Koen Meulenaere
Koen Meulenaere Van 1991 tot 2012 de satiricus van Knack

De Kroonraad van Knack bestaat uit Mark Eyskens, Paul Muys, Jacques Rogge, Erik Suy, Monika Van Paemel en Etienne Vermeersch.

Mijnheer Suy, terwijl de partijen volop bezig zijn met de lijstvorming voor de verkiezingen, keert de parlementscommissie Binnenlandse Zaken zich tegen het afschaffen van de lijststem.

Erik Suy: Het alternatief van uitsluitend naamstemmen dwingt de politici om, meer nog dan nu, naar de gunst van de kiezer te dingen, op wat voor manier ook. Dat leidt tot circustoestanden waarvan de politiek niet gediend is. Ik vind dat ongezonder dan het huidige systeem, waarbij de partijen vooraf duidelijk maken wie zij naar de verschillende parlementen willen sturen. Het klopt dat die volgorde door de kiezer nauwelijks kan worden gewijzigd, maar de mensen stemmen toch in de eerste plaats op een partij. De macht van de kiezer is zeer beperkt. Meestal is zelfs de nieuwe coalitie al vooraf gesmeed.

Hoe beoordeelt u het opnemen van Bekende Vlamingen op sommige lijsten?

Suy: Het toont aan hoe de politici denken over de intelligentie en de politieke interesse van de bevolking. Die bekende mensen hebben professionele bekwaamheid op hun vakgebied, maar ze moeten toch zelf beseffen dat hun populariteit misbruikt wordt als ze voor totaal andere doeleinden wordt aangewend. De praktijk heeft aangetoond dat bekende mensen uit andere sectoren in het parlement nauwelijks iets kunnen verwezenlijken.

Stafchef Willy Herteleer pleit in een rapport de Belgische legerleiding vrij van schuld in het Rwanda-drama. Hij gaat lijnrecht in tegen de besluiten van de Rwanda-commissie.

Suy: Het rapport Herteleer is niet in tegenspraak met wat VN-mensen verklaren. Twee weken geleden heeft de Pakistaan Iqbal Riza, indertijd de speciale VN-gezant voor Rwanda, in de Britse pers toegegeven dat de Verenigde Naties in januari ’94 expliciet gewaarschuwd waren voor een op komst zijnde genocide. Zij hebben die informatie niet bekendgemaakt, ook niet aan de landen die blauwhelmen leverden. Romeo Dallaire, de VN-bevelhebber in Rwanda, heeft al hetzelfde verklaard. De Rwanda-commissie beweert dat ons leger over eigen informatie beschikte, maar mocht die op dat moment betrouwbaarder worden geacht dan die van de VN? Het ging in Rwanda niet om een interventie van het Belgische leger, maar om een peacekeeping operation van de VN. Ook het type van bewapening waarmee de blauwhelmen werden uitgerust, is door de VN bepaald. De verantwoordelijkheid lag dus klaar en duidelijk in New York. Riza, die nadien kabinetschef is geworden van Kofi Annan en niet de eerste de beste is, geeft toe dat de Verenigde Naties een fout hebben gemaakt. Me dunkt dat daarmee alles gezegd is.

Kunnen de familieleden van de vermoorde para’s de VN aansprakelijk stellen?

Suy: Juridisch wordt dat moeilijk. Men kan de Verenigde Naties als internationale organisatie niet voor een rechtbank dagen. Er kan eventueel wel een verzoek tot schadevergoeding worden ingediend, maar dat moet Buitenlandse Zaken doen. In de jaren zestig is dat gebeurd nadat blauwhelmen zich misdragen hadden in Katanga. Paul-Henri Spaak heeft toen een akkoord gesloten met VN-secretaris-generaal Oe Thant over een compensatie voor geleden schade.

Vorige week is de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens herdacht. Is er reden tot optimisme?

Suy: Men moet de bescherming van de mensenrechten in historisch perspectief bekijken. Mensenrechten waren vóór 1948 onbestaande, zoals nazi-Duitsland bewees. Precies daarom heeft men na ’45 respect voor de mensenrechten een van de condities voor internationale vrede en veiligheid genoemd. De Universele Verklaring van ’48 was niet meer dan een plechtige resolutie van de Algemene Vergadering, ze was niet bindend. Erop voortbouwend zijn later wel een vijftal internationale verdragen gesloten over specifieke politieke, burgerlijke, sociaal-economische en culturele rechten, en over het verbod op rassendiscriminatie.

Vergeleken met het vacuüm van voordien is er intussen een enorme vooruitgang geboekt. Zo zijn er internationale controlemechanismen gecreëerd. Hun bevindingen worden helaas niet altijd gevolgd, maar desondanks evolueren we in de goede richting. Daarnaast is er het uitstekend werk van heel wat niet-gouvernementele organisaties, die permanent op de uitkijk staan om de schending van mensenrechten, waar ook ter wereld, te signaleren. Vele van die ngo’s genieten bij belangrijke regeringen een groot prestige, en oefenen een grote invloed uit.

De Britse regering heeft het licht op groen gezet voor de uitlevering aan Spanje van Augusto Pinochet.

Suy: In een tijdsspanne van veertien dagen, tussen de uitspraak van de Law Lords en de beslissing van de regering, heeft zich een opvallende doorbraak in het internationaal recht voltrokken. Men is overgegaan van de quasi-onschendbaarheid van een ex-staatshoofd naar de stelling dat hij niet immuun is voor misdaden tegen de mensheid, die hij eventueel gepleegd heeft tijdens zijn bewind. Het gaat voorlopig om een uniek geval, maar het kan als precedent grote gevolgen hebben. Nu zal het erop aankomen om de persoonlijke schuld van Pinochet te bewijzen. Het is niet omdat een Spaanse onderzoeksrechter hem aanklaagt, of omdat Londen hem uitlevert, dat hij ook schuldig is. De Britse minister van Binnenlandse Zaken heeft zich, terecht, niet beziggehouden met de grond van de zaak, maar enkel met de voorschriften van het uitleveringsverdrag tussen Engeland en Spanje. Tegen die beslissing zullen de advocaten nu beroep aantekenen, dus de eigenlijk uitlevering kan een jaar of twee op zich laten wachten. Vraag is of Pinochet dat, gezien zijn hoge leeftijd en zijn gezondheidstoestand, overleeft.

Als hij in Spanje terechtstaat, is dat na een onderzoek van een Spaanse onderzoeksrechter, met een Spaanse openbare aanklager en een Spaanse rechter. Is een internationaal samengestelde rechtbank niet meer aangewezen?

Suy: Zolang het internationale gerechtshof, dat men in Rome principieel heeft opgericht, niet daadwerkelijk functioneert, gelden de huidige internationale rechtsregels. Voor bepaalde gespecifieerde misdaden geldt de universele jurisdictie. Dat houdt in dat de aangeklaagden overal ter wereld kunnen worden berecht. Niet alleen waar de misdaden zijn gepleegd of waar de slachtoffers wonen.

VN-secretaris-generaal Kofi Annan is in Libië de uitlevering van de verdachten van de Lockerbie-aanslag gaan bepleiten.

Suy: Voorlopig lijkt er geen doorbraak te zijn, maar dat kan niet lang meer duren. Kadhafi is akkoord gegaan met een proces naar Schots recht, maar wel op neutraal terrein. Dat is Nederland geworden, dat een traditie aan het opbouwen is inzake internationaal recht. Onder meer omdat het sinds 1921 in Den Haag het Internationaal Gerechtshof huisvest, waar geschillen tussen staten worden beslecht. De discussie gaat nu vooral over waar de verdachten na een eventuele veroordeling hun straf moeten uitzitten. Kadhafi wil niet dat dat in de Verenigde Staten of Groot-Brittannië is, de Britten en de Amerikanen willen uiteraard niet dat het in Libië zou zijn.

In Breda is er plaats. Krijgen we “de twee van Breda”.

Suy: Het kan in om het even welk niet-betrokken land dat zich daartoe bereid verklaart. Maar net als met Pinochet druk ik erop dat de schuld van die twee verdachten eerst bewezen moet worden. Ik heb het hier al herhaaldelijk gezegd: de enige bewijslast is een microchip ter grootte van een pinknagel, die in een nabijgelegen veld is teruggevonden. Ik ben benieuwd of dat volstaat. Er zijn inmiddels ook Boeings in volle vlucht ontploft door een constructiefout.

In Wenen hebben de staats- en regeringsleiders geen akkoord bereikt over de financiering van de Europese Unie.

Suy: Er waren twee problemen aan de orde in Wenen. Ten eerste de werkgelegenheid. De wil om een gecoördineerd en intensief werkgelegenheidsbeleid te voeren, is herbevestigd. Onder het komende voorzitterschap van Duitsland moeten de concrete en bindende maatregelen worden uitgewerkt. Ten tweede het budget. Over de omvang is men het eens: 85 miljard euro. Over wat elke lidstaat moet bijdragen is er geen eensgezindheid. Jaren geleden heeft Margaret Thatcher gezegd: “I want my money back.” Maar in de praktijk bestaat er een grote onevenredigheid tussen wat men bijdraagt en wat men ontvangt. De grootste donor is Duitsland, dat zestig procent meer in de EU steekt dan het eruit haalt. De grootste ontvangers zijn de armere landen: Ierland, Portugal, Spanje, en Griekenland. Zij zijn uiteraard gekant tegen een wijziging van het huidige financieringssysteem, of tegen een andere aanwending van het budget, dat nu in de eerste plaats wordt gebruikt voor landbouwsubsidies. Wat we in Wenen op Europese schaal zien, is het conflict tussen solidariteit en profitariaat, dat ons Belgen niet onbekend is. Ik ben ervan overtuigd dat de Duitsers tijdens hun voorzitterschap aan dit systeem willen sleutelen, maar ze zullen het niet makkelijk hebben.

Ook binnen de Navo heerst verdeeldheid, over een nieuwe strategie voor de alliantie.

Suy: De Navo zit in een identiteitscrisis, na de implosie van het sovjetimperium. Ze was een defensieve alliantie die zeer goed wist wie de potentiële vijand was. Die vijand is, zeker militair, verdwenen. Eigenaardig genoeg is de Navo pas daarna voor het eerst militair opgetreden. Eerst in Bosnië, misschien binnenkort in Kosovo. Dat was in het kader van een VN-opdracht, al is de lijn tussen opdrachtgever en uitvoerder niet altijd even duidelijk. Ondertussen is men blijven zoeken naar een nieuwe doelstelling, en willen sommigen er een clearing house van maken: de Navo zou zich bezighouden met de non-proliferatie van wapens voor massale vernietiging. Niet gericht tegen Russen of Chinezen, maar tegen enkele rough states als Libië, Irak, Iran, en Noord-Korea. Ik vind dat een onzinnige opdracht. Het lijkt erop dat vooral de Amerikanen het kader willen scheppen om te kunnen interveniëren buiten de context waarvoor de Navo geschapen is. In Libië, Irak of waar dan ook. Op de vijftigste verjaagdag, april volgend jaar in Washington, moet de Navo het geografische gebied omschrijven waarin ze kan optreden. Andere vraag is wie de opdracht tot een interventie mag geven. Mag dat unilateraal gebeuren vanuit Evere of de Shape, of moet de Veiligheidsraad de toestemming geven? Europa en de atlantici staan op dat punt diametraal tegenover elkaar.

De Amerikanen voeren de druk op Irak weer op. Deze keer omdat de Unscom-inspecteurs de toegang tot de gebouwen van de Baath-partij is geweigerd.

Suy: Wat is er in de Amerikaanse politiek tegenover Irak nog geloofwaardig? Men zegt meer en meer: indien Irak meewerkt met de commissie, zullen binnen enkele weken de sancties worden herzien. Maar wat is meewerken? Richard Butler komt aandraven met de eis om inzage te krijgen in documenten van de partij. Wat heeft dat te maken met inspectie naar nucleaire, chemische of biologische wapens? Is het mogelijk dat de Amerikanen een militaire aanval op Bagdad uitvoeren, omwille van een document in het partijhoofdkwartier? Zou die reactie in verhouding staan met de vermeende overtreding? De Amerikanen proberen Saddam Hoessein met alle mogelijke middelen te verwijderen. Het Congres heeft daarvoor de toestemming gegeven. Ik neem aan dat de Amerikanen iemand hebben om in de plaats van Saddam te stellen, maar met dat soort initiatieven hebben ze zich al vaker vergist. Ze proberen een alliantie te sluiten met Iran en ze hebben onlangs Iran en Syrië, toevallig twee buurlanden van Irak, doen schrappen van de lijst van terroristische staten. Ik vraag me af of de wereld gebaat is met deze gevaarlijke strategie.

ERIK SUY

Koen Meulenaere

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content