Ook de Kroatische generaal Ante Gotovina is nu door het Joegoslavië-tribunaal in Den Haag in staat van beschuldiging gesteld. Daarmee komt de Amerikaanse betrokkenheid bij de Kroatisch-Servische oorlog in Kroatië boven water.
Op een afgelegen militaire basis bij de Adriatische kust in Kroatië steeg in juli 1995 een onbemand vliegtuig op van de Amerikaanse inlichtingendienst CIA. Richting vijandelijk luchtruim. De Serviërs in het Kroatische Krajina hadden vier jaar eerder, gedurende de Joegoslavische afscheidingsoorlog (1991 – 1995), hun onafhankelijkheid uitgeroepen. En Kroatië bereidde nu een offensief voor om het rebellengebied te veroveren.
Amerikanen in militair uniform stuurden van een afstand het GNAT-750-vliegtuig. Video-apparatuur aan boord moest de posities van de Servische troepen en hun zware wapens in kaart brengen. De beelden werden binnengehaald op de basis, geanalyseerd en vervolgens verstuurd naar het Pentagon, het Amerikaanse ministerie van Defensie. Volgens kopstukken van de Kroatische inlichtingendienst gingen er ook kopieën naar het hoofdkwartier van de Kroatische bevelhebber van ‘Operatie Storm’.
De spionagevluchten gingen door tot lang nadat de Kroatische strijdkrachten de Servische rebellen over de grens hadden gedrongen. De informatie die ze aandroegen, bleek vitaal voor het welslagen van de Operatie Storm. In een gevorderde fase van het offensief, dat 72 uur duurde, toonden de beelden de plaatsen waar de Serviërs troepen samentrokken voor een tegenoffensief. De Kroatische bevelhebber van de operatie, generaal Ante Gotovina, verzamelde zijn troepen op de plaats waar de Serviërs de doorbraak wilden forceren en sloeg zo de tegenstoot af.
De succesvolle CIA-operatie dreigt nu het belangrijkste bewijsstuk te worden in een geding over oorlogsmisdaden voor het Joegoslavië-tribunaal in Den Haag. Vorige maand kondigden openbare aanklagers de beschuldiging aan van generaal Gotovina. Ze leggen hem wreedheden ten laste, begaan gedurende en na Operatie Storm. Onder meer de moord op 150 Serviërs uit Krajina, de gewelddadige verdrijving van 200.000 anderen en het platbranden van duizenden huizen. Gotovina (45), die ooit diende in het Franse Vreemdelingenlegioen, ontkent alle betrokkenheid bij de wreedheden, waarvan de meeste gepleegd werden in de drie maanden na afloop van Operatie Storm. Tot nu weigerde hij zich over te geven aan het tribunaal, omdat hij geen jaren in de cel wil wachten op zijn proces. Gotovina’s advocaat, Luka Misetic uit Chicago, voert aan dat de informatie van de Amerikaanse inlichtingendiensten een doorslaggevende rol zal spelen in de rechtszaak. ‘Gotovina behoorde tot de commandoketen, maar er was die batterij ogen en oren die de operatie volgde’, zegt Misetic. ‘Niemand van de CIA stelde een probleem vast in de trant van oorlogsmisdaden of misdaden tegen de menselijkheid… De informatie die de Verenigde Staten bezitten, is relevant om de onschuld van generaal Gotovina aan te tonen.’
WASHINGTON ON LINE
Onderzoek van het Amerikaanse weekblad Newsweek wees uit dat de samenwerking tussen de Amerikaanse en Kroatische inlichtingendiensten veel verder ging dan Washington ooit heeft toegegeven. Volgens Miro Tudjman, zoon van wijlen president Franjo Tudjman (1990-1999) en hoofd van de geheime dienst in het midden van de jaren negentig, leverden de VS decoderingsuitrusting aan alle Kroatische legerbrigades. De CIA spendeerde ook zeker 10 miljoen dollar aan Kroatische apparatuur om telefoongesprekken in Bosnië en Servië af te luisteren, legt Tudjman uit. ‘Al de elektronisch in Kroatië verzamelde informatie ging on line en in real time naar het National Security Agency in Washington. De facto bestond er een partnerschap tussen de VS en Kroatië.’
Amerikaanse ambtenaren die vertrouwd zijn met de gang van zaken bevestigen dat de CIA gedurende en na Operatie Storm elektronisch gestuurde vliegtuigen ( drones) inzette vanaf een basis bij Zadar, aan de Adriatische kust. Ze geven ook toe dat ‘beperkt informatie is uitgewisseld met Kroatië.’ Twee voormalige hoge regeringsambtenaren ontkennen echter dat het Witte Huis de informatie-uitwisseling ooit heeft goedgekeurd. En al weigeren Amerikaanse officials te praten over coderingsuitrusting, toch erkennen ze dat er een samenwerkingsverband inzake informatiegaring bestond met Kroatië en andere landen in de regio.
Volgens hen deden Amerikaanse speurneuzen niets wat kon bijdragen tot oorlogsmisdaden. ‘De Verenigde Staten wisten dat er een militaire operatie werd voorbereid’, zegt Pierre-Richard Prosper, de Amerikaanse ambassadeur die over oorlogsmisdaden gaat. ‘Maar we wisten niet van criminele plannen.’ Volgens een leidende medewerker van de regering-Clinton had het Witte Huis weet van ‘de gebruikelijke, verspreide berichten over individuele incidenten, maar beschikte het niet over bewijzen dat Kroaten zich te buiten gingen aan het terroriseren van de Servische bevolking.’
TRIBUNAAL ONDER VUUR
De beschuldigingen tegen Gotovina zouden moeilijk hard te maken zijn. Hoofdaanklaagster van het Joegoslavië-tribunaal, Carla Del Ponte, acht de generaal persoonlijk én als commandant verantwoordelijk voor wreedheden tijdens en na Operatie Storm – hij was opperbevelhebber van alle Kroatische strijdkrachten tot 15 november 1995. De aanklacht stelt dat het ‘cummulatieve effect’ van acties van het Kroatische leger ‘leidde tot verdrijving’ van Serviërs. Maar vele getuigen van de evenementen in Krajina twijfelen aan die bewering. ‘De bevolking sloeg op de vlucht voor het Kroatische leger verscheen’, zegt Peter Galbraith, de Amerikaanse ambassadeur in Kroatië in 1995. ‘Je kunt geen mensen verjagen die al weg zijn.’
Sceptici vragen zich af of Gotovina een rol speelde bij de executie van Servische burgers. ‘Ik vind geen feit of document dat zou aantonen dat hij het bevel gaf wreedheden te begaan’, getuigt Ivan-Zvonomir Cicak, een Kroatische voorvechter van mensenrechten. Sonja Biserko van de mensenrechtenbeweging in Servië interviewde honderden vluchtelingen uit Krajina. Zij beschuldigt paramilitairen, politie en gewone burgers van de moorden.
Gotovina is aan de beurt omdat het tribunaal onder druk staat om niet-Serviërs te vervolgen, vermoeden veel Kroaten. De voormalige Joegoslavische president Slobodan Milosevic, die in de cel zijn proces in Den Haag afwacht, noemde het tribunaal al herhaaldelijk partijdig – anti-Servisch dus. Hij vecht de legitimiteit van het VN-tribunaal aan. Milosevic vindt het een politieke instelling die selectief tewerk gaat en ‘niet bij machte is om rechtvaardig te handelen.’
Het bureau van de aanklager bestrijdt heftig de kritiek dat het probeert etnisch evenwicht te brengen in de rist beschuldigingen. Hoofdaanklaagster Carla Del Ponte wil het niet hebben over specifieke gevallen. Maar ze twijfelt er niet aan dat ze haar zaak hard kan maken. ‘Aangezien de bewijslast bij ons ligt, is het redelijk om aan te nemen dat we het kunnen’, laat ze via een woordvoerder weten.
De zaak-Gotovina verhit de gemoederen in Kroatië. Op borden langs de Adriatische kust valt te lezen ‘Gotovina is een held, geen moordenaar’. De huidige regering – die in tegenstelling tot het regime-Tudjman actief meewerkt met Den Haag – nam het VN-gerechtshof op de korrel in verband met de aanklacht tegen Gotovina. En de voormalige chefs van de inlichtingendienst besloten uit de biecht te praten, over hun banden met de VS. Ze staan garant voor de onschuld van Gotovina. ‘Ik zei altijd dat de enigen in Kroatië die alles weten, de Amerikanen zijn’, zegt Markica Rebic, voormalig hoofd van de militaire inlichtingendienst.
Als Gotovina terechtstaat wordt sommige Amerikanen misschien gevraagd te getuigen over de rol die hun land heeft gespeeld in het moorddadige conflict.
Copyright Knack/Newsweek. Bewerking: Frans Vuga
