Lamentaties van Nicolò Jommelli.
De Franse schrijver Denis Diderot (1713-1784) welbekend auteur van de prompt op de index geplaatste roman ?La Réligieuse? (1760) vertelt in zijn boek ?Le neveu de Rameau? (1765) het volgende voorval : hij was op straat toevallig die neef van Rameau tegengekomen en ze besloten samen een wandeling te maken. Opeens begon de neef vreemd te doen : hij maakte theatrale gebaren en zong tot verbazing van de voorbijgangers een fragment uit de eerste van de Lamentazioni van Nicolò Jommelli : ?De pakkendste passages eruit?, verhaalt Diderot, ?en hij vertolkte ze met zoveel gevoel, dat alle toehoorders tranen in de ogen kregen?.
De lamentaties waarvan hier sprake zijn uiteraard de befaamde klaagzangen van de profeet Jeremias over de verwoesting van Jerusalem. Vóór iedere strofe wordt alfabetisch een letter van het Hebreeuwse alfabet gezongen : Aleph, Beth, Gimel, Daleth, enzovoort ; een soort acrostichon derhalve en geheugensteuntje tegelijk. Elk lied eindigt met de oproep ?Jerusalem, bekeer u tot de Heer uw God?. De inhoud van de zangen is één jeremiade vol verdriet, ellende, pijn en opstandigheid. De teksten lenen zich uitstekend tot dramatische expressie.
Dat voelde de Italiaanse componist Jommelli (1714-1774) ook, en als (vooral) opera-componist had hij er geen moeite mee om al zijn geniale trucs van muzikale emoties op de verzen toe te passen. Het resultaat mag je adembenemend noemen. Zijn drie Lamentazioni per il Mercoledì Santo waren in heel Europa geliefd. Nu is Jommelli een haast vergeten componist, maar Händel-leerling en muziekrecensent Charles Burney noemde hem naast Baldassare Galuppi de grootste toondichter van zijn tijd.
Dat Diderot het begin ( Incipit) van de eerste lamentatie aanhaalt als tranen-opwekker is treffend juist. Zo zijn er nog, zoals het intreurige Beth. Andere fragmenten tonen verontwaardiging ( Viae Sion), zijn belerend ( Facti sunt, Heth en Peccatum peccavit) of beschouwend ( Et egressus est en Omnis populus). Maar altijd wordt er ergens gehuild. Sommige Hebreeuwse letters zijn een muzikaal verhaal op zich.
Het cd-label Veritas van Virgin Classics, altijd op zoek naar vergeten juwelen uit het verleden, heeft onlangs die Jommelli-lamentaties uitgebracht in een ronduit schitterende vertolking door Il Seminario Musicale onder leiding van Christophe Rousset en met als solisten de sopraan Véronique Gens (lamentatie 1) en de contralto Gérard Lesne (lamentatie 3). Samen zingen doen ze in lamentatie 2. Beiden brengen ze met hun warme stemmen de soms moeilijke muziek niet alleen technisch perfect, maar ook uitgesproken muzikaal, doorleefd, innig en ontroerend. Ze huilen. Zo mooi heeft Rameaus neef het beslist niet gekund.
Fons de Haas
?Jommelli : Lamentazioni?, Virgin Veritas, 5 45202 2.
Gérard Lesne : uitgesproken muzikaal.
