De vervroegde verkiezingen in Israël blijken maar een matte campagne op te leveren. Wel hebben ze de diplomatie voor het Midden-Oosten stilgelegd.
Met nog maar een week te gaan tot de algemene verkiezingen van 28 januari is in Israël weinig feestgedruis te bespeuren. Natuurlijk is er weer een haast oneindig aantal partijen dat aan de macht – en de budgetten – wil, maar veel is daar niet van te merken. De campagne verloopt zo mat dat zelfs de koppen van de grote olifanten – premier Ariel Sharon (Likoed) en zijn tegenstander Amram Mitzna (Arbeiderspartij), om er twee te noemen – er niet in slagen de grote kruispunten volgeplakt te krijgen. Mitzna zelf zou op een strategische campagnevergadering van partijbonzen zijn uitgevallen met: ‘Wat maakt het uit wat wij hier beslissen, als de campagne die het moet uitdragen niet bestaat?’ Een bericht dat door de partij uiteraard is ontkend.
Het is alsof machteloosheid en lethargie zich meester hebben gemaakt van de strijdende gemeenschappen in die regio. In het kamp van Arafat zit men neer bij de gebroken potten. De Palestijnse Autoriteit (PA) kan nog nauwelijks zelf beslissen of ze het licht al dan niet aanknipt, en ze krijgt toch routinematig het verwijt dat ze de aanvallen op Israëli’s – soldaten, kolonisten, burgers – niet belet. Amira Hass schrijft in het dagblad Haaretz dat er in de PA geen leidinggevende figuur meer is die niet ten volle beseft dat die aanvallen – en zeker de zelfmoordbommen – de Palestijnse zaak onherroepelijk schade toebrengen. Maar er is geen enkele figuur meer die nog de morele autoriteit heeft om ze te kunnen verbieden. Arafat incluis.
Dus ontploften eerder deze maand opnieuw twee zelfmoordenaars in Tel Aviv. De meerderheid van hun slachtoffers waren niet eens Israëli’s, maar gastarbeiders. De futiliteit van de oorlog – in Rafah, een kamp aan de Egyptische grens, is het machtige Israëlische leger ingezet om de krotwoningen van werkloze vluchtelingen plat te walsen – is de grens van het obscene al lang voorbij. De ontploffing in Tel Aviv heeft evenwel de campagne van Sharon waarschijnlijk gered, al was er geen beter bewijs denkbaar voor de stelling dat zijn politiek van de ijzeren vuist om ‘zijn mensen’ te beschermen, volledig mislukt is.
DE OPINIEPEILINGEN SCHOMMELEN
Het ging – en het gaat – nochtans slecht met de Likoed-campagne. De partij is aangetast door een rij schandalen, gaande van het te koop stellen van verkiesbare plaatsen op de electorale lijsten, over maffia-inmenging, tot beschuldigingen van financiële malversaties aan het adres van Sharon en zijn twee zonen. Nauwelijks twintig dagen voor de verkiezingsdatum was Likoed volgens een peiling van 40 naar 27 zetels gezakt, en was de Arbeiderspartij naar 24 zetels gestegen.
Sharon is toen frontaal in de tegenaanval gegaan tijdens een tv- en radiotoespraak, die halverwege werd afgesneden, op bevel van de rechter die de verkiezingspropaganda in het oog houdt. Maar dat heeft de Likoed-basis blijkbaar veeleer wakker geschud dan aangetast, want een peiling vorige week plaatste Likoed opnieuw op 30 zetels, en de Arbeiderspartij op 20. Het wachten is op nieuwe schandalen of ontploffende bommen, maar de lang van tevoren voorspelde tendens, dat Likoed deze verkiezingen niet kon verliezen, lijkt nog steeds valabel.
Al het andere is evenwel onvoorspelbaar. Om te beginnen waar al die verloren zetels naartoe gaan. In het rechtse Likoed-blok is binnen de campagne een tweede campagne van start gegaan, die alle ontevreden Sharon-aanhangers aanzet om toch voor Likoed te stemmen en niet voor een uiterst rechtse partij. De droomsituatie van Likoed is, eens de verkiezingen gewonnen, opnieuw een coalitieregering van nationale eenheid te maken met een verzwakte Arbeiderspartij. Daarin zou Likoed duidelijk de leiding in handen hebben, en geen last ondervinden van een Arbeiderspartij in de oppositie. Tegelijk zou men niet moeten toegeven aan de gebruikelijke chantage van de religieuze of uiterst rechtse partijen.
Maar die droom heeft Amram Mitzna al opgeblazen door luid en duidelijk te laten weten dat hij er niet aan denkt opnieuw met Likoed in een coalitie te stappen. Terwijl in beide partijen bediscussieerd werd of hij dat wel meent – of hij het wel kán menen -, bracht dat ook verwarring in de eigen gelederen, waar menigeen gewonnen blijft voor een herhaling van het avontuur met Sharon.
Aan de linkerzijde van de Arbeiderspartij is ook Meretz weer aan het groeien, de partij waar onder meer Yossi Beilin naartoe gestapt is. Koffiedikkijkers van Likoed hopen al op een post-electorale splitsing van de Arbeiderspartij, waarna de rechtervleugel ervan bij Likoed in de coalitie zou komen, en de linkervleugel met Meretz een soort sociaal-democratische partij zou vormen. En waarbij Mitzna, die het nu nog heeft over het voeren van een sterke oppositie als hij het pleit deze keer verliest, de vergeetput in zou gaan.
Omdat nog een andere partij, Shinui, zodanig lijkt te groeien – althans in de opiniepeilingen en voorspellingen, waar ze soms als op één na grootste uit de bus komt, vóór de Arbeiderspartij – dat ze als hond in het kegelspel zou kunnen fungeren, valt er eigenlijk helemáál niets meer met redelijke zekerheid te voorspellen. Shinui is een partij met een vaag, centristisch en niet-religieus programma die stemmen van linkse én rechtse ontevredenen zou kunnen aantrekken, hoewel ze door menigeen met het grootste wantrouwen bekeken wordt.
HAPERENDE DIPLOMATIE
Het enige voorspelbare is dat het Palestijnse probleem niet zal verdwijnen. Een van de ergerlijke kanten aan deze verkiezingen is dat ze al het andere hebben opgeschort of uit de belangstelling weggezogen. De Palestijnen wisten niet hoe braaf en bedaard ze zich moesten houden om toch vooral Mitzna niet in de wielen te rijden. Mitzna belooft immers met de Palestijnen te gaan praten op basis van de Taba-gesprekken, en dat is wat de PA altijd heeft gevraagd. Lukt dat niet, zegt Mitzna, dan zal hij prioritair werk maken van de lange muur die unilateraal Israël van Palestina zal scheiden.
Die muur, daar hebben de Israëli’s wel oren naar, maar ze zouden liever hebben dat Sharon hem bouwt. Die is dat eigenlijk niet van plan, aangezien hij de kolonies en de bezette gebieden wil behouden. Maar de Palestijnen vragen dus niet liever dan opnieuw te kunnen praten, zodat er, als Mitzna zijn woord houdt, weinig reden voor de muur zou overblijven.
Ook de diplomatie voor het Midden-Oosten ligt al twee maanden stil. Het ‘kwartet’ dat pretendeert naar een regeling voor Palestina te zoeken (VN, VS, EU, Rusland), en dat een road map had uitgetekend om de strijdende partijen weer aan tafel te krijgen, wou dat plan bekend maken, wellicht denkend dat het de verkiezingscampagne in een gunstige richting kon stuwen. Maar de VS weigerde dat, omdat het de herverkiezing van Sharon had kunnen hinderen. Dus zweeg de EU ook maar, overtuigd dat het geen rol speelde wat ze zei omdat die road map eigenlijk toch niets nieuws brengt. Althans niets anders dan het zoveelste herkauwen van de Tenet-, Mitchell- en andere plannen die toch van de goede wil van Israël – waarschijnlijk dus van de herkozen Sharon – afhangen om gerealiseerd te worden. Als dank voor de attentie zei Sharon zondag in een interview met Newsweek dat het kwartet niets voorstelt en dat plan niet serieus moet worden genomen.
Ook de economie wacht op de verkiezingsresultaten. Al weet men dat er, met dezelfde recepten, niet veel zal veranderen. Er is eind vorig jaar wel een begroting goedgekeurd, maar men is het erover eens dat de cijfers niet kloppen. De nieuwe regering zal moeten beginnen met tien miljard shekel (2,5 miljard euro) besparingen in te voeren. De economie is in 2002 met 1 procent gekrompen, en met 0,9 procent in 2001. De werkloosheid blijft stijgen en de kloof tussen arm en rijk wordt breder. Maar de mensen zijn banger van de onveiligheid dan van armoede.
In Londen is inmiddels een internationale conferentie gehouden over de nodige hervormingen in de Palestijnse Autoriteit. Mitzna was daar uitgenodigd, Sharon niet. Wellicht daarom dat de Palestijnse delegatie van Israël geen toelating kreeg om naar Londen te gaan. De conferentie ging toch door, met grote tv-schermen. En Mitzna, om zijn standpunt gevraagd, vond niet beter dan te zeggen dat het moeilijk was mensen te verdedigen die niets doen om het terrorisme tegen te houden. De macht is belangrijk. Ze te krijgen, is de kunst.
Sus van Elzen
