“Lady Macbeth”, een must voor echte operaliefhebbers.
In de muziekgeschiedenis van de twintigste eeuw kunnen we twee opera’s als mijlpalen betitelen. Ze zijn verwant in hun motieven: in beide raken de heldinnen verstrikt in doodslag en staat hun eigen ondergang voorgeprogrammeerd. Al zijn ze dan misdadigsters, de componisten van deze opvallende creaties proberen hun schuld aanvaardbaar te maken. Tot op zekere hoogte worden de moordenaressen zelfs sympathiek. De ene opera heet “Lulu” en is van Alban Berg, en de tweede “Lady Macbeth uit het district Mtsensk”, geschreven door Dimitri Sjostakovitsj.
Opvallend raakpunt daarbij is dat ze beide ontstaan zijn in eenzelfde periode: namelijk tussen 1928 en 1935. Het verschil is dat “Lulu” blijvend en met groeiend succes overal in de vrije wereld op de affiche gebleven is, terwijl Sjostakovitsj’ opera jarenlang in een vergeethoek werd geduwd. Ook in zijn eigen geliefd Rusland, want na een laaiende triomf in het begin – 83 uitverkochte opvoeringen in Leningrad en 97 en Moskou – werd het in ’36 door Stalin genadeloos afgevoerd, en in de Pravda van toen gekraakt als “Chaos in plaats van muziek”.
Nu wordt deze wonderlijke “Lady Macbeth” gespeeld in de Munt. Ze is voor de eerste keer in ons land te zien. En omdat het de originele versie betreft – Sjostakovitsj maakte in ’62 om de zaak alsnog te redden een “bravere” versie – ook voor de eerste keer te beluisteren. Alleen al het feit dat de Munt dit zo ontzettend belangrijk werk nog op de rand van deze eeuw heeft geprogrammeerd, is een bijzonder warm applaus waard.
EEN TRAGISCH WERK
Er wordt momenteel veel nagedacht en geschreven over “Lady Macbeth”. Het beste is om naar de bron zelf te gaan: Sjostakovitsj vertelt er in 1932 over in het tijdschrift “Sovjet Kunst”:
“Ik werk al zowat tweeënhalf jaar aan ‘Lady Macbeth’. Het onderwerp ontnam ik aan de gelijknamige vertelling van Nikolaj Leskov. Het is een ongelooflijk indrukwekkende schildering van een van de duisterste tijdperken uit het Rusland van vóór de revolutie. Voor een componist is ‘Lady Macbeth’ een ware schat. De duidelijke aftekening van de karakters, de dramatische conflicten: dat alles heeft mij in vervoering gebracht. Deze opera zie ik als een tragisch werk. Of liever: ik zou ‘Lady Macbeth’ een tragisch-satirische opera willen noemen. Al vermoordt Katerina Lvovna haar schoonvader, haar man en haar rivale Sonjetka, toch sympathiseer ik met haar. Enkel aan het (burgerlijke en schijnheilige) milieu dat haar tot die wanhoopsdaden drijft, heb ik een macaber en satirisch karakter willen geven, zodat je het gaat haten en verafschuwen. Wat het muzikale materiaal van ‘Lady Macbeth’ betreft: ik ben er diep van overtuigd dat een opera gezongen moet kunnen worden. En àlle zangpartijen in ‘Lady Macbeth’ zijn zingbaar, cantabel. Het orkest klinkt in enkele pathetische momenten heel dreigend…”
Tot zover Sjostakovitsj. Zijn idee is in de uitvoering van de Munt briljant uitgewerkt. Het is met andere woorden een schitterende opvoering. Bovenal staat de prachtige muziek, soms schrijnend explosief, met elektrische schokken in het orkest, dan weer onvoorstelbaar teder. De Mahler– en Moessorgski-minnende Sjostakovitsj, gerijpt door filmmuziek, schildert met klankkleuren en verrijkt de emoties. Dan is er de regie van Stein Winge, niet altijd tekstgetrouw, maar wel heel suggestief en nergens opdringerig noch storend.
De rolbezetting beantwoordt aan de karakters. Grote uitschieter is Anatoli Kotscherga als schoonvader Boris. Ook Nadine Secunde als Katerina komt ontroerend over en Christopher Ventris overtuigend als Sergej. De koren zijn subliem, het orkest beter dan ooit. De grote inspirator achter dit alles is – nog eens – dirigent Antonio Pappano. Als u op operagebied een ware ontdekking wilt doen en iets onvergetelijks meemaken: deze “Lady Macbeth” is een must.
“Lady Macbeth”, Sjostakovitsj. Nog op 10, 12, 16 en 19 februari om 20 uur, en op 21 februari om 15 uur. Tel. 02/229.12.11.
Fons de Haas
