Spirit schraapt alle moed bij elkaar om zich weer op gang te trekken. Met een nieuwe voorzitster, een herboren Bert Anciaux en de hulp van grote broer SP.A.
‘Kent u die van die partij waar de voorzitter unaniem verkozen werd? Hij was het enige lid!’ Het zou een mop van Nigel Williams kunnen zijn. Uitgerekend die stand-up comedian moet de aanwezigen volgende zaterdag in Ninove vermaken tijdens de ledenvergadering van Spirit. De voortrekkers van de kleinste Volksunie-erfgenaam zijn dan ook stuk voor stuk meesters in zelfkastijding.
Al blijkt er beterschap in hun masochisme te komen: ze hebben er wijselijk voor gekozen één kandidaat-voorzitter naar voren te schuiven omdat een nieuwe broedertwist wat al te belachelijk zou ogen. Dus is de enige kandidaat huidig voorzitster ad interim Els Van Weert. Hoewel het Anciaux-getrouwe kamerlid die functie al maandenlang samen met Geert Lambert uitoefent, is het vooral Van Weert die van zich laat spreken. ‘Als parlementslid kom ik vaker in de media en kan ik meer tijd vrijmaken om met de partij bezig te zijn’, zegt ze. ‘Geert moet als advocaat zijn brood kunnen verdienen.’ Dat is ook de officiële reden waarom Lambert past voor de hoogste functie in de partij, al wil hij wél weer ondervoorzitter worden.
Niets lijkt dus nog te kunnen verhinderen dat de 34-jarige Els Van Weert officieel Spirits tweede voorzitster wordt. En dat terwijl er in de eerste helft van dit jaar hardnekkige geruchten circuleerden dat ze op het punt stond naar Agalev over te stappen. ‘Wordt dat nu nóg gezegd?’ vraagt Van Weert. ‘Dat slaat nergens op. Ik heb met Agalev gepraat zoals met de SP.A: in naam van Spirit. Ik heb naar de beste optie voor de hele partij gezocht, niet voor mezelf. Ik ga echt nergens heen.’ Dat zou ook een beetje moeilijk liggen. Door Van Weert na het ontslag van Annemie Van de Casteele waarnemend voorzitster te maken, heeft de partij haar met handen en voeten aan zich gebonden. ‘De partijtop, en dan vooral Bert Anciaux, voelde dat ze twijfelde’, zegt een oud-partijgenoot. ‘Ze hebben een beroep gedaan op haar loyaliteit, want ze wisten dat ze als voorzitster nooit zou opstappen. Daarmee zou ze Spirit een te grote klap toebrengen.’
Annemie Van de Casteele is er destijds nochtans in geslaagd om zonder al te veel ophef afstand te doen van het voorzitterschap. Die beslissing zat er al lang aan te komen en ging begin juli een beetje verloren in het tumult rond het aftreden van Anciaux en het vertrek van Sven Gatz en Bart Staes. Van de Casteele is officieel nog altijd lid van Spirit en heeft uiteindelijk zelfs voor het kartel met SP.A gestemd. Alleen is ze niet van plan om volgend jaar op een kartellijst te gaan staan. Wat de facto zou betekenen dat ze stopt met politiek.
Ondertussen doet ze nog trouw haar werk in de Kamer. Van Weert: ‘Annemie en ikzelf zijn de enige Spirit-kamerleden. We moeten nu dus thema’s volgen die onder meer Ferdy Willems (nu Agalev) of Fons Borginon (nu VLD) vroeger voor hun rekening namen. We proberen alle grote dossiers te volgen, maar makkelijk is het niet.’ Van Weert rent van hot naar her om haar taken in de partij, in de Kamer, in de gemeenteraad van Nijlen én in haar gezin te kunnen beredderen. Veel keuze heeft ze niet, ze is de voorzitster van de laatste kans.
BERT IS TERUG
De voorzittersverkiezing zal dus niet meteen voor verrassingen zorgen. Meer nog: het is niet eens de inzet van de ledenvergadering. Veel belangrijker is de beslissing over het kartel met SP.A. Hoewel nu al maanden duidelijk is dat er zo’n kartel komt, is de officiële versie nog steeds: ‘de leden hebben het laatste woord’. Vraag is natuurlijk of dat laatste woord enig gewicht zal hebben mocht een meerderheid tegen het kartel stemmen. Niet dat het daarnaar uitziet: de tegenstanders, en met hen meestal hun ‘militerende achterban’, zijn het jongste jaar één voor één naar andere partijen uitgeweken.
In Ninove moet zaterdag een soort beginselverklaring over het kartel van SP.A en Spirit worden goedgekeurd. Die werd de afgelopen maanden voorbereid in drie werkgroepen die zich respectievelijk bezighielden met personeel en financiën, campagne en communicatie, en met de inhoud. Zij brachten verslag uit aan de ’top- onderhandelaars’ van beide partijen: Els Van Weert, Geert Lambert, Herman Lauwers en Paul Van Grembergen en supermilitant Bert Anciaux voor Spirit; Patrick Janssens, Steve Stevaert, Johan Vande Lanotte, Frank Vandenbroucke en Norbert De Batselier voor SP.A.
De leden krijgen dan ook een tekst in handen met inhoudelijke lijnen én informatie over de structuur van het kartel. Zo trouwen de partijen met scheiding van goederen, maar maken ze uiteraard afspraken over de financiering van de verkiezingscampagne. De heersende boutade dat het berooide Spirit een rijke partner aan de haak heeft geslagen, klopt overigens niet: Spirit haalt 1,125 miljoen euro uit de boedelscheiding van de Volksunie en SP.A is de financiële kater van de Agusta-affaire nog altijd niet helemaal te boven.
Natuurlijk moet de beginseltekst duidelijke aanzetten geven over de komende verkiezingen, want daar gaat het partnerschap uiteindelijk over. Ook daar zit een financieel addertje: omdat SP.A en Spirit een gemeenschappelijke lijst vormen, zullen ze maar het wettelijk toegelaten verkiezingsbudget van één partij mogen spenderen. Nog moeilijker is de discussie over de lijstvorming die heel wat mensen van beide kampen behoorlijk zenuwachtig maakt. Zeker sinds Vlaams minister Paul Van Grembergen (Spirit) onlangs de tweede plaats op de Oost-Vlaamse kamerlijst opeiste. ‘We spreken geen algemene verdeelsleutel voor alle provincies af’, aldus Van Weert. ‘Maar Spirit zal op elke lijst wel zichtbaar aanwezig zijn en we gaan ervan uit dat we in elke provincie zeker één verkozene zullen hebben.’
Als we de top van de SP.A en Spirit mogen geloven, zijn al die dingen maar bijzaak. Inhoud, dáár gaat het om. En die wordt gedistilleerd uit het socialistische Groot Onderhoud en de beginselverklaring van Spirit. Zo benadrukt de SP.A gelijke kansen voor iedereen en de uitbouw van gemeenschapsvoorzieningen, terwijl Spirit de nadruk legt op cultuurparticipatie, ruimte voor jongeren, directe democratie, pluralisme en een beter bestuur. Dat neemt niet weg dat de twee partners er nog een eigen politieke agenda op na zullen houden. Dat is ook onvermijdelijk. De aanslepende Nepal-crisis maakt pijnlijk duidelijk dat SP.A en Spirit op sommige punten niet op dezelfde golflengte zitten. Van Weert: ‘Wij dachten dat een wapenlevering voor de socialisten veel zwaarder zou wegen, maar ze willen de discussie niet op de spits drijven. Wij hebben totnogtoe niet over Nepal gezwegen en we zullen dat ook in de toekomst niet doen.’
Zaterdag wordt de aftrap gegeven voor le nouveau Spirit, het kartel én de grote comeback van Bert Anciaux, die zich op het congres met een toespraak zal opwarmen voor het grootscheepse mediaoffensief dat half november bij de publicatie van zijn nieuwe boekje wordt ingezet. De vraag is wie er in Ninove nóg zal zijn. In totaal zou de partij ongeveer 3800 leden tellen – ter vergelijking: de N-VA van Geert Bourgeois heeft de kaap van 10.000 gerond. Een deel van die 3800 mensen hebben zich waarschijnlijk alleen een lidkaart aangeschaft uit sympathie voor deze of gene, een beetje zoals we ons allemaal wel eens laten overhalen om een steunkaart van het brandweerkorps te kopen.
Belangrijker is hoeveel plaatselijke mandatarissen, militanten en voormalige VU&ID-afdelingen de Spiritkant hebben gekozen. Lambert en Van Weert proberen daar al enige tijd een inventaris van op te maken. Makkelijk is dat niet, want velen hebben nog steeds geen keuze gemaakt. Van Weert: ‘Sommigen plooien zich op gemeentelijk niveau terug en gaan verder met nieuwe of bestaande plaatselijke lijsten. In mijn eigen gemeente zitten Spirit en de N-VA bijvoorbeeld als één groep in het schepencollege, al is dat eerder uitzonderlijk.’ Het komt veel vaker voor dat voormalige VU&ID-gemeenteraadsleden opgaan in plaatselijke partijen met namen als ‘Nieuw’ of ‘Gemeentebelangen’.
De koppen bij Spirit zijn intussen bijna geteld en een campagne met een beeld van vier heren in maatpak die hun ‘open geest’ in een emmer verstoppen, zou de partij meer bekendheid moeten geven. Zelfs de N-VA-militanten die een tijdlang het forum op de Spirit-site verziekten, zijn voorlopig onschadelijk gemaakt. Nu moet Spirit zich alleen nog op gang trekken. Met grote broer SP.A, een relatief onervaren voorzitster, het omstreden boegbeeld Bert Anciaux en een handvol parlementsleden. Getuigt het dan van moed of van naïviteit als zo’n partij wel in een kartel wil stappen, maar finaal toch weigert in een groter geheel op te gaan? Voor Van Grembergen is het vooral consequentie. Het ‘heertje uit het Meetjesland’ houdt willens nillens aan de eigenheid van Spirit vast: ‘Ik ben een democratisch nationalist en op mij zal er nooit een rode tint afstralen.’ Ver zal Nigel Williams alvast niet moeten zoeken om zijn act vol te krijgen.
Patrick Martens Ann Peuteman
