De verbouwing van het Vlaams Blok tot Vlaams Belang kreeg afgelopen zondag haar beslag in de Antwerpse Hortazaal. De keuze van het pand gebeurde wellicht niet toevallig, want de zaal schijnt ingericht met architecturale restanten van het oude Brusselse Volkshuis van de socialisten.

Twee weken lang heeft extreem-rechts – of rechts-populistisch, zoals de partij zich intussen graag laat benoemen – de politieke agenda beheerst. Ze werd daarbij voorbeeldig geholpen door de media, die de voorbereidende werken breeduit in het licht plaatsten, de geslaagdheid ervan becommentarieerden, en de bouwheren uitgebreid aan het woord lieten.

Het congres in Antwerpen was een mediatieke afsluiter, met op passende momenten wat ‘Eigen volk eerst!’- en ‘België barst!’-kreten, kwestie van de oude achterban niet meteen van zich te vervreemden.

Jarenlang hebben de strategen van de traditionele partijen zich het hoofd gebroken over de vraag hoe ze het Vlaams Blok konden fnuiken. Premier Guy Verhofstadt wilde in een vlaag van hybris zelfs afgerekend worden op de mate waarin hij het Blok zou terugdringen.

Het cordon sanitaire was een van die middelen om het Blok te stoppen. Een instrument dat overigens werd aangereikt door de media, die daarna prompt het afgekondigde cordon doorbraken.

De populaire manier van campagne voeren, de toenemende onnozelheid waarmee politici de kiezers tegemoet traden, het had allemaal te maken met het onvermogen om de opstoten van extreem-rechts te verwerken.

Tot voor kort hanteerde het Blok twee programmapunten: ‘Vlaanderen onafhankelijk’ en ‘Alle Ali Baba’s terug naar hun land van herkomst’. Een simpele boodschap die bij de jongste regionale verkiezingen een klein kwart van de Vlaamse kiezers mobiliseerde.

De veroordeling door het hof van beroep van Gent, bekrachtigd door het hof van cassatie, dwong het racistische Blok tot de mutatie die vorig weekeinde werd voltrokken. Het Vlaams Belang, zoals de partij nu heet, heeft zich daarom een soortement van ideologisch program aangemeten, waarvoor het de mosterd kocht in de Verenigde Staten, onder meer bij het American Enterprise Institute, een neoconservatieve denktank. Want zelfs de meest pragmatische politiek moet door een beetje ideaal worden ondersteund – ook al is dat het wat volksvreemde radicale idealisme van de Amerikaanse neoconservatieven.

Een achttal jaar terug waren het de spin doctors van Bill Clinton, die de Europese progressieve partijen De Derde Weg wezen. Vandaag zijn het de neoconservatieven, die met de ruime verkiezingsoverwinning van George W. Bush de wind in de zeilen hebben en hun ideeëngoed en hun politieke marketingtechnieken exporteren.

Uitgerust met die Amerikaanse marchandise gaat het Vlaams Belang, met de gemeenteraadsverkiezingen van 2006 als hoofddoel, stropen op de rechtse vleugels van VLD en CD&V. Vlaanderen zal nog even moeten wachten op zijn onafhankelijkheid.

Democratie gaat over vertegenwoordiging. De kiezer delegeert zijn beslissingsmacht over de publieke zaak aan de door haar of door hem verkozen vertegenwoordiger.

De traditionele partijen, die sinds de jongste wereldoorlog veelal samen hebben bestuurd, lieten die representatieve rol verwateren. Benoemingen, financieringen allerhande, zelfs de hervormingen van de staat gebeurden afhankelijk van de eigen partijpolitieke belangen. Ideologische zuiverheid werd opgeofferd voor electoraal potentieel en de opiniepeilers leverden de politieke elektrocardiogrammen die aantoonden hoe ver ze daarin konden, mochten gaan.

Maar de kiezer heeft al jaren in de gaten dat hem zaken worden verzwegen, dat hij niet meer behoorlijk wordt vertegenwoordigd. Hij voelt dat de getallen en bedragen, die toch niet na te rekenen zijn, niet kloppen. 618.000 werklozen blijken er in werkelijkheid ruim een miljoen. Het komt hem zo voor dat een miljoen euro meer of minder in de ziekteverzekering geen punt meer is. De financiële putten van PS-minister Rudy Demotte van Sociale Zaken worden met honderden miljoenen tegelijk berekend.

Intussen levert die herverdelingsstaat steeds minder welvaart. En niemand heeft daar schuld aan, want niemand weet nog waar de echte macht huist. Dat gevoelen van onvrede is een uitstekende voedingsbodem voor een rechts-populistische partij als het Vlaams Belang. Daarom is de monterheid waarmee deze regering de werkelijkheid blijft negeren en de eigen gemanipuleerde statistieken blijft aanprijzen zo onthutsend.

Rik Van Cauwelaert

Niemand weet nog waar de echte macht huist.