Geachte heer Eerste Minister, Geachte Minister-President,

Om antwoorden te bieden op de uitdagingen van de huidige crisis, kunnen we terugvallen op wat we opgestoken hebben uit de voorbije economische crisissen. Uit de crisis van de jaren dertig hebben we geleerd dat we een sociale zekerheid nodig hebben, en uit de crisis van de jaren zeventig moeten we onthouden dat we een actieve sociale zekerheid nodig hebben. Toen hebben we namelijk de fout gemaakt mensen in de werkloosheid te parkeren, en de meesten hebben we daar niet meer uitgekregen. Dat zijn belangrijke bouwstenen om na te denken over wat er in de huidige situatie moet gebeuren. Ik zie vier belangrijke punten:

1. Het beschermingsnet moet versterkt worden.

De sociale zekerheid heeft de voorbije jaren aan beschermende capaciteit verloren, met onder meer de welvaarterosie van de uitkeringen. Dat moet weer worden opgebouwd – wat trouwens ook in het interprofessioneel akkoord werd overeengekomen, met de substantiële verhoging van de werkloosheidsuitkeringen. Ook in de VS, Duitsland en Frankrijk gebeurt dat trouwens. Niet alleen die werkloosheidsuitkeringen moeten verhogen, maar ook de kinderbijslagen, ziekte- en invaliditeitsuitkeringen en de pensioenen. De sociale zekerheid zal dan in het rood gaan, maar ze is wel uitgevonden onder meer om de negatieve sociale gevolgen van een economische crisis op te vangen. Die rol moet ze nu dus spelen.

2. We mogen de sociale zekerheid niet gebruiken als parkeerterrein.

We moeten degenen die hun werk verliezen zo snel mogelijk heroriënteren naar sociale en economische activiteiten die in de toekomst nuttig zijn. Dan denk ik vooral aan onderwijs, zorg voor ouderen en de duurzame economie – in een ecologisch vriendelijker productieproces dus, met energiebe- sparende verbouwingen enzovoort. Dat zal nu makkelijker zijn dan in de jaren zeventig omdat de werkloosheid toen voornamelijk moeilijk om te scholen laaggeschoolde arbeiders trof, en omdat er toen geen instrumentarium bestond om werklozen terug naar de arbeidsmarkt te leiden.

3. Ons socialezekerheidssysteem moet en kan efficiënter.

Door de gevolgen van de economische crisis zal de sociale zekerheid ongetwijfeld duur worden, en dan komen daar de kosten van de aankomende vergrijzing nog eens bovenop. We moeten geen werk maken van een grote hervorming van de sociale zekerheid: ik geloof daar niet in, en daar is nu trouwens geen tijd voor. Maar we moeten wel dringend met de kam door ons socialezekerheidssysteem gaan, en kijken waar er vereenvoudigd kan worden, waar het beter kan. Er zijn mogelijkheden zat om ons socialezekerheidssysteem op korte termijn efficiënter te maken.

4. We moeten onze economie heroriënteren.

De huidige omstandigheden moeten we gebruiken om eindelijk te doen wat al lang en dikwijls gezegd wordt, maar nog altijd te weinig in de praktijk gebeurt: onze economie heroriënteren naar een duurzame economie die minder dan vroeger luxegoederen produceert maar meer inzet op de lagere koopkracht van de meerderheid van de wereldbevolking. Je hoort de auto-industrie nu ook zeggen dat ze zal inzetten op duurzame auto’s, en dat moet in alle sectoren gebeuren. Het is trouwens geen goed idee om ons te concentreren op sectoren waarvan we weten dat ze in de toekomst niet de groeisectoren zullen zijn. We moeten echt inzetten op de groeisectoren van morgen.

BEA CANTILLON DIRECTEUR CENTRUM VOOR SOCIAAL BELEID-HERMAN DELEECKGEWOON HOOGLERAAR AAN DE UNIVERSITEIT ANTWERPEN