Aan de openingszin van de roman ?De harp van Sint-Franciscus? van Felix Timmermans, ?De zon was gezonken gelijk een goudvis?, heeft Knack-directeur Frans Verleyen de titel ontleend voor zijn Timmermans-essay ?De gezonken goudvis?. Timmermans stierf net een halve eeuw geleden, op 24 januari 1947, en de spektakelsamenleving heeft zulke verjaardagen nodig om een schrijver nog eens in het zonnetje te zetten, zoals vorig jaar het geval was met Paul van Ostaijen in Antwerpen.

In het Lier van Timmermans loopt het zo’n vaart niet. Nog niet, want januari is voor de vroede vaderen en de middenstand van Lier nog te koud om al toeristen Timmersmansgewijs naar het stadje te kunnen lokken. Maar dit essay is er al en het heeft heel wat te vertellen.

?De gezonken goudvis? is een verhaal van herontdekking en bevrijding. Verleyen wil Timmermans bevrijden uit het cliché dat wil dat het hier een brave, folkloristische, katholieke heimatschrijver betreft, nuttig ten behoeve van een bepaalde zuilbevoogding in een bepaald, gelukkig ver achter ons liggend tijdvak, doodgedrukt onder de dwang van de verplichte schoollectuur, wiens werk vandaag in het beste geval een historisch document is, in het slechtste een herinnering aan tijdverlies.

Niet zo, zegt Verleyen. Voor hem is Timmermans een bij uitstek modern schrijver : een exponent van new age, ecologisme en de generatie-X van zijn tijd, die vrijmoedig schreef over het volle leven, met inbegrip van het toebackzuigen of van de weelderige attributen van Mariekes lichaam. Kortom, sex, drugs and rock ‘n’ roll aan de Nete tijdens het interbellum. Daarbij wijst Verleyen ook op de listigheden van Timmermans’ plaats in de wereld en op diens taal, ?de van het platte dialect losgezongen toonaard?, een ?intuïtief parlando? waarbij een vergelijking met Hugo Claus niet misstaat.

Timmermans was zijn tijd vooruit en blijft daarom in zijn hoofdwerken zeer leesbaar, voor wie ook zichzelf kan bevrijden uit de clichés. Want, zegt Verleyen, die clichés zijn het werk van een katholieke zuil die hem wel heeft ingelijfd maar hem nooit heeft begrepen.

Marc Reynebeau

Frans Verleyen, ?De gezonken goudvis. Felix Timmermans en de moderne tijd?, Globe, Groot-Bijgaarden, 83 blz., 495 fr.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content