Margot Livesey en Sara Paretsky schreven met ‘De verborgen wereld’ en ‘Lastig parket’ twee knap in elkaar gezette thrillers.

Geen moord en doodslag, geen spannende achtervolgingsscènes, geen keihard politiewerk, geen bloedstollende taferelen. In psychologische thrillers is het angstaanjagende gegeven: de wurgende werking van het brein.

De verborgen wereld ( The missing world ) van Margot Livesey is daar een mooi voorbeeld van. Het begint met een telefoongesprek tussen twee ruziënde ex-geliefden: de woede ligt verscholen onder hun vlakke zinnen. Een dak dat lekt, het dak van de buurvrouw dat ook niet in orde is; de vrouw die opeens onbegrijpelijke woorden uitspreekt, het geluid van een bons. De man raast in zijn auto door besneeuwd Londen naar haar toe en overrijdt daarbij een dier, de vrouw ligt in haar flat, het gezicht vervormd, de wangen gezwollen, de ogen draaiend in de kassen. De man belt een ambulance, nadat hij haar flat is binnengekomen met sleutels die hij niet behoort te hebben. Vandaaruit ontwikkelt zich het verhaal: over Hazel die – na een onschuldig lijkende aanrijding – het deel van haar geheugen verliest dat de laatste drie jaar bestrijkt, en over Jonathan die nooit heeft kunnen verwerken dat ze hem heeft verlaten. De redenen voor die scheiding worden langzaam maar zeker onthuld. Ook aan Hazel, die weer bij hem intrekt om te herstellen.

In helder taalgebruik worden de karakters fraai uitgewerkt. Levenslijnen vallen samen via een eenvoudige, maar knappe constructie: Hazel moet verzorgd, verpleegd, voorgelezen worden door diverse mensen en er zijn daken die nodig gerepareerd moeten worden. Zo komt onder meer Charlotte in beeld, een gemankeerde actrice met grote dromen, die geen greep heeft op haar leven en iedereen aanklampt voor een illusionaire redding uit haar problemen, en Freddie – tijdelijk dakbedekker van beroep – een zwarte Amerikaan met een complex verleden, die soms aan straatvrees lijdt en beter met zijn hond weet om te gaan dan met zijn vriendin.

Niet alleen deze twee, maar ook andere betrokkenen, zetten hun geheugen naar hun hand. Het selectieve geheugen, de ander gebruiken om de eigen verwachtingen waar te maken, de onmacht van mensen: tot welke plot leidt dat? Niet tot een spectaculaire plot, met de ontmaskering van de boosdoener en de redding van het slachtoffer. Maar hoogstens tot de onthulling van de beangstigende, slinkse manier waarop de een de liefde van de ander wil winnen, daarin niet slaagt, en zich weer terugtrekt in het eigen bekrompen wereldje. Behalve degene met de echt gestoorde persoonlijkheid, die het nooit zal opgeven zijn psychotische dromen waar te maken.

TELEFOONPALEN

‘Ik was uitgeput, ik was misselijk, mijn schouders deden pijn, maar ik kon niet slapen. Ik vond het doodeng om opgesloten te zijn en bloot te staan aan de luimen van de mannen – of vrouwen – in uniform. Ik lag de hele nacht verstijfd op een smal matras, terwijl de gebeden en kreten door de gangen kletterden. Ik ben sterk, en een geoefend straatvechtster, maar de ellende en gekte om me heen dreigden voortdurend uit te groeien tot massahysterie. Zoals telefoonpalen die langs de trein op je afkomen en precies op het moment dat je zeker weet dat ze je gaan raken, weer wegschieten.’

Op bladzijde 302 van Lastig parket ( Hard time), geschreven door Sara Paretsky, worden de scènes zo indringend dat er geen ontkomen meer aan is. Niet dat het eerste deel er niet toe doet, maar iedere auteur werkt toe naar een hoogtepunt en Paretsky heeft dat gevonden in de realistische beschrijving van het harde, weerzinwekkende leven in een Amerikaanse vrouwengevangenis.

Van Paretsky, beroemd geworden door haar thrillers met de vrouwelijke hardboiled detective V.I. Warshawski in de hoofdrol, verscheen in ’94 het achtste boek in de serie, Tunnel Vision. Daarna maakte ze een zijsprong, met twee andere hoofdpersonen, maar in ’99 kwam ze terug met Hard time, nu in vertaling uitgekomen. Alle bekende Warshawski-ingrediënten zijn er weer: de onafhankelijke privé-detective, met als standplaats Chicago, die het opneemt voor de armen en onderdrukten en vecht tegen de rijken en machtigen; geldgebrek, angst, woede; een oude buurman, met wie ze de zorg voor twee honden deelt; corrupte, hooggeplaatste tegenstanders; een paar vechtlustige, sociaal voelende medestanders.

Een jonge immigrante, die overlijdt kort nadat V.I. haar verminkte lichaam bijna overreden heeft, zet haar op het spoor van een misdadig trio: een mediatycoon, de directeur van een groot beveiligingsbedrijf en een politicus. Omdat ze vrijwel onmiddellijk zelf wordt verdacht, is ze gedwongen haar onderzoek tot het bittere einde uit te voeren en daarbij moet ze vechten voor haar leven. Goed geschreven spanning, veel zwart-wit, maar ook een prachtig portret van een geestelijk misbruikt jongetje uit een rijke familie, en een zwaar beschadigde heldin, die in ieder geval een klein deel van het onrecht in de wereld aan de kaak heeft gesteld.

Margot Livesey, De verborgen wereld, 271 blz. Uitgeverij The House of Books.

Sara Paretsky, Lastig parket, 426 blz. Uitgeverij Archipel/De Arbeiderspers.

Ineke van den Bergen