet mogen dan al de bakens verzet hebben, ‘écht ver staan ze nog niet’, aldus nog Eric De Jonghe, die de mogelijkheden van de twee grote spelers dag na dag heeft uitgetest. ‘Belgacom concentreert zich op een inhoudelijk aanbod en heeft zich in een eerste fase op het exclusieve voetbalcontract gestort.’
‘Telenet wil veeleer de leverancier zijn van de flexibiliteit: programma’s van de dag voordien kun je er ophalen en doorspoelen tot het fragment dat je wilde zien. Over een paar maanden zou je ook kunnen timeshiften: lopende programma’s stopzetten om ze vijf minuten later verder te bekijken zonder dat je iets hebt gemist. Het is technisch mogelijk, maar in de praktijk kan het vandaag nog niet.’ TV Vlaanderen, dat zich bewust niet wil meten met zijn twee grote broers, biedt dat alles niet. ‘Het is een minimalistische versie van digitale televisie. Onze troeven zijn een hoge beeldkwaliteit en een ruime kanaalkeuze. We willen transparant blijven. Te veel combinatiemogelijkheden maken zowel het aanbod als de prijs ondoorzichtig en complex.’
Is TV Vlaanderen daarmee de underdog op de markt, zoals haar baas zelf beweert? De marktwaarde van TV Vlaanderen zal in de eerste plaats van haar aanbod afhangen. VRT heeft zijn handtekening al geplaatst. Maar bij VMMa (VTM, KanaalTwee en Jim TV) zijn de onderhandelingen nog verre van afgerond. Er is zelfs nog geen intentieverklaring afgesloten. Ook bij SBS (VT4 en VIJFtv) zitten ze niet bepaald te popelen om nu al in het bad te springen. ‘We wachten af. Het zal van de financiële voorwaarden afhangen’, zegt Steven Allcock van SBS. Bovendien is het voor VT4 niet interessant als ook VTM niet deelneemt.
TV Vlaanderen mag dan al 200 kanalen aanbieden tegen een redelijke prijs (300 euro instapkosten en een maandabonnement van 8,95 euro). Als ze de Vlaamse kijker, behalve een scherp beeld, geen meerwaarde kan bieden, zal het moeilijk zijn om hem te overtuigen.
Digitale televisie staat nog in haar kinderschoenen, besluit Eric De Jonghe. ‘Interactiviteit zou centraal moeten staan. Het is televisie die op een andere manier wordt gebracht. Je kunt ze op een ander dan het gebruikelijke moment van de dag bekijken. Je zou ze ook als een soort van internet kunnen gebruiken en de oudere generatie die de internetboost heeft gemist, alsnog over de streep halen. Maar vooral, en dat verwachten de jongeren, zou de digitale televisie door haar interactiviteit een nieuwe betrokkenheid bij de kijker moeten opwekken. Voor hen kan de droom niet stuk: als zij drukken op een knop op hun razendsnelle computers, flitst binnen een fractie van een seconde een antwoord op het scherm. Helaas, ik heb een demonstratie gezien bij de BBC: I was not impressed.’
Volgens Telenet staat digitale televisie in Vlaanderen helemaal niet in haar kinderschoenen. ‘We zijn een pionier op de markt en staan vaak verder dan onze buurlanden. Interactiviteit is voor ons cruciaal.’ Alleen laten de toepassingen volgens experts vaak veel langer op zich wachten dan gepland.
‘Er is geen reden tot paniek’, vindt Eric De Jonghe. ‘Alle elementen zijn aanwezig voor een gezonde competitie tussen de verschillende marktspelers. Die basis heeft ons vijf jaar geleden een zesde plaats bezorgd op de wereldranglijst van de internetpenetratie. Op een bepaald moment vroeg iedereen zich nochtans af: where the hell is Belgium? Maar twee bedrijven, Telenet en Belgacom, hebben hun tanden gezet in de problematiek van de breedbandaansluiting. De meeste andere landen moesten het doen met een afkooksel van wat France Telecom of BT te bieden had. De commerciële gedrevenheid in België zorgde voor een spectaculair effect.’
Mogen we dat ook nu verwachten? Bij VMMa formuleren ze het als volgt: ‘We geloven niet in de digitale revolutie, maar wel in een evolutie.’ En die evolutie loopt traag, maar goed.
INGRID VAN DAELE
