Het parlement moet de consument en niet Electrabel verdedigen.
In 1995 haalde Electrabel de banden aan met de publieke producent SPE. Electrabel produceert sindsdien 90 procent van de Belgische elektriciteit, SPE 6 procent. De overige vier procent wekken de bedrijven zelf op.
Sinds 1995 is ook het koppelnet (de groothandel) in het bezit van Electrabel-SPE. Tot dan stond Gecoli cv in voor bouw en onderhoud van het netwerk. Het Centrum voor Productie en Transport van Elektriciteit (CPTE) stuurde de elektrische stromen op dat netwerk. Sinds 1995 doet CPTE alles, zegt Aviel Verbruggen. “CPTE is niet alleen netbeheerder maar ook eigenaar en exploitant van het transportnet en eigenaar van alle centrales die na 1995 worden gebouwd.”
Volgens de Europese richtlijn moet België een netbeheerder aanstellen. Professor Verbruggen vindt CPTE een geschikte kandidaat. Maar dan wel het CPTE van voor 1995: een onafhankelijke cel van experts. “CPTE moet worden losgeweekt omdat de netbeheerder een scheidsrechter is tussen eerst de stroomverkopers onderling en dan de stroomverkopers en de klanten. Als die beheerder het net bezit en banden heeft met de grootste producent, bepaalt dat zijn gedrag tegenover kleine producenten of nieuwkomers.”
Verbruggen ziet nog een andere taak voor de politiek weggelegd. Omdat het Controlecomité voor Gas en Elektriciteit niet naar behoren functioneert, stelt hij voor dat het parlement een andere toezichter ( regulator in het Engels) aanstelt. Die zou namens de overheid op de sector toekijken en jaarlijks rapporteren aan het parlement, dat hem ook aanstelt en ontslaat. “In het controlecomité zetelen vakbonden en werkgevers. Het vertegenwoordigt de sector en een voorbeeld van een gevangen regulator. Het dekte de monopolievorming van de jaren negentig volledig toe en legde zo een hypotheek op het vrijmaken van de Belgische markt.”
Het wetsontwerp vindt Verbruggen een gemiste kans. Er komt geen onafhankelijke toezichthouder die waakt over de prijzen, de investeringen en de besteding van de middelen. Het controlecomité blijft bestaan. De technische dossiers worden doorgeschoven naar een directiecomité van experts. Maar die experts worden opnieuw gecontroleerd door een doorslag van het controlecomité en dus door de sector en niet door de politieke overheid.
Hoe dan ook zou een onafhankelijk toezichthouder niet alles oplossen. Die kan alleen functioneren als productie, transport en distributie feitelijk en juridisch gescheiden zijn. In België deed Electrabel de jongste jaren het tegendeel. Maar als het parlement wil, heeft het het laatste woord.
Peter Renard
